pedrigòne, pedrigòni , nm: peldigone,
perdicone,
perdigone,
perdigoni,
perdixone,
pidrigoni,
predicone Definizione
birilledha pitica de prumu chi in cantidade si ponet in is cartúcias po isparare pigiones / p. de grivare = adatos po isparare pillon'e tàcula
Sinonimi e contrari
cdh. pildiconi
Frasi
ita mabasicu seis fendi tirendi a pedrigonis: po puiga m'eis pigau?! ◊ ti at a donai una passada de pidrigonis a paneri, si ti agatat furendi!
2.
sa ua ocannu no bi at ammaduradu: sos pipiones parent perdigones!
Etimo
spn.
perdigones
Traduzioni
Francese
plomb de chasse
Inglese
pellets
Spagnolo
perdigón
Italiano
pallino da càccia
Tedesco
Schrot.
pedríscia , nf: pedrissa,
pedritza,
predissa,
pidrissa,
pitrissa Definizione
pedra lada de leminàrgiu o de fentana; pedra a oru a muru po cicire a cuadhu, o fintzes po istare gente cicia passandho ora
Sinonimi e contrari
curníscia,
zannile
/
istrada 1,
istradile,
secidórgiu
2.
sa zente fit sétida in sas pedrissas de piata ◊ custu contadu est rutu in sa pedríscia de s'isméntigu ◊ sa zente si firmat a pasare in sas pedrissas ◊ pighet a sa pedrissa e setzat a ingropas!
Traduzioni
Francese
rebord,
appui de fenêtre
Inglese
windowsill
Spagnolo
antepecho
Italiano
davanzale
Tedesco
Fensterbrett.
petorrúdu , agt Definizione
chi est de bona petorra, chi portat petorras mannas, de petus largu
Terminologia scientifica
zcrn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
forte de poitrine
Inglese
broad-chested
Spagnolo
de pecho amplio
Italiano
pettoruto
Tedesco
vollbrüstig.
pétzu , nm Definizione
truncu mannu de linna, longu e no tanti grussu, pruschetotu segau a serra, chi ponent po agguantare ccn. cosa grae meda o de pòdere pigare pesu grae (es. teulada, intaulau)
Sinonimi e contrari
biga,
trae
/
terrinu
Modi di dire
csn:
p. de terra = terrinu; petzus lauraus = terras prenas; èssiri p. de furca = malu, trassosu, malafatore; petzu de giòvunu, de ómini = zòvanu, ómine mannu meda; petz'e ogu che pira = ogros maduros
Frasi
si at béndhidu totu, finas tàulas e petzos de sa domo ◊ l'ant àpidu impicadu a unu petzu ◊ ballendhe si àlciat e si pesat fin'a tocare su petzu: est a bídere lezeresa! ◊ sa barraca fiat fata totu a petzus mannus de tziníbiri
2.
gràscias a Deus so como betzu mannu, sempre, però messendhe in petzu meu ◊ in su petzu chi bi ponzo trigu, ista seguru chi trigu bi ponet!
3.
nci at petzu de giòvunu artu cantu su campanili
Etimo
itl.
pezzo
Traduzioni
Francese
poutre,
pièce de terre
Inglese
gilder,
piece of ground
Spagnolo
viga,
parcela
Italiano
trave,
appezzaménto
Tedesco
Balken,
Grundstück.
peúnca , nf, nm: peuncu,
piucu,
piuncu Definizione
de is mígias, sa parte chi bestit su pei: dhu narant fintzes po mígia etotu (ma curtza)
Modi di dire
csn:
mòrrere a peuncu = mòrrere de maladia longa; èssere a peuncu = iscrutzu, fintzas pòbiru meda; bocàrenne piuncos de ccn. cosa = fàghere atzola, àerendhe profetu, arrènnesciri; no si ne bidet piuncu = mancu arrastu
Frasi
fachiat piuncos de lana a bèndhere ◊ fint iscurtos e in piuncos ◊ ti apo imbolicau sos pedes chin piuncos ◊ fit chin sas iscarpas tapuledhadas e sos piuncos istampaos
2.
de s'istrantza mancu piuncu si ne vidiat
Terminologia scientifica
bst
Etimo
ctl.
peuc
Traduzioni
Francese
pied de la chaussette
Inglese
stocking-sole
Spagnolo
pie
Italiano
pedule
Tedesco
Strumpfsohle.
piardèdha , nf: pibardedha,
piladredha,
pilardedha Definizione
tomata de toscu, de margiani, de cuadhus, tumata areste o mela de velenu, genia de tamatedha burda, ispinosa, nada deosi po su frutu velenosu chi faet (coment'e una superba matuca meda, groga, unu pagu ingespiada); cosa a papare avelenada chi ponent po su margiane, po canes dannàrgios
Sinonimi e contrari
bucone,
buconete,
pilórica
2.
