bàsca , nf Definizione
caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau
Sinonimi e contrari
caldesa,
caldura,
calentori,
calura
| ctr.
friscura,
fritu
Modi di dire
csn:
sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe
Frasi
fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai!
Cognomi e Proverbi
smb:
Basca
Etimo
ctl.
basca
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
heat
Spagnolo
calor,
ardor
Italiano
caldo intènso
Tedesco
Hitze.
caènte , agt, nm: cagente,
caglienti,
cajente Definizione
nau de una cosa, chi portat una temperadura prus arta de comente est a su normale, nau de su tempus, chi est faendho caentu, a diferéntzia de una temperadura bàscia e pruscatotu a paragone de sa temperadura de su cristianu; temperadura artighina / èssere in cagente = in caentu
Sinonimi e contrari
caldu,
callente,
cheghente
/
caentu,
calore
| ctr.
astroradu,
fridu
/
frios
Frasi
de cust'abba no faghet a ndhe bufare: est caente che píssiu ◊ zughet sas manos caentes che late
2.
sas túrturas rucrant sas costeras chircandhe sos caentes de beranu ◊ unu tempus fimis poveritos e cuntentos, temperaos a fritu e a cajente (Z.Deriu)◊ Maria est cicida in sa forredha, in su caente ◊ asuta de is forredhos dhu'est caente
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
chaud
Inglese
warmth
Spagnolo
caliente
Italiano
caldo
Tedesco
warm.
caentósu , agt: cajentosu Definizione
chi faet caentu, chi caentat, nau de unu logu, de una domo, de bestimentu
Sinonimi e contrari
callentosu,
cheghentosu
/
caente
| ctr.
fridu
Frasi
sas béstias chircant locos caentosos pro pàschere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaud
Inglese
warm
Spagnolo
caliente
Italiano
caldo
Tedesco
warm.
caéntu , nm: cajentu,
chelentu,
chellentu Definizione
temperadura artighina, prus che àteru po comente podet pràghere
Sinonimi e contrari
caldu,
cazentu,
cheghentu
/
basca,
calura
| ctr.
frios,
fritore
Frasi
pro maladia gai bastat a istare in caentu ◊ in beranu e in istiu in logos nostros che faghet caentu ◊ pònelu in su caentu, cussu piatu de cosa, pro no s'ifritare! ◊ ue bi at sole o fogu bi at caentu ◊ custas dies su tempus est in caentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaud
Inglese
heat
Spagnolo
calor
Italiano
caldo
Tedesco
Wärme.
calàmmu, calàmu , nm Definizione
basca forte cun umidore
Sinonimi e contrari
cama,
camallóina,
crucuju,
fògora
Frasi
gi est pagu calamu, oi!…◊ cudhus merís de basca sentza de bentu fadiat unu calamu a segai a fitas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
sultriness
Spagnolo
bochorno
Italiano
afa,
caldo soffocante
Tedesco
Schwüle.
caldàna , nf: cardana Definizione
basca forte in tempos de istade
Sinonimi e contrari
ansa,
calmana,
fogara,
fogora,
pampana
| ctr.
frios
Frasi
caldanas de inferru iscazant sa zente che catramu ◊ isse andhat donzi die a campu, a fritu e a caldanas ◊ mi so de abba frisca consoladu in dies sufocantes de caldana ◊ sas robbas sunt morzendhe de sidis a sa cardana de tríulas ◊ cun custas cardanas de sole, sa cosa prantada cheret abbada
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
itl.
caldana
Traduzioni
Francese
chaleur accablante
Inglese
stuffiness
Spagnolo
caldo tórrido
Italiano
caldo eccessivo
Tedesco
Hitze.
càldu , nm, agt: cardu 1 Definizione
caentu meda; chi est bene caente
Sinonimi e contrari
caentu,
caldesa,
cazentu
/
basca,
calura
/
caente,
càlidu,
callente,
cheghente
| ctr.
fridu,
frios
Modi di dire
csn:
betare cardu = fàghere caentu; ndhe li daet una calda e una frita = una càdria e una lena, ndhe li narat (o ndhe li pretenet) una chi no li piaghet e una chi li piaghet; caldu néulu, múliu = sa calura meda chi faghet candho, in istiu, s'aera est cuguzada de nues chi muntenent su calore incubadu e úmidu
Frasi
aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora de domo dai su caldu a su fritu ◊ est die de cardu forte, oe! ◊ s'arba longa mi betat cardu ◊ si andhat a pei a caldu e a friscu, cun su cuadhu de santu Franchiscu!
