melàgi , nm: melàrgiu,
melaxi,
melaxu Definizione
parte de su casidhu inue s'abe faet su pane de su mele; covecu de ortigu o sipa chi tupat is casidhos de is abes
Etimo
ltn.
*melariu
Traduzioni
Francese
hausse de ruche
Inglese
honeycomb
Spagnolo
melero
Italiano
melàrio
Tedesco
Honigwaben.
melarègia, melarèja , nf: melarregra,
melarreja Definizione
taedha de mele, su pane de chera totu buidedhos paríviles, búsciulos, ue s'abe ponet su mele; su mele ancora in sa bresca
Sinonimi e contrari
arrega,
avere,
bresca,
tipa 1
Terminologia scientifica
sbs
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rayon de miel,
gaufre
Inglese
honeycomb
Spagnolo
panal,
bresca
Italiano
favo
Tedesco
Wabe.
mesanía, mesaníu , nf, nm Definizione
su tretu o parte de mesu de una cosa, de unu logu, de una mannària, de unu tanti, tra duos logos / a m. de su séculu = a sa bandha de sa metade de su séculu
Sinonimi e contrari
mesale,
mesu
Frasi
no so giómpidu mancu a mesania de su resultadu ◊ su monumentu l'ant fatu in mesania de sa piata ◊ canno ti bient superendhe sas sinzas de mesania, in s'istrada, ti faghes contare perigulosu ◊ cussu logu si agatat a mesania de duas bidhas ◊ su fabedhare de unu pópulu no est su matessi dae su mesaniu a s'oru (M.Columbu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ligne médiane,
ligne de sécurité (di una stada)
Inglese
middle
Spagnolo
medianería
Italiano
mezzerìa
Tedesco
Mitte,
Straßenmitte.
minestròne, minestròni , nm Definizione
papare fatu mescamente cun pisu, chíghere, lentígia o àteros laores deasi, cun erbas, patata, fenugu (areste), àpiu e minestra (sucu, frégula) o fintzes macarrones orrugaos; nau in cobertantza, ammesturitzu, improdhu, cosas betadas apare chentza régula
Terminologia scientifica
mng
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
soupe de légumes
Inglese
minestrone (vegetable soup)
Spagnolo
menestra
Italiano
minestróne
Tedesco
Gemüsesuppe,
Mischmasch.
mintevógu , nm Definizione
chie ponet o bogat fogos, nau in cobertantza in su sensu chi ponet sa gente a brigare, a gherrare, s'unu contr'a s'àteru
Sinonimi e contrari
bestivocos,
imbrastieri,
imprenidore,
insulladori,
piliseri,
supuzadore,
supuzeri,
trebuleri,
triuladore
Frasi
est unu mintevogu de sos mannos, e puru imbrastieri!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fauteur de troubles
Inglese
instigator
Spagnolo
instigador
Italiano
sobillatóre
Tedesco
Hetzer.
mischinzàre , vrb Definizione
èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de…
Sinonimi e contrari
arrunzinare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
avoir de la pénurie
Inglese
to be in shortage
Spagnolo
vivir en la estrechez
Italiano
avére penùria
Tedesco
mangeln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
moderína , nf, nm: modinia,
moredina,
moretina,
moridina,
muderina,
mudrina,
muredhina,
muredina,
muredinu,
muretina,
muridina,
muridinu,
muritina Definizione
mura de pedra, muntone de pedra arregorta comente ndhe essit in s'aríngiu, in is terras trebballadas, ma fintzes assentada: muredinu est muredhu puru
Sinonimi e contrari
morighina,
muragadha,
muredha,
murissina
Frasi
sos narvonajos faghiant sa linna a carvone e sa pedra la colliant tota a moderinas ◊ fit tota sa tzitade una ruina, muredinas de pedra cun calchina ◊ sa tzitade l'ant fata a una muridina cun sos bombardamentos ◊ su pastoredhu est a libbru in manu in sa mudrina, cun sos anzones paschinne
2.
si est sétziu in su muredinu isciorrocau
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
amas de pierres
Inglese
heap of stones (rubbles)
Spagnolo
majano,
montón de piedras,
escombros
Italiano
murìccia,
cùmulo di piètre,
di macèrie,
mòra
Tedesco
niedrige Steinmauer,
Steinhaufen.
