abboàu , pps, agt: abbuau Definizione
de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore
Sinonimi e contrari
addulliu,
afrachilau,
allampiau,
anneuladu,
calinu,
chiconosu
Frasi
su lori est abboau
Traduzioni
Francese
rabougri,
niellé
Inglese
for a fruit which,
doesn't ripe for excess of heat,
affected by smut
Spagnolo
atizonado
Italiano
golpato
Tedesco
aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide,
von Brandpilzen befallenes Getreide.
afallídu , pps, agt: afalliu,
avaliu,
avalliu,
fallidu Definizione
de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu
Sinonimi e contrari
bíciu,
caliu
/
afésiu,
scalixiu
| ctr.
líaru
Frasi
su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius
Traduzioni
Francese
desséché,
rabougri
Inglese
fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat
Spagnolo
zocato,
zorollo
Italiano
afato
Tedesco
verkümmert.
alghentàre , vrb: arghentare Definizione
fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba
Sinonimi e contrari
arrafinai,
assendrare
Frasi
sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine
Etimo
ltn.
recentare
Traduzioni
Francese
dépurer,
raffiner,
réchauffer de l'huile
Inglese
to purify,
to heat the oil
Spagnolo
refinar aceite
Italiano
depurare,
raffinare,
riscaldare l'òlio
Tedesco
klären,
läutern,
das Öl aufwärmen.
ansúra , nf: assura Definizione
mancamentu de abba, gana manna de bufare
Sinonimi e contrari
ansa,
asciotura,
asciutore,
sicagna,
sicoi,
sicúmene
Etimo
ltn.
arsura
Traduzioni
Francese
sécheresse,
aridité
Inglese
scorching heat
Spagnolo
sed,
sequedad,
aridez
Italiano
arsura
Tedesco
Trockenheit.
àssu 1 , agt Definizione
nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu
Sinonimi e contrari
impurdedhiu,
insuau,
insutzuligau,
suadu,
suguzadu
Etimo
ltn.
arsus
Traduzioni
Francese
en chaleur
Inglese
on heat
Spagnolo
en celo
Italiano
inuzzolito,
in calóre
Tedesco
begierig,
brünstig.
assuadúra , nf Definizione
su tènnere gana, disígiu, de unu mascu (o de fémina), su èssere in calore, in more
Sinonimi e contrari
insoadura,
insuamentu,
sciovadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
luxure,
rut
Inglese
heat,
lechery
Spagnolo
celo,
calentura
Italiano
libídine,
frégola
Tedesco
Lüsternheit,
Brunst.
bàsca , nf Definizione
caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau
Sinonimi e contrari
caldesa,
caldura,
calentori,
calura
| ctr.
friscura,
fritu
Modi di dire
csn:
sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe
Frasi
fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai!
Cognomi e Proverbi
smb:
Basca
Etimo
ctl.
basca
Traduzioni
Francese
chaleur étouffante
Inglese
heat
Spagnolo
calor,
ardor
Italiano
caldo intènso
Tedesco
Hitze.
caéntu , nm: cajentu,
chelentu,
chellentu Definizione
temperadura artighina, prus che àteru po comente podet pràghere
Sinonimi e contrari
caldu,
cazentu,
cheghentu
/
basca,
calura
| ctr.
frios,
fritore
Frasi
pro maladia gai bastat a istare in caentu ◊ in beranu e in istiu in logos nostros che faghet caentu ◊ pònelu in su caentu, cussu piatu de cosa, pro no s'ifritare! ◊ ue bi at sole o fogu bi at caentu ◊ custas dies su tempus est in caentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaud
Inglese
heat
Spagnolo
calor
Italiano
caldo
Tedesco
Wärme.
caglientài , vrb: callentai,
callentare,
cazentare,
chellentare Definizione
giare o fàere caentu in calecunu logu o a calecuna cosa, fàere crèschere sa temperadura: nau de animale fémina, bènnere in more, in calore / callentai is origas a unu = mazare, iscúdere
Sinonimi e contrari
acalorgiae,
acalorire,
caentare,
cheghentare,
iscaentare,
iscaldire
| ctr.
ifridare
Frasi
est callentendusí in su fogu ◊ su soli callentat meda me in s'istadi ◊ est callentendusí is didus cun su súlidu ◊ pigas unu poghedhu de ollu e dhu callentas ◊ cussu fragu bellu chellentat su nasu e su coro!
