malcadúra , nf: marcadura Definizione
su marcare in sa pedhe (pruschetotu is animales mannos: cuadhos, boes e bacas); sa marca chi si faet
Sinonimi e contrari
aferritadura,
marconzu,
sinnadolzu
/
cdh. fucatógiu,
malcatura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marquage,
action de marquer,
ferrade
Inglese
to brand
Spagnolo
marca
Italiano
marchiatura
Tedesco
Markieren,
Markierung.
mancànte , agt: mancanti Definizione
nau de cosa, chi no dhu'est totu, chi no est su tanti giustu (e fintzes chi no est fata bene, chi tenet pecu, neghe); nau de gente, chi no est tanti giusta de conca, chi est fora de tinu (si narat fintzes de chie orruet chentza atuamentos candho dhi benit atacu de malegaducu), chi no si cumportat bene; nau de una línia serrada, chi est tundha ma no parívile, no totue chepare (o a distàntzia diferente de su centru)
Sinonimi e contrari
faltu,
iscassu
/
macu
| ctr.
bundhante,
bundhansciosu
Frasi
cantu sunt torraos acatant custa robba mancante: tandho ghirant e dant sa denúntzia ◊ isse est mancante de talentu tantu chi dat provas de veru tontu ◊ cussu est ómine mancante de sentidu ◊ cuss'ómini est mancanti de unu bratzu ◊ coment'e limpiadura est unu paghedhu mancanti
2.
mancantedhu est, custu piciochedhu: arrebbugiu chi no fait! ◊ ant fuidu che pópulu mancante (P.Cau)◊ su babbu istaiat che mancante mirendhe si podiat bídere su fizu torrendhe ◊ orabrora so istadu mudu pario unu mancante, comente sa pudhedra mi ndhe at betadu ◊ sas àteras fint tontas o mancantes e ant trascuradu totu ◊ cussos sunt ventureris mancantes e ingurdos
Traduzioni
Francese
manquant,
imparfait,
hors de raison,
elliptique
Inglese
lacking,
out of one's mind
Spagnolo
que falta,
carente,
chiflado,
elíptico
Italiano
mancante,
carènte,
imperfètto,
fuòr di sénno,
ellìttico
Tedesco
mangelnd (di = an+ Dat.),
fehlend,
verrückt.
mandhadàgliu, mandhadàlzu, mandhadàrzu , agt, nm Definizione
persona chi unu mandhat a foedhare sa fémina chi si bolet a cojuare, o fintzes po àtera miscione
Sinonimi e contrari
apagiadori,
comisionàrgiu,
paraímpiu,
tratadore
Frasi
mi as imbiadu su mandhadàgliu pro ischire si aia tempus
Etimo
ltn.
mandatarius
Traduzioni
Francese
faiseur de mariages
Inglese
paranymph
Spagnolo
paraninfo,
casamentero
Italiano
paraninfo
Tedesco
Ehestifter,
Ehevermittler.
manigiàda , nf: manizada Definizione
su manigiare; sa móvia de sa manu po fàere calecuna cosa, fintzes chentza dha fàere de abberu
Sinonimi e contrari
ammiada,
ingestu,
mesurada,
movitada,
tramesada
Frasi
ti ses che colora ischirchinadu ebbi'ebbia pro sa manizada de duas "capas" e duas "tizetas"
2.
si li fato sa manizada, cussu cane si che fuit ◊ ti bastet sa manizada! ◊ sa gente fut totu a manigiadas e a boghes po su piciochedhu a cuadhu ca fut binchendho
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
signe,
geste de la main
Inglese
wave (of the hand)
Spagnolo
ademán,
seña con la mano
Italiano
cénno della mano
Tedesco
Handzeichen.
mantéssi , agt, prn, avb: matessi,
matéssiu Definizione
chi no est àteru, chi no est diferente (chentza cambiamentu de sing. a pl. e ne de m. a f.); impreau coment'e avb. inditat manera, in su sensu de deasi etotu, chentza diferéntzia (èssere su m.)
Sinonimi e contrari
acitotu,
atotu
Frasi
si aimus postu su mantessi tempus pro zogare e istudiare aimus ischidu a Kant chei s'abba ◊ amus bidu sos matessi ómines, sas matessi féminas ◊ resessint a numenare in sa matessi manera sas matessi cosas ◊ babbu e fillu s'infriscant pighendi s'àcua de su matessi lavamanu ◊ sa luna giogàt in su celu luxendu e a su matessi tempus isprighendusia in d-una lacunedha de àcua
2.
su matessi chi at faedhadu a tie at faedhadu a mie ◊ custos sunt sos matessi chi amus bidu in cudhane ◊ deo so su matessi chi tue as chistionadu s'annu passadu
3.