montarésu , agt, nm Definizione
de montes, chi istat in o benit de montes
Sinonimi e contrari
montalzu
| ctr.
bidharesu
Frasi
bentu montaresu, chi falat dae s'ala de montes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de montagne,
des montagnes
Inglese
mountain (dweller)
Spagnolo
de monte,
montano
Italiano
montano
Tedesco
gebirglich.
morísca , nf: murisca Definizione
figumorisca, genia de mata a tàulas (o palas) totu súciu (is prus noàdiles), ladas e grussas (su truncu), longas prus de prammu, cun su corgiolu chi no lassat passare s'abba, cun is fògias chi parent agúgias, a ispina: faet meda fintzes in logu de terra làngia o paga e agguantat su sicore, bogat (mescamente in is oros de sa tàula) unu frutu cun su corgiolu ispinosu meda, a ispinas pitichedhedhas totus impare, a fileras, est de sabore druche e cun sèmene meda; una calidade (m. areste o cràbina) est prus ispinosa in sa tàula e in su frutu (bonu che a sa maseda) e dha ponent meda a fàere cresura / foedhandho de frutu, sèmpere upm.; crestai sa figumorisca = segarecheli su culatzu, chi zughet prus ispina; morisca incarnada in sa tàula = mustaciolu o sagura; morisca essida in mesu de sa tàula = voe taedhare, marighedha
Sinonimi e contrari
carrúciu 1,
ficumorisca,
fiughíndia
Frasi
su rocarzu l'ant prantadu totu a moriscas ◊ sas moriscas sunt fiorindhe ◊ s'astraore at ispérdidu sas moriscas
2.
sa morisca est bona a fàghere saba ◊ bodhi morisca, iscorza e màniga! ◊ a l'ispuligare sa morisca daet cumbata! ◊ sa morisca si leat cun sa punta de duos pódhighes e no a manu prena (e cheret, menzus, iscovitada innanti)
Terminologia scientifica
frt, Opuntia ficus-indica
Traduzioni
Francese
figuier d'Inde,
figuier de Barbarie,
figue de Barbarie
Inglese
prickly pear
Spagnolo
nopal
Italiano
fico d'India
Tedesco
echter Feigenkaktus.
moríscu , nm: muriscu Definizione
trigu de Índia (benit de is Américas), genia de laore chi faet a canna grussa, prena, arta mancari metro e mesu o prus, a fògias mannas longas e ladas e bogat coment'e ispigas imbodhigadas in sa terga a tantos pígios: s'ispiga chi bogat (corra, cozorotu, cucuta, pannucra), una o de prus, de unu prammu de longària, in is nodos de sa canna, est fata de un'ossu o cau (trútiri o tutuàciu a bisura de cilindru prenu ma unu pagu a punta) e portat su granu totu a fileras a inghíriu, in colore grogo candho est lómpiu, de forma coment’e dente, est totu imbodhigada a istrintu e a tantos pígios de terga, o capa, impanna (pàgia, genia de fògia), e in punta ndhe bogat sa seda o tzota (genia de pilos longos finedhedhos chi ndh'essint a cherrione comente at fatu su granu)/ a/c. coment'e genia de laore e coment'e granu est upm; unu m., duos moriscos = un'ispiga, duas ispigas de moriscu; isprunire m. = irranare, istacare su granu de s'ossu
Sinonimi e contrari
cicilianu,
tridicumoriscu,
trigaíndiri,
trighéndia,
trigulianu,
trigumoria
Frasi
sa badhe fit totu a ortos prenos a basolu e a moriscu ◊ mi apo manigadu duos moriscos arrustidos
Terminologia scientifica
lrs, Zea mays
Etimo
ctl., spn.
morisco
Traduzioni
Francese
maïs,
blé de Turquie
Inglese
maize
Spagnolo
maíz
Italiano
granoturco
Tedesco
Mais.
mortuniédhu 1 , nm Definizione
nada cun custu númene ca su frutu assimbígiat a una conca de mortu, est erba de sa matessi genia de sa buca de cane o de leone
Terminologia scientifica
rba, Misopates orontium
Traduzioni
Francese
tête de mort
Inglese
anthirrinum
Spagnolo
boca de dragón
Italiano
gallinàccio,
gallinèlla
Tedesco
eine Gartenlöwenmaulsorte.
