Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abboàu , pps, agt: abbuau Definition de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore Synonyms e antonyms addulliu, afrachilau, allampiau, anneuladu, calinu, chiconosu Sentences su lori est abboau Translations French rabougri, niellé English for a fruit which, doesn't ripe for excess of heat, affected by smut Spanish atizonado Italian golpato German aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide, von Brandpilzen befallenes Getreide.

afallídu , pps, agt: afalliu, avaliu, avalliu, fallidu Definition de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu Synonyms e antonyms bíciu, caliu / afésiu, scalixiu | ctr. líaru Sentences su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius Translations French desséché, rabougri English fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat Spanish zocato, zorollo Italian afato German verkümmert.

alghentàre , vrb: arghentare Definition fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba Synonyms e antonyms arrafinai, assendrare Sentences sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine Etymon ltn. recentare Translations French dépurer, raffiner, réchauffer de l'huile English to purify, to heat the oil Spanish refinar aceite Italian depurare, raffinare, riscaldare l'òlio German klären, läutern, das Öl aufwärmen.

ansúra , nf: assura Definition mancamentu de abba, gana manna de bufare Synonyms e antonyms ansa, asciotura, asciutore, sicagna, sicoi, sicúmene Etymon ltn. arsura Translations French sécheresse, aridité English scorching heat Spanish sed, sequedad, aridez Italian arsura German Trockenheit.

àssu 1 , agt Definition nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu Synonyms e antonyms impurdedhiu, insuau, insutzuligau, suadu, suguzadu Etymon ltn. arsus Translations French en chaleur English on heat Spanish en celo Italian inuzzolito, in calóre German begierig, brünstig.

assuadúra , nf Definition su tènnere gana, disígiu, de unu mascu (o de fémina), su èssere in calore, in more Synonyms e antonyms insoadura, insuamentu, sciovadura Etymon srd. Translations French luxure, rut English heat, lechery Spanish celo, calentura Italian libídine, frégola German Lüsternheit, Brunst.

bàsca , nf Definition caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau Synonyms e antonyms caldesa, caldura, calentori, calura | ctr. friscura, fritu Idioms csn: sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe Sentences fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai! Surnames and Proverbs smb: Basca Etymon ctl. basca Translations French chaleur étouffante English heat Spanish calor, ardor Italian caldo intènso German Hitze.

caéntu , nm: cajentu, chelentu, chellentu Definition temperadura artighina, prus che àteru po comente podet pràghere Synonyms e antonyms caldu, cazentu, cheghentu / basca, calura | ctr. frios, fritore Sentences pro maladia gai bastat a istare in caentu ◊ in beranu e in istiu in logos nostros che faghet caentu ◊ pònelu in su caentu, cussu piatu de cosa, pro no s'ifritare! ◊ ue bi at sole o fogu bi at caentu ◊ custas dies su tempus est in caentu Etymon srd. Translations French chaud English heat Spanish calor Italian caldo German Wärme.

caglientài , vrb: callentai, callentare, cazentare, chellentare Definition giare o fàere caentu in calecunu logu o a calecuna cosa, fàere crèschere sa temperadura: nau de animale fémina, bènnere in more, in calore / callentai is origas a unu = mazare, iscúdere Synonyms e antonyms acalorgiae, acalorire, caentare, cheghentare, iscaentare, iscaldire | ctr. ifridare Sentences est callentendusí in su fogu ◊ su soli callentat meda me in s'istadi ◊ est callentendusí is didus cun su súlidu ◊ pigas unu poghedhu de ollu e dhu callentas ◊ cussu fragu bellu chellentat su nasu e su coro! 2. chi si callentat, cuss'animali, dhi ghetaus su mascu Etymon srd. Translations French chauffer English to heat Spanish calentar Italian riscaldare German wärmen.

calentòri , nm: callentori Synonyms e antonyms budhidore, caldura, calura | ctr. friorzu, frios Sentences in su mesi de argiolas is arrocas ghetant calentori ◊ su calentori de su soli est meda ◊ una messaja teniat sa sartània cun s'ollu, pronta a coxinai… nci arruit unu grillu e morrit in su callentori Etymon srd. Translations French chaleur English heat Spanish calor Italian calóre German Hitze.

