abboàu , pps, agt: abbuau Definizione
de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore
Sinonimi e contrari
addulliu,
afrachilau,
allampiau,
anneuladu,
calinu,
chiconosu
Frasi
su lori est abboau
Traduzioni
Francese
rabougri,
niellé
Inglese
for a fruit which,
doesn't ripe for excess of heat,
affected by smut
Spagnolo
atizonado
Italiano
golpato
Tedesco
aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide,
von Brandpilzen befallenes Getreide.
afrachèsa , nf: frachesa 1 Definizione
pampada de calore / s'afrachesa de s'ora = candho su tempus est benindhe mancu
Sinonimi e contrari
bura
/
frachillu
Frasi
sa fémmina, sa domu, s'afrachesa de sa coja, is fillus: unu giogu de pensamentus! ◊ is afrachesas de is féminas funt pampadas de callenti a faci chi bandant e torrant
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
agitation,
énervement
Inglese
great,
desire
Spagnolo
sofoco,
inquietud
Italiano
vampata,
smània
Tedesco
Hitze,
Toben.
bàsca , nf Definizione
caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau
Sinonimi e contrari
caldesa,
caldura,
calentori,
calura
| ctr.
friscura,
fritu
Modi di dire
csn:
sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe
Frasi
fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai!
Cognomi e Proverbi
smb:
Basca
Etimo
ctl.
basca
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
heat
Spagnolo
calor,
ardor
Italiano
caldo intènso
Tedesco
Hitze.
budhidòre , nm: budhidori,
budhiore,
budhiori,
budhiroi,
vudhiore Definizione
caentu forte, genia de caente chi unu intendhet a meda, nau mescamente de chie tenet gana manna de calecuna cosa / èssiri a budhidoris = portai is callenturas, zúghere sa frebba
Sinonimi e contrari
budhighidori,
budhimentu,
budhiorza,
calentori,
pistidhu 4
| ctr.
frios
Frasi
una passada de funi a su tzugu… bis ca dhi passat su budhidori! ◊ ita budhidori at a portai un'ómini de otanta annus, a si cojai cun d-una picioca de dexiotu?!…◊ teneisí a contu e… àcua frisca aundi nau dèu a chini tenit budhidori meda! ◊ aturai pagu pagu ca pigu s'iscova, ca si fàciu passai su budhiroi de passillai ispollincas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouillonnement
Inglese
boiling
Spagnolo
hervor
Italiano
bollóre
Tedesco
Aufwallen,
Hitze.
caldàna , nf: cardana Definizione
basca forte in tempos de istade
Sinonimi e contrari
ansa,
calmana,
fogara,
fogora,
pampana
| ctr.
frios
Frasi
caldanas de inferru iscazant sa zente che catramu ◊ isse andhat donzi die a campu, a fritu e a caldanas ◊ mi so de abba frisca consoladu in dies sufocantes de caldana ◊ sas robbas sunt morzendhe de sidis a sa cardana de tríulas ◊ cun custas cardanas de sole, sa cosa prantada cheret abbada
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
itl.
caldana
Traduzioni
Francese
chaleur accablante
Inglese
stuffiness
Spagnolo
caldo tórrido
Italiano
caldo eccessivo
Tedesco
Hitze.
càldu , nm, agt: cardu 1 Definizione
caentu meda; chi est bene caente
Sinonimi e contrari
caentu,
caldesa,
cazentu
/
basca,
calura
/
caente,
càlidu,
callente,
cheghente
| ctr.
fridu,
frios
Modi di dire
csn:
betare cardu = fàghere caentu; ndhe li daet una calda e una frita = una càdria e una lena, ndhe li narat (o ndhe li pretenet) una chi no li piaghet e una chi li piaghet; caldu néulu, múliu = sa calura meda chi faghet candho, in istiu, s'aera est cuguzada de nues chi muntenent su calore incubadu e úmidu
Frasi
aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora de domo dai su caldu a su fritu ◊ est die de cardu forte, oe! ◊ s'arba longa mi betat cardu ◊ si andhat a pei a caldu e a friscu, cun su cuadhu de santu Franchiscu!
2.
fia pensendhe a sa die colada cun issu, a sos basos caldos chi m'intendhia ancora in sas laras ◊ fuit una bellesa a si samunare cun abba cheghente in cudhos lacos biancos de sos bànnios caldos ◊ candho sunt cotas, sas seadas si ammelant e si ponent caldas pro las manigare
Etimo
ltn.
cal(i)dus
Traduzioni
Francese
chaud,
chalereux
Inglese
warm (th)
Spagnolo
caliente
Italiano
caldo,
caloróso
Tedesco
Hitze,
heiß.
calentòri , nm: callentori Sinonimi e contrari
budhidore,
caldura,
calura
| ctr.
friorzu,
frios
Frasi
in su mesi de argiolas is arrocas ghetant calentori ◊ su calentori de su soli est meda ◊ una messaja teniat sa sartània cun s'ollu, pronta a coxinai… nci arruit unu grillu e morrit in su callentori
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaleur
Inglese
heat
Spagnolo
calor
Italiano
calóre
Tedesco
Hitze.
camallóina , nf Definizione
basca forte de istade cun aera úmida, chi faet sudorare: paret chi s'ària siat ballandho
Sinonimi e contrari
calammu,
crucuju
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
sultriness
Spagnolo
calor bochornoso
Italiano
caldo afóso
Tedesco
Hitze.
frachèsa 1 , nf: afrachesa* Definizione
genia de budhiore chi benit a totu sa carena (ma fintzes po basca)
Sinonimi e contrari
apoporada,
bura,
frachígliu,
pampori
Frasi
soi totu cun sa trémula e a frachesas ◊ si proit andat bèni, bastus chi no fatzat frachesa de soli
Traduzioni
Francese
bouffée de chaleur
Inglese
flush (hot)
Spagnolo
vaharada de calor
Italiano
vampata di calóre
Tedesco
Hitze,
Glut.
pàmpa , nf Definizione
fogu tenendho, sa fràmmula chi faet su fogu allutu; in cobertantza, genia de sentidu forte chi si provat / iscapai p. = tènnere (nau de su fogu)
Sinonimi e contrari
fiaca 1,
fiamarida,
fiamma,
fiara,
gliama,
vampa
Frasi
truncus e àstuas boghint pampas de fogu biu! ◊ unu chi est intregau a is tiaus bogat de buca pampas de fogu ◊ a candu s’est inténdiu unu frúsiu de bentu e una pampixedha de fogu ndi est calada asuba de ognunu ◊ cussus cambus funt tenendi a pampa manna ◊ comente bient sas pampas de su fogu fuiu, ndhe iscossant duas naes e current po azuare sos massajos a dh'istudare
2.
in coro cun s'issoro finivini bi at pampas dolorosas (A.Serra)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
flamme,
ardeur
Inglese
flush
Spagnolo
llamarada
Italiano
vampa
Tedesco
Lohe,
Glut,
Hitze.