is bardaneris ant avelenau is canes a piladredha
Terminologia scientifica
rba, Solanum linnaeanum
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
morelle de Linné
Inglese
Devil’s apple
Spagnolo
manzanillas,
pelotillas,
tomateras del diablo
Italiano
pómo di Sodoma
Tedesco
Teufelskirsche,
Sodomsapfel.
pibiòne, pibiòni , nm: pipione,
pubugione,
pubujone,
pupione,
pupugione,
pupujone,
pupuxone,
pupuzone Definizione
su granu (upm) de s'àghina comente dhu sèberat su frore de su gurdone; genia de puntighedha tundha comente acabbat su chelu de sa buca, apalas, in s'oru de s'ingurtidórgiu; nodighedhu o lobitu de sa trama chi si faet in su tessíngiu in tapetos, fànugas, burras e àteru, po pòdere essire a figuras, ma fintzes àtera genia de nodighedhu piticu / partes de su pipione: nasedhu, fodhone o fodhe, mata o prupa, sèmene o pisu; su pupujone de sa bula = angaule, sa méndula de su gúturu, su fundu de su paladari
Sinonimi e contrari
aginedhu,
pubone
/
cdh. pupioni
Frasi
gustant sos pubujones rujos e dorados trones ponent in sas pischezolas ◊ custos fundhos batint ua pupujoni madura ◊ custos sunt sos pupuzones de s'úrtima iscaluza
2.
no ischimus si tessent a pibione overas a ranu de ogu ◊ su sudori, messendi, calaiat a pibionedhus
Terminologia scientifica
rbr, crn
Traduzioni
Francese
grume,
grain de raisin
Inglese
grape
Spagnolo
grano
Italiano
àcino
Tedesco
Beere der Weintraube.
pibirínu , nm: pipirina,
piperinu,
pirpirinu Definizione
pintirighinu chi essit in sa pedhe, de colore diferente e a logos fintzes porru, essidura a guronedhu in sa carre; fintzes su calagasu / sèdere a pirpirinu = apispirinados, apataus, apipiredhaos
Sinonimi e contrari
ischecu,
pannuga,
piga,
pintirina
/
bellacasu,
carravarina,
lepilepi,
maniposa,
pabedha,
pibiritu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tache de rousseur
Inglese
freckle
Spagnolo
peca
Italiano
lentìggine
Tedesco
Sommersprosse.
picapardéri, picapedréri, picaperdéri , nm: picheparderi Definizione
maistu chi trebballat sa pedra a iscrapedhu
Sinonimi e contrari
iscrapedheri,
scrafedhadori
/
cdh. picapetra,
ttrs. picabidreri
Frasi
picapedreris e mastros de muru, chi tropu pedra manizant e terra, bi at medas chi los crent de coro duru ◊ issu fiat unu picheparderi béciu ◊ su mastru picapedreri picat tres santos noos…
Terminologia scientifica
prf
Etimo
ctl., spn.
picapedrer, picapedrero
Traduzioni
Francese
tailleur de pierres
Inglese
stone-dresser
Spagnolo
picapedrero
Italiano
scalpellino
Tedesco
Steinmetz.
píchidu , agt: pícidu,
pídicu,
pídigu,
píghidu,
pígidu,
píjidu,
píxidu Definizione
niedhu che pighe, niedhu meda, bene, parívile, e fintzes lúghidu (e po cussu a bortas nau cun significau de bonu, imbénnidu, cotu, nau de colore càrrigu)/ niedhu píghidu (nau de unu po su tzacu) = arrennegau meda
Sinonimi e contrari
pighidosu,
píghinu,
pigorinu
Frasi
tota píghida est s'aera ◊ sa cusséntzia nostra càmbiat a s'imbesse: prus est píchida e prus sos pilos sunt biancos ◊ nues píghidas ant iscorvuladu bírridos de abba ◊ sont cambiandhe intinu cudhos píghidos pilos issipios
2.
comente at próidu, sas àrbures zughent sa foza bella píghida
Etimo
ltn.
*picidus
Traduzioni
Francese
noir comme de la poix
Inglese
piceus
Spagnolo
píceo
Italiano
pìceo
Tedesco
pechig.
píchiu , nm Definizione
sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu
Sinonimi e contrari
tzocu
/
arraolu,
pensamentu
Frasi
in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu
3.
custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca!