calòre, calòri , nm: colore 1 Definition su caentu chi lassat andhare su fogu o css. àtera funte de energia prus càrriga: de totu is formas de energia (mecànica, elétrica, luminosa, sonora) est sa chi prus s'isperdet; sa furighedha de is animales fémina (ma dhu narant de gente puru) candho bolent su mascu Synonyms e antonyms alore, caentu, callentori, caloria, calura / more, sua 1, subore / cdh. cammariola | ctr. friorzu, frios Idioms csn: pònnere a calore a focu, a colore a fogu = aparadu a su fogu, acurtzu a su fogu de si caentare; còiri a colori a fogu = arrustu; animale in calores = in more, chi cheret su mascru Sentences a seranu sas famíglias si riuniant a nàrrere contos a colore a fogu ◊ dhus apu fatus seci a colore de fogu ◊ in su furru no bi at colore ◊ sa peta rassa a colore a colore che l'arrustiat in suta de su fogu (Z.Virdis)◊ sa cótzula fit cota in sa tzidha a colore lentu 2. comente intrat s'istiu sas berbeghes benint in calore 3. titia, cussa picioca a gonna crúcia crúcia cun custu frius: ndi portat de caloris!… Etymon ltn. calore(m) Translations French chaleur English heat Spanish calor Italian calóre German Wärme.

cheghentàre , vrb Definition giare o fàere caentu in ccn. logu o a calecuna cosa Synonyms e antonyms acalorgiae, acalorire, caentare*, caglientai, iscaentare, iscaldire | ctr. ifridare Sentences isbàtulant… pro disisperu, istradones de mundhu, andhantanos, a cheghentare dies a sole anzenu! ◊ pro los cheghentare lis dat una tatza de binu ◊ oe za cheghentat su sole! Translations French chauffer English to heat Spanish calentar Italian riscaldare German wärmen.

imbudhidàe, imbudhidài, imbudhidàre , vrb: ingudhidai, ingudhidare Definition fàere budhiu, caente meda (e fintzes abbrigare a fogu) Synonyms e antonyms budhire, caentare, imbudhighinare | ctr. ifriscare, ifridare Sentences su soli a merici calgentat e imbúdhidat che su sàmbini a binti annus ◊ pone sa sartàina a imbudhidare! 2. antighedempus poniant s'ischidone a imbudhidare po che segare s'imbíligu! Etymon srd. Translations French chauffer English to heat Spanish calentar Italian riscaldare German wärmen.

iscajentàre , vrb: iscallentare, iscazentare, scallentai Definition fàere caente meda; nau in cobertantza, arrennegare, artzare sa boghe foedhandho Synonyms e antonyms imbudhighinare, iscaldire / incaloritzire Sentences ti at fatu male a ti pònnere ca fis iscallentau de su caminu 2. nos fimus iscajentandhe in una ripitida de arte, de religione, de poesia Etymon srd. Translations French chauffer, échauffer (fig.), enflammer English to heat, to get hot Spanish calentar, acalorar Italian riscaldare, accaldarsi German wärmen, sich erhitzen.

iscaldíre , vrb: iscardire, scardiri Definition giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada Synonyms e antonyms acalorire, caentare, caglientai, cheghentare, iscaentare, iscardillare / friai, malandrare | ctr. ifridare Sentences in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis 2. cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga 3. iscardi custos coros fritos! Etymon srd. Translations French chauffer, rougir la peau sous l'effet du frottement English to heat, to redden the skin by rubbing Spanish calentar, enrojecer Italian scaldare, arrossare la pèlle per sfregaménto German erwärmen, durch Reiben röten.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definition nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Synonyms e antonyms ingrilliri, seguzare Etymon ltn. subare Translations French entrer en chaleur English to be on heat Spanish estar en celo Italian andare in caldo German brunsten.

subòre , nm Definition suba, su tènnere gana, disígiu de unu mascu (o de fémina), su èssere in calore, in more Synonyms e antonyms assuadura, sciovu, sua 1, suacione Sentences sos poledhos isfainados si auniant pro irfocare su subore ◊ cun sa fémina isfocaiat sos subores Etymon srd. Translations French rut English heat Spanish celo Italian frégola German Brunst.