Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

bàsca , nf Definitzione caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau Sinònimos e contràrios caldesa, caldura, calentori, calura | ctr. friscura, fritu Maneras de nàrrere csn: sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe Frases fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai! Sambenados e Provèrbios smb: Basca Ètimu ctl. basca Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu heat Ispagnolu calor, ardor Italianu caldo intènso Tedescu Hitze.

caènte , agt, nm: cagente, caglienti, cajente Definitzione nau de una cosa, chi portat una temperadura prus arta de comente est a su normale, nau de su tempus, chi est faendho caentu, a diferéntzia de una temperadura bàscia e pruscatotu a paragone de sa temperadura de su cristianu; temperadura artighina / èssere in cagente = in caentu Sinònimos e contràrios caldu, callente, cheghente / caentu, calore | ctr. astroradu, fridu / frios Frases de cust'abba no faghet a ndhe bufare: est caente che píssiu ◊ zughet sas manos caentes che late 2. sas túrturas rucrant sas costeras chircandhe sos caentes de beranu ◊ unu tempus fimis poveritos e cuntentos, temperaos a fritu e a cajente (Z.Deriu)◊ Maria est cicida in sa forredha, in su caente ◊ asuta de is forredhos dhu'est caente Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu chaud Ingresu warmth Ispagnolu caliente Italianu caldo Tedescu warm.

caentósu , agt: cajentosu Definitzione chi faet caentu, chi caentat, nau de unu logu, de una domo, de bestimentu Sinònimos e contràrios callentosu, cheghentosu / caente | ctr. fridu Frases sas béstias chircant locos caentosos pro pàschere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaud Ingresu warm Ispagnolu caliente Italianu caldo Tedescu warm.

caéntu , nm: cajentu, chelentu, chellentu Definitzione temperadura artighina, prus che àteru po comente podet pràghere Sinònimos e contràrios caldu, cazentu, cheghentu / basca, calura | ctr. frios, fritore Frases pro maladia gai bastat a istare in caentu ◊ in beranu e in istiu in logos nostros che faghet caentu ◊ pònelu in su caentu, cussu piatu de cosa, pro no s'ifritare! ◊ ue bi at sole o fogu bi at caentu ◊ custas dies su tempus est in caentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaud Ingresu heat Ispagnolu calor Italianu caldo Tedescu Wärme.

calàmmu, calàmu , nm Definitzione basca forte cun umidore Sinònimos e contràrios cama, camallóina, crucuju, fògora Frases gi est pagu calamu, oi!…◊ cudhus merís de basca sentza de bentu fadiat unu calamu a segai a fitas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu sultriness Ispagnolu bochorno Italianu afa, caldo soffocante Tedescu Schwüle.

caldàna , nf: cardana Definitzione basca forte in tempos de istade Sinònimos e contràrios ansa, calmana, fogara, fogora, pampana | ctr. frios Frases caldanas de inferru iscazant sa zente che catramu ◊ isse andhat donzi die a campu, a fritu e a caldanas ◊ mi so de abba frisca consoladu in dies sufocantes de caldana ◊ sas robbas sunt morzendhe de sidis a sa cardana de tríulas ◊ cun custas cardanas de sole, sa cosa prantada cheret abbada Terminologia iscientìfica tpm Ètimu itl. caldana Tradutziones Frantzesu chaleur accablante Ingresu stuffiness Ispagnolu caldo tórrido Italianu caldo eccessivo Tedescu Hitze.