sa lughe est paga ma lezo su matessi ◊ isse at fatu goi, e tue su matessi! ◊ fintzas si est de deris, su pane, lu cherzo su matessi ◊ andhe deo o andhes tue, pro contu meu est su matessi ◊ che a tie mantessi sunt bolados sos annos mios (F.Sechi)
Etimo
ctl.
mateix
Traduzioni
Francese
même (adj.),
lela même (pron),
exactement,
justement,
vraiment (adv.),
tout de même,
quand même
Inglese
same,
equally,
-self
Spagnolo
mismo
Italiano
medésimo,
stésso,
pròprio,
ugualménte
Tedesco
gleich.
mantuàda, mantulàda, mantulàra , nf Definizione
cropu forte giau a manu furriada
Sinonimi e contrari
bofetada,
bussinada,
cabbessu,
irbatulada,
iscantargiara,
iscaputzone,
iscavanada,
istuturada,
manimbesse
Frasi
ti dongu una mantulara!…
Etimo
ctl.
manotada
Traduzioni
Francese
revers de main
Inglese
backhander
Spagnolo
revés
Italiano
manrovèscio
Tedesco
Ohrfeige.
manzíngula , nf: manzunga,
mazunga,
mazúngura Definizione
ossu de giogare a forma de cubbu cun númeru diferente in dónnia afaciada; genia de giogu fatu betandho in pitzu de sa mesa bàtoro manzíngulas: segundhu is números chi essint, andhat su giogu
Sinonimi e contrari
giogulana,
madrúncula
Traduzioni
Francese
dé
Inglese
dice
Spagnolo
dado
Italiano
dado
Tedesco
Würfel.
marasadòre , agt, nm Definizione
chi o chie trebballat meda, chentza si arresparmiare
Sinonimi e contrari
trabagliadore,
trabagliante
| ctr.
mandrone,
oreri,
praitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourreau de travail
Inglese
slogger
Spagnolo
trabajador empedernido
Italiano
sgobbóne
Tedesco
Arbeitstier.
maremótu , nm Definizione
movimentu a s'ingrundha e disastrosu de su mare candho su terremotu che faet aintru (in su fundhu) de su mare
Frasi
no nc'est prus abetu chi una citadi isderrocada de unu maremotu bengat torra abbitada
Traduzioni
Francese
raz de marée
Inglese
seaquake
Spagnolo
maremoto
Italiano
maremòto
Tedesco
Seebeben.
maretàda , nf Definizione
aundhada forte de su mare
Frasi
sas maretadas de su mare in bulluzu fachent chimentu mannu
Traduzioni
Francese
tempête de mer
Inglese
sea storm
Spagnolo
marejada
Italiano
mareggiata
Tedesco
Sturmflut.
maretàre , vrb: ammaretae,
maretzai Definizione
mòvere che is undhas de su mare
Sinonimi e contrari
marugliai
Frasi
su trigu est maretendhe ◊ bido sos fiores maretados ◊ maju bellu in sos campos laorados maretendhe presentat su laore
Traduzioni
Francese
flotter,
il y a eu de la tempête ou la tempête a fait rage (v. imp.)
Inglese
to be wavy
Spagnolo
olear,
encresparse
Italiano
fluttuare,
mareggiare
Tedesco
wogen.
marína , nf Definizione
su mare pruschetotu ororu de sa terra, su prus acanta; genia de corpus militare chi manígiat is naves e andhat peri is mares
Frasi
Deus a nosu at cuncédiu unu mannu capitali de sa marina a Fonni ◊ deris unu canàriu falat a sa marina, faghe e no faghe die…
2.
Sesetu est tenenti de Marina ◊ a Tamasu ndi dh’iant pigau sordau in sa Marina e dh’iant imbarcau cumenti a cannoneri
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
bord de la mer,
marine
Inglese
coast (line),
navy
Spagnolo
marina
Italiano
marina
Tedesco
Meeresküste,
Marine.
marmarínu , agt: marmurinu Definizione
chi est de màrmuri
Sinonimi e contrari
marmureri
Frasi
est de pedra marmarina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de marbre
Inglese
marmorean
Spagnolo
marmóreo
Italiano
marmòreo
Tedesco
marmorn.
marràda , nf: marrara Definizione
su marrare, su trebballare a marra; su cropu de pei (de ananti) chi giaent is animales a terra, coment'e a arrasigadura (e fintzes crache)
Sinonimi e contrari
tzapada
/
immarrargiada
/
càrcini
Modi di dire
csn:
andai o cúrriri a marradas = andhare a brincos, crabiolare, atapendhe a forte sos pes a terra, nadu de cadhu (e fintzas de zente) a tota fua; pesaisí a marradas = pesàresi a cumeradas, a brincos; pèrdiri sa m. = pèrdere sa fortza, sa balia
Frasi
a Paschixedha sa primu marrada de sa faixedha depiat èssiri acabbada
2.
