néssiu , agt, nm Definizione