Traduzioni
Francese
action de frapper à la porte
Inglese
knock
Spagnolo
golpe dado al llamar a la puerta
Italiano
bussata
Tedesco
Anklopfen.
pidèdha, pidédhu , nf, nm: piredhu 2,
piriedha Definizione
genia de sonu coment'e tródhia (piru) chi si faet cun is lavras po befa contr'a ccn. e bòllere nàrrere chi si tenet un'idea contrària
Frasi
su capu itzerriàt a boxi manna "Saluto al Duce!" e totus arrespundiant "A noi!", a candu cun càncua pidedha puru ◊ dhus ant istérrius a iscorraciadas de pidedhus! ◊ su piciochedhu t'isfundat is origas cun d-unu pidedhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bruit vulgaire de mépris ou dérision
Inglese
raspberry
Spagnolo
pedorreta
Italiano
pernàcchia
Tedesco
furzähnliches Geräusch mit dem Mund.
pilàrgiu , nm Definizione
genias de càvuru cun su corgiolu totu a puntas, a sa parte de pitzu: de duas calidades, una (m. verrucosa) no si papat
Terminologia scientifica
crx, maia squinado
Traduzioni
Francese
araignée de mer
Inglese
spider-crab
Spagnolo
centolla
Italiano
grancèvola
Tedesco
Meerspinne.
pilicàrju , nm: piligraxu Definizione
unu de is tantos númenes in cobertantza po nàrrere sa natura de sa fémina; a logos est fintzes su parapunta niedhu
Sinonimi e contrari
brodho,
budhudhu,
cunnu,
pillitu,
piricochedhu,
porposeo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sexe de la femme
Inglese
cunt
Spagnolo
coño
Italiano
fica
Tedesco
Feige,
Fotze.
pindàciu , agt, nm Definizione
chi o chie acostumat a pindaciai o tenet su podere de pindaciai
Sinonimi e contrari
oghiadore,
ogriarzu,
pedhinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jeteur de sort
Inglese
jinx
Spagnolo
gafe,
cenizo
Italiano
iettatóre
Tedesco
Unglücksbringer.
pinghinósu , agt Definizione
chi est totu brutu, mescamente brutu de ógiu o pingu, totu a marcos de ógiu
Sinonimi e contrari
brutu,
losingiosu,
untinadu,
untinosu
Frasi
sa giustíscia t'incantet, pinghinosa, mandrona, maca e bruta!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plein de taches
Inglese
greasy
Spagnolo
salpicado de aceite
Italiano
frittellóso
Tedesco
fleckig.
pinnegósu , nm: pinnigosu,
pugnigosu,
punnigosu,
punnugosu Definizione
sa manu cun is pódhighes serraos a istrintu; cropu chi si giaet cun sa manu serrada deasi
Sinonimi e contrari
bucicone,
ilbrunzigone,
ispubusada,
puini,
punzigone,
prunzu
Frasi
iat artziau sa boxi e pistau su pinnigosu a sa mesa
2.
dhi dòngiu una betuada de pinnigosus, nci dhu forbicu a su muru! ◊ mi dha seu scallara fendi largu a pugnigosus ◊ pigàt a pinnigosus gennas e fentanas
Traduzioni
Francese
poing,
coup de poing
Inglese
fist
Spagnolo
puño
Italiano
pugno
Tedesco
Faust,
Faustschlag.
pinzellàda , nf Definizione
frigada o passada de pinzellu (nau fintzes in su sensu de cosa fata bene meda), sa tinta de comente ant passau pinzellu
Sinonimi e contrari
impignellada
/
apipiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de pinceau
Inglese
brush-stroke
Spagnolo
pincelada
Italiano
pennellata
Tedesco
Pinselstrich.
pioànu , agt: pioiganu,
piopanu,
projanu,
proghijanu Definizione
nau de tempus, chi istat proendho dónnia tanti, fatuvatu; nau de abba, chi est de sa chi at própiu
Sinonimi e contrari
pioinosu,
pióinu,
proidore,
proigiosu,
proíxinu,
prótinu
| ctr.
sicu
Frasi
fit un'atunzu pioanu: pioiat dogni die un'abba serena ◊ ocannu at fatu unu bellu zerru projanu, ma beranu assutu ◊ die piopana, oe!◊ s'annu fit un'ijerru piopanu e fritu meda
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pluvieux,
eau de pluie
Inglese
rainy
Spagnolo
lluvioso,
pluvial
Italiano
piovóso,
piovano
Tedesco
regnerisch,
Regen.
pioínu, pióinu, pioíu , agt: plóinu,
próghinu,
proinu,
próinu,
prúinu 1 Definizione
nau de abba, chi est de sa chi at própiu, sa chi proet (a logos est própriu s'abba chi proet)
Sinonimi e contrari
pioanu,
pioile,
pioinosu,
proíxinu,
prótinu
/
pióida,
pruina
Frasi
zuchiat sos ocros lúchidos che abba próghina ◊ aciò, aciò ite abba pioia chi est fatendhe!
2.
arregolliant s'àcua de proinu in is gisterras
Terminologia scientifica
tpm
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
eau de pluie
Inglese
rainwater
Spagnolo
pluvial
Italiano
piovano
Tedesco
Regen.