2.
fia pensendhe a sa die colada cun issu, a sos basos caldos chi m'intendhia ancora in sas laras ◊ fuit una bellesa a si samunare cun abba cheghente in cudhos lacos biancos de sos bànnios caldos ◊ candho sunt cotas, sas seadas si ammelant e si ponent caldas pro las manigare
Etimo
ltn.
cal(i)dus
Traduzioni
Francese
chaud,
chalereux
Inglese
warm (th)
Spagnolo
caliente
Italiano
caldo,
caloróso
Tedesco
Hitze,
heiß.
càlidu , agt: càlliru Definizione
chi est caente, chi tenet caentu; chi est de sustàntzia meda, nau de cosas de papare o bufare fintzes in su sensu chi est cosa cagiada; in cobertantza, nau de unu, chi tenet dinare, chi istat bene a dinare / culi càlida = (nau de fémina) chi est sèmpere a disígiu de ómine
Sinonimi e contrari
caente,
caldu*,
callente,
cheghente
/
bascosu,
calorosu,
sustantziosu
| ctr.
fridu; isabbisabbi
Frasi
bi at istagione frita e bi at istagione càlida ◊ proite ti ses innudendhe: càlidu meda ses?! ◊ càlidu suore in sa cara che làgrimas li abbundhat (Grolle)◊ unu bentu càlidu fait undulai addàsiu s'erba ingroghida
2.
custu binu est càlidu meda: dèu dh'ammisturu cun pagu pagu de àcua ◊ nuis càlidas si pesant in s'orizonti ◊ s'ozastru est linna càlida pro assidare (Z.Porcu)
3.
custa no est ispesa de poder fàghere: tantu za semus càlidos meda!
Traduzioni
Francese
chaud,
tiède
Inglese
warm
Spagnolo
cálido
Italiano
caldo,
tièpido
Tedesco
warm,
lau.
callènte, callènti , agt, nm: cazente,
caxente,
caxenti,
chelente,
chellente Definizione
chi tenet caentu, chi est in caentu; chi tenet fortza, chi istat bene (chi tenet cosa, errichesa): nau de fémina, fintzes chi est in more
Sinonimi e contrari
caente*,
caldu,
calgenti,
cheghente
/
caentu,
cazentu
| ctr.
fridu,
frios
Modi di dire
csn:
caxente che fogu = caente meda, budhidu; fatzat callenti e arriat sa genti! = su chi contat est a èssere bestidos, de no tènnere fritu (e prus pagu contat sa bellesa de sa bestimenta o de sa cuguzura)
Frasi
s'abe cheret logu callente e fiores ◊ como sunt aeritas cazentes ◊ is pàrdulas chellentes si issundhint cun su sutzu de su limone e s'ispertzant de tzúcoro ◊ a is agiudadores si donàt su turredhu, su pistocu callente o durces fatus in domu ◊ ge no ti ndi at a dipendi cancunu dannu, de cussa puntura?… ponidí bàngius di axedu callenti!
2.
sa carri donat e pedit callenti, carignus e cunfortu ◊ no portai lentzoru de linu ma una mantixedha de piu, però gei mi ndi fera de callenti!
3.
si est afancedhada cun su datori e dhi at fatu giai unu pipiu: brut'ègua, gei dh'at agatada callenti!
Traduzioni
Francese
chaud
Inglese
warm (th)
Spagnolo
caliente
Italiano
caldo
Tedesco
warm,
Wärme.
camallóina , nf Definizione
basca forte de istade cun aera úmida, chi faet sudorare: paret chi s'ària siat ballandho
Sinonimi e contrari
calammu,
crucuju
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
sultriness
Spagnolo
calor bochornoso
Italiano
caldo afóso
Tedesco
Hitze.
suàre , vrb: assuae,
subare,
suvare Definizione
nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine
Sinonimi e contrari
ingrilliri,
seguzare
Etimo
ltn.
subare
Traduzioni
Francese
entrer en chaleur
Inglese
to be on heat
Spagnolo
estar en celo
Italiano
andare in caldo
Tedesco
brunsten.