càldu , nm, agt: cardu 1 Definitzione caentu meda; chi est bene caente Sinònimos e contràrios caentu, caldesa, cazentu / basca, calura / caente, càlidu, callente, cheghente | ctr. fridu, frios Maneras de nàrrere csn: betare cardu = fàghere caentu; ndhe li daet una calda e una frita = una càdria e una lena, ndhe li narat (o ndhe li pretenet) una chi no li piaghet e una chi li piaghet; caldu néulu, múliu = sa calura meda chi faghet candho, in istiu, s'aera est cuguzada de nues chi muntenent su calore incubadu e úmidu Frases aiat leadu calchi colpu de aera essendhe a fora de domo dai su caldu a su fritu ◊ est die de cardu forte, oe! ◊ s'arba longa mi betat cardu ◊ si andhat a pei a caldu e a friscu, cun su cuadhu de santu Franchiscu! 2. fia pensendhe a sa die colada cun issu, a sos basos caldos chi m'intendhia ancora in sas laras ◊ fuit una bellesa a si samunare cun abba cheghente in cudhos lacos biancos de sos bànnios caldos ◊ candho sunt cotas, sas seadas si ammelant e si ponent caldas pro las manigare Ètimu ltn. cal(i)dus Tradutziones Frantzesu chaud, chalereux Ingresu warm (th) Ispagnolu caliente Italianu caldo, caloróso Tedescu Hitze, heiß.

càlidu , agt: càlliru Definitzione chi est caente, chi tenet caentu; chi est de sustàntzia meda, nau de cosas de papare o bufare fintzes in su sensu chi est cosa cagiada; in cobertantza, nau de unu, chi tenet dinare, chi istat bene a dinare / culi càlida = (nau de fémina) chi est sèmpere a disígiu de ómine Sinònimos e contràrios caente, caldu*, callente, cheghente / bascosu, calorosu, sustantziosu | ctr. fridu; isabbisabbi Frases bi at istagione frita e bi at istagione càlida ◊ proite ti ses innudendhe: càlidu meda ses?! ◊ càlidu suore in sa cara che làgrimas li abbundhat (Grolle)◊ unu bentu càlidu fait undulai addàsiu s'erba ingroghida 2. custu binu est càlidu meda: dèu dh'ammisturu cun pagu pagu de àcua ◊ nuis càlidas si pesant in s'orizonti ◊ s'ozastru est linna càlida pro assidare (Z.Porcu) 3. custa no est ispesa de poder fàghere: tantu za semus càlidos meda! Tradutziones Frantzesu chaud, tiède Ingresu warm Ispagnolu cálido Italianu caldo, tièpido Tedescu warm, lau.

callènte, callènti , agt, nm: cazente, caxente, caxenti, chelente, chellente Definitzione chi tenet caentu, chi est in caentu; chi tenet fortza, chi istat bene (chi tenet cosa, errichesa): nau de fémina, fintzes chi est in more Sinònimos e contràrios caente*, caldu, calgenti, cheghente / caentu, cazentu | ctr. fridu, frios Maneras de nàrrere csn: caxente che fogu = caente meda, budhidu; fatzat callenti e arriat sa genti! = su chi contat est a èssere bestidos, de no tènnere fritu (e prus pagu contat sa bellesa de sa bestimenta o de sa cuguzura) Frases s'abe cheret logu callente e fiores ◊ como sunt aeritas cazentes ◊ is pàrdulas chellentes si issundhint cun su sutzu de su limone e s'ispertzant de tzúcoro ◊ a is agiudadores si donàt su turredhu, su pistocu callente o durces fatus in domu ◊ ge no ti ndi at a dipendi cancunu dannu, de cussa puntura?… ponidí bàngius di axedu callenti! 2. sa carri donat e pedit callenti, carignus e cunfortu ◊ no portai lentzoru de linu ma una mantixedha de piu, però gei mi ndi fera de callenti! 3. si est afancedhada cun su datori e dhi at fatu giai unu pipiu: brut'ègua, gei dh'at agatada callenti! Tradutziones Frantzesu chaud Ingresu warm (th) Ispagnolu caliente Italianu caldo Tedescu warm, Wärme.

camallóina , nf Definitzione basca forte de istade cun aera úmida, chi faet sudorare: paret chi s'ària siat ballandho Sinònimos e contràrios calammu, crucuju Terminologia iscientìfica tpm Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu sultriness Ispagnolu calor bochornoso Italianu caldo afóso Tedescu Hitze.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definitzione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinònimos e contràrios ingrilliri, seguzare Ètimu ltn. subare Tradutziones Frantzesu entrer en chaleur Ingresu to be on heat Ispagnolu estar en celo Italianu andare in caldo Tedescu brunsten.

«« Torra a chircare