abboàu , pps, agt: abbuau Definition
de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore
Synonyms e antonyms
addulliu,
afrachilau,
allampiau,
anneuladu,
calinu,
chiconosu
Sentences
su lori est abboau
Translations
French
rabougri,
niellé
English
for a fruit which,
doesn't ripe for excess of heat,
affected by smut
Spanish
atizonado
Italian
golpato
German
aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide,
von Brandpilzen befallenes Getreide.
afrachèsa , nf: frachesa 1 Definition
pampada de calore / s'afrachesa de s'ora = candho su tempus est benindhe mancu
Synonyms e antonyms
bura
/
frachillu
Sentences
sa fémmina, sa domu, s'afrachesa de sa coja, is fillus: unu giogu de pensamentus! ◊ is afrachesas de is féminas funt pampadas de callenti a faci chi bandant e torrant
Etymon
srd.
Translations
French
agitation,
énervement
English
great,
desire
Spanish
sofoco,
inquietud
Italian
vampata,
smània
German
Hitze,
Toben.
bàsca , nf Definition
caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau
Synonyms e antonyms
caldesa,
caldura,
calentori,
calura
| ctr.
friscura,
fritu
Idioms
csn:
sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe
Sentences
fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai!
Surnames and Proverbs
smb:
Basca
Etymon
ctl.
basca
Translations
French
chaleur étouffante
English
heat
Spanish
calor,
ardor
Italian
caldo intènso
German
Hitze.
budhidòre , nm: budhidori,
budhiore,
budhiori,
budhiroi,
vudhiore Definition
caentu forte, genia de caente chi unu intendhet a meda, nau mescamente de chie tenet gana manna de calecuna cosa / èssiri a budhidoris = portai is callenturas, zúghere sa frebba
Synonyms e antonyms
budhighidori,
budhimentu,
budhiorza,
calentori,
pistidhu 4
| ctr.
frios
Sentences
una passada de funi a su tzugu… bis ca dhi passat su budhidori! ◊ ita budhidori at a portai un'ómini de otanta annus, a si cojai cun d-una picioca de dexiotu?!…◊ teneisí a contu e… àcua frisca aundi nau dèu a chini tenit budhidori meda! ◊ aturai pagu pagu ca pigu s'iscova, ca si fàciu passai su budhiroi de passillai ispollincas!
Etymon
srd.
Translations
French
bouillonnement
English
boiling
Spanish
hervor
Italian
bollóre
German
Aufwallen,
Hitze.
caldàna , nf: cardana Definition
basca forte in tempos de istade
Synonyms e antonyms
ansa,
calmana,
fogara,
fogora,
pampana
| ctr.
frios
Sentences
caldanas de inferru iscazant sa zente che catramu ◊ isse andhat donzi die a campu, a fritu e a caldanas ◊ mi so de abba frisca consoladu in dies sufocantes de caldana ◊ sas robbas sunt morzendhe de sidis a sa cardana de tríulas ◊ cun custas cardanas de sole, sa cosa prantada cheret abbada
Scientific Terminology
tpm
Etymon
itl.
caldana
Translations
French
chaleur accablante
English
stuffiness
Spanish
caldo tórrido
Italian
caldo eccessivo
German
Hitze.
càldu , nm, agt: cardu 1 Definition
caentu meda; chi est bene caente
Synonyms e antonyms
caentu,
caldesa,
cazentu
/
basca,
calura
/
caente,
càlidu,
callente,
cheghente
| ctr.
fridu,
frios
Idioms
csn:
betare cardu = fàghere caentu; ndhe li daet una calda e una frita = una càdria e una lena, ndhe li narat (o ndhe li pretenet) una chi no li piaghet e una chi li piaghet; caldu néulu, múliu = sa calura meda chi faghet candho, in istiu, s'aera est cuguzada de nues chi muntenent su calore incubadu e úmidu
Sentences
aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora de domo dai su caldu a su fritu ◊ est die de cardu forte, oe! ◊ s'arba longa mi betat cardu ◊ si andhat a pei a caldu e a friscu, cun su cuadhu de santu Franchiscu!
2.
fia pensendhe a sa die colada cun issu, a sos basos caldos chi m'intendhia ancora in sas laras ◊ fuit una bellesa a si samunare cun abba cheghente in cudhos lacos biancos de sos bànnios caldos ◊ candho sunt cotas, sas seadas si ammelant e si ponent caldas pro las manigare
Etymon
ltn.
cal(i)dus
Translations
French
chaud,
chalereux
English
warm (th)
Spanish
caliente
Italian
caldo,
caloróso
German
Hitze,
heiß.
calentòri , nm: callentori Synonyms e antonyms
budhidore,
caldura,
calura
| ctr.
friorzu,
frios
Sentences
in su mesi de argiolas is arrocas ghetant calentori ◊ su calentori de su soli est meda ◊ una messaja teniat sa sartània cun s'ollu, pronta a coxinai… nci arruit unu grillu e morrit in su callentori
Etymon
srd.
Translations
French
chaleur
English
heat
Spanish
calor
Italian
calóre
German
Hitze.
camallóina , nf Definition
basca forte de istade cun aera úmida, chi faet sudorare: paret chi s'ària siat ballandho
Synonyms e antonyms
calammu,
crucuju
Scientific Terminology
tpm
Etymon
srd.
Translations
French
chaleur étouffante
English
sultriness
Spanish
calor bochornoso
Italian
caldo afóso
German
Hitze.
frachèsa 1 , nf: afrachesa* Definition
genia de budhiore chi benit a totu sa carena (ma fintzes po basca)
Synonyms e antonyms
apoporada,
bura,
frachígliu,
pampori
Sentences
soi totu cun sa trémula e a frachesas ◊ si proit andat bèni, bastus chi no fatzat frachesa de soli
Translations
French
bouffée de chaleur
English
flush (hot)
Spanish
vaharada de calor
Italian
vampata di calóre
German
Hitze,
Glut.
pàmpa , nf Definition
fogu tenendho, sa fràmmula chi faet su fogu allutu; in cobertantza, genia de sentidu forte chi si provat / iscapai p. = tènnere (nau de su fogu)
Synonyms e antonyms
fiaca 1,
fiamarida,
fiamma,
fiara,
gliama,
vampa
Sentences
truncus e àstuas boghint pampas de fogu biu! ◊ unu chi est intregau a is tiaus bogat de buca pampas de fogu ◊ a candu s’est inténdiu unu frúsiu de bentu e una pampixedha de fogu ndi est calada asuba de ognunu ◊ cussus cambus funt tenendi a pampa manna ◊ comente bient sas pampas de su fogu fuiu, ndhe iscossant duas naes e current po azuare sos massajos a dh'istudare
2.
in coro cun s'issoro finivini bi at pampas dolorosas (A.Serra)
Etymon
itl.
Translations
French
flamme,
ardeur
English
flush
Spanish
llamarada
Italian
vampa
German
Lohe,
Glut,
Hitze.