múculu , nm Definizione
sa chera a bisura de cannedhu, a istiàrica; cora de chera comente calat iscagiada candho est alluta sa candhela; fintzes s'orrughedhu chi abbarrat de una candhela ispaciada
Frasi
sas abes daent sa matéria prima pro s'indústria de sos múculos de chera ◊ su ventu survat e su muculedhu si ndhe morit ◊ unu muculitu morimori fachiat luche a tantu dispiachere…
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
bout de chandelle
Inglese
candlend
Spagnolo
moco
Italiano
mòccolo
Tedesco
Kerzenstumpf.
mudecràrju , nm: mudegàrgiu,
mudejalzu,
mudejarzu,
mudexalzu,
mudrecarju,
mudregarzu,
mudregaxu,
muldegraxu,
muntrecàgliu,
murdegàrgiu,
murdegaxu,
murdegazu,
mutrecarju Definizione
donnaghe de mudegu, logu totu prenu de mudegu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
champ de cistes
Inglese
cistus grove
Spagnolo
jaral
Italiano
cistéto
Tedesco
Zistrosenhain.
muntonínu , nm Definizione
pedhe de mascu brebeghinu
Traduzioni
Francese
cuir de mouton,
basane
Inglese
ram skin
Spagnolo
piel de musmón
Italiano
pèlle di montóne
Tedesco
Schafleder.
muràche , nm Definizione
muru de pedra assentada chentza impastu; a logos fintzes nuraghe
Sinonimi e contrari
muragadha,
murubbullu
/
nurache*
Frasi
at tancau sas cussorjas a muraches ◊ si est pasau in d-unu murache
Traduzioni
Francese
mur de pierres sèches
Inglese
dry wall
Spagnolo
muro en seco,
tapia
Italiano
muro a sécco
Tedesco
Trockenmauer.
murichèdha , nf Definizione
unu tanti pagu pagu (de cosa de papare, de bufare, de àteru)
Sinonimi e contrari
arroghedhu,
pibinida,
pimpirida,
piticada,
ticu,
tzuniedhu
Traduzioni
Francese
petit peu,
petit bout,
une goutte de vin
Inglese
tiny bit
Spagnolo
pellizco,
gota
Italiano
zinzino
Tedesco
Stückchen (mangiare),
Schlückchen (bere).
murtàrgiu , nm: murtarju 1,
murtarzu,
murtaxu Definizione
logu totu tupas de murta, chi dhue creschet murta meda
Sinonimi e contrari
murtale,
murtedu,
murtitzarzu
/
cdh. multàgiu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lieu planté de myrtes
Inglese
myrthegrove
Spagnolo
lugar poblado de arrayanes
Italiano
mirtéto
Tedesco
Myrtenhain.
muscéllu , nm Definizione
pisci saliu, pruschetotu petza de tunnina salia e asciutada
Sinonimi e contrari
musciamari
Terminologia scientifica
mng
Traduzioni
Francese
filet de thon séché
Inglese
salt fish (generally prepared with tuna meat)
Spagnolo
mojama
Italiano
mosciame
Tedesco
Salami aus Thunfischfilets.
nèa 1 , nf, nm: neu Definizione
pintirighinu de diferente colore in sa pedhe, una genia de cancru (po su prus nudha de malu, ma a bortas, candho si tzucat a crèschere, malu e de bogare impresse); foedhandho de linnas o de frutuàrios, genia de nodighedhu; foedhandho de su fàere, de su cumportamentu, pecu, difetu
Sinonimi e contrari
negru,
ula
2.
prima fis sentza unu neu, como ses totu perfia! (I.Virdis)
Etimo
ltn.
neus
Traduzioni
Francese
grain de beauté
Inglese
naevus (spot)
Spagnolo
lunar
Italiano
nèo
Tedesco
Muttermal,
Mal,
Schönheitsfehler.
nerbiàda , nf: nervada Definizione
cropu, iscutulada de nérbiu, de foete
Sinonimi e contrari
innerbiada,
ischirriolada,
iscorriada
Frasi
a sos iscraos los leaiant a nerbiadas si proaiant a ndhe arritzare s'ischina triballendhe
Traduzioni
Francese
coup de cravache
Inglese
whipping
Spagnolo
latigazo
Italiano
scudisciata
Tedesco
Peitschenhieb.