su cuadhu si ndi est pesau a marradas candu si est agatau cun sa funi in su tzugu! ◊ s'ebba daiat marradas in s'impedradu ◊ su cuadhu at giau tres marradas a piturras a su meri
3.
custu mengianu apu biu in su celu una cosa mai bia, coment'e un'istella, currendi a marraras ◊ is molentis andant a marradas ◊ frarixedhu miu comenti at biu su coró c’iscudit su fàsciu a terra e atacat a curri a marraras, a cérrius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piochage,
coup de patte,
coup de griffe
Inglese
blow with a paw
Spagnolo
azadazo,
coz
Italiano
rampata
Tedesco
Scharren.
martàle , agt, nm: martzale,
martzali Definizione
de martu, de su mese de martzu (nau prus che àteru de Pascamanna candho arresurtat in custu mese); una calidade de trigu coinàrgiu (Triticum aestivum)
Sinonimi e contrari
marsanu,
martzinu,
maltulinu
/
martzolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de mars
Inglese
of march
Spagnolo
marceño
Italiano
marzolino
Tedesco
März…
matàgnu , agt: metantzu,
metanzu Definizione
chi no tenet calidades bonas, nau de cosa e de gente puru (de ccn., fintzes chi est giau a fàere male)
Sinonimi e contrari
iscadentonzu,
malésicu,
malu,
mecianu*
| ctr.
bonu
Frasi
su bentu de santu Simone tenet fama metanza ca ndhe iscudet s'ischissone ◊ invece de dultzuras mi faghes passare oras metanzas ◊ cussu est unu dutore metanzu ◊ su prus forte fachiat s'ala a su metantzu
Traduzioni
Francese
de mauvaise qualité,
médiocre,
répréhensible
Inglese
ordinary,
poor,
censurable
Spagnolo
de mala calidad,
reprobable
Italiano
scadènte,
mediòcre,
riprovévole
Tedesco
minderwertig,
mittelmäßig,
verwerflich.
matzocàre , vrb: ammatzocai*,
matzucare Definizione
iscúdere o magiare a matzucu; peleare meda / matzucare landhe, olia, nughe = iscudi làndiri, olia, nuxi
Sinonimi e contrari
corpare,
isciúdere,
magliucare,
matzucorjare
Frasi
lassae de irgherrimiare: bisonzu de bos matzucare azes?! ◊ acàbbala, chi sa zente curret a inoche credendhe chi nos semus matzucandhe! ◊ so che pianta esposta in sa cudina, matzocada però dae su bentu chi ndhe li at rutu fozas e ispina
Traduzioni
Francese
donner une volée de coups de bâton
Inglese
to beat
Spagnolo
apalear,
aporrear
Italiano
bastonare
Tedesco
verprügeln,
prügeln.
matzucàda , nf Definizione
su matzucare, su iscúdere a matzucu, a fuste
Sinonimi e contrari
banzu 1,
matzocadura,
mazada,
mazadina,
mazucada,
surra
Frasi
sas matzucadas a s'àinu li benint che incumandhadas, candho est reberde
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de bâton
Inglese
beating
Spagnolo
bastonazo,
leñazo
Italiano
bastonata
Tedesco
Stockschlag.
meciànu , agt, nm: metzanu Definizione
chi (o chie) est de calidades pagu bonas, antzis antzis malas, nau de cosas e de gente
Sinonimi e contrari
iscadentonzu,
matagnu,
tratu 1
| ctr.
bonu
Frasi
de annadas ndhe faghet bonas e metzanas ◊ aia in manu unu nodosu càmbaru e metzanu cun totu gherraia ◊ no timet ne fritu e ne calura, ne tempus bonu e ne tempus metzanu
2.
sos metzanos abbratzant sa vindita e lis paret balanzu e granzeu ◊ su piús mandrone e piús visciadu, su piús metzanu e faularzu fit isse ◊ cantat sa glória e martíriu de sos Santos, sas vilesas de sos metzanos
Cognomi e Proverbi
smb:
Mezzanu
Etimo
itl.
mezzano
Traduzioni
Francese
de mauvaise qualité,
médiocre
Inglese
poor
Spagnolo
medianillo
Italiano
scadènte,
mediòcre
Tedesco
minderwertig,
mittelmäßig,
Mittelmäßige.
mediài 1 , vrb Definizione
essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos
Sinonimi e contrari
irmedhighinare,
ismemoriai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être hors de soi
Inglese
to be beside oneself
Spagnolo
estar fuera de sí
Italiano
èssere fuòri di sé
Tedesco
außer sich sein.