2.
chi si callentat, cuss'animali, dhi ghetaus su mascu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer
Inglese
to heat
Spagnolo
calentar
Italiano
riscaldare
Tedesco
wärmen.
calentòri , nm: callentori Sinonimi e contrari
budhidore,
caldura,
calura
| ctr.
friorzu,
frios
Frasi
in su mesi de argiolas is arrocas ghetant calentori ◊ su calentori de su soli est meda ◊ una messaja teniat sa sartània cun s'ollu, pronta a coxinai… nci arruit unu grillu e morrit in su callentori
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chaleur
Inglese
heat
Spagnolo
calor
Italiano
calóre
Tedesco
Hitze.
calòre, calòri , nm: colore 1 Definizione
su caentu chi lassat andhare su fogu o css. àtera funte de energia prus càrriga: de totu is formas de energia (mecànica, elétrica, luminosa, sonora) est sa chi prus s'isperdet; sa furighedha de is animales fémina (ma dhu narant de gente puru) candho bolent su mascu
Sinonimi e contrari
alore,
caentu,
callentori,
caloria,
calura
/
more,
sua 1,
subore
/
cdh. cammariola
| ctr.
friorzu,
frios
Modi di dire
csn:
pònnere a calore a focu, a colore a fogu = aparadu a su fogu, acurtzu a su fogu de si caentare; còiri a colori a fogu = arrustu; animale in calores = in more, chi cheret su mascru
Frasi
a seranu sas famíglias si riuniant a nàrrere contos a colore a fogu ◊ dhus apu fatus seci a colore de fogu ◊ in su furru no bi at colore ◊ sa peta rassa a colore a colore che l'arrustiat in suta de su fogu (Z.Virdis)◊ sa cótzula fit cota in sa tzidha a colore lentu
2.
comente intrat s'istiu sas berbeghes benint in calore
3.
titia, cussa picioca a gonna crúcia crúcia cun custu frius: ndi portat de caloris!…
Etimo
ltn.
calore(m)
Traduzioni
Francese
chaleur
Inglese
heat
Spagnolo
calor
Italiano
calóre
Tedesco
Wärme.
cheghentàre , vrb Definizione
giare o fàere caentu in ccn. logu o a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
acalorgiae,
acalorire,
caentare*,
caglientai,
iscaentare,
iscaldire
| ctr.
ifridare
Frasi
isbàtulant… pro disisperu, istradones de mundhu, andhantanos, a cheghentare dies a sole anzenu! ◊ pro los cheghentare lis dat una tatza de binu ◊ oe za cheghentat su sole!
Traduzioni
Francese
chauffer
Inglese
to heat
Spagnolo
calentar
Italiano
riscaldare
Tedesco
wärmen.
imbudhidàe, imbudhidài, imbudhidàre , vrb: ingudhidai,
ingudhidare Definizione
fàere budhiu, caente meda (e fintzes abbrigare a fogu)
Sinonimi e contrari
budhire,
caentare,
imbudhighinare
| ctr.
ifriscare,
ifridare
Frasi
su soli a merici calgentat e imbúdhidat che su sàmbini a binti annus ◊ pone sa sartàina a imbudhidare!
2.
antighedempus poniant s'ischidone a imbudhidare po che segare s'imbíligu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer
Inglese
to heat
Spagnolo
calentar
Italiano
riscaldare
Tedesco
wärmen.
iscajentàre , vrb: iscallentare,
iscazentare,
scallentai Definizione
fàere caente meda; nau in cobertantza, arrennegare, artzare sa boghe foedhandho
Sinonimi e contrari
imbudhighinare,
iscaldire
/
incaloritzire
Frasi
ti at fatu male a ti pònnere ca fis iscallentau de su caminu
2.
nos fimus iscajentandhe in una ripitida de arte, de religione, de poesia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer,
échauffer (fig.),
enflammer
Inglese
to heat,
to get hot
Spagnolo
calentar,
acalorar
Italiano
riscaldare,
accaldarsi
Tedesco
wärmen,
sich erhitzen.
iscaldíre , vrb: iscardire,
scardiri Definizione
giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada
Sinonimi e contrari
acalorire,
caentare,
caglientai,
cheghentare,
iscaentare,
iscardillare
/
friai,
malandrare
| ctr.
ifridare
Frasi
in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis
2.
cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga
3.
iscardi custos coros fritos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chauffer,
rougir la peau sous l'effet du frottement
Inglese
to heat,
to redden the skin by rubbing
Spagnolo
calentar,
enrojecer
Italiano
scaldare,
arrossare la pèlle per sfregaménto
Tedesco
erwärmen,
durch Reiben röten.
suàre , vrb: assuae,
subare,
suvare Definizione
nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine
Sinonimi e contrari
ingrilliri,
seguzare
Etimo
ltn.
subare
Traduzioni
Francese
entrer en chaleur
Inglese
to be on heat
Spagnolo
estar en celo
Italiano
andare in caldo
Tedesco
brunsten.
subòre , nm Definizione
suba, su tènnere gana, disígiu de unu mascu (o de fémina), su èssere in calore, in more
Sinonimi e contrari
assuadura,
sciovu,
sua 1,
suacione
Frasi
sos poledhos isfainados si auniant pro irfocare su subore ◊ cun sa fémina isfocaiat sos subores
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rut
Inglese
heat
Spagnolo
celo
Italiano
frégola
Tedesco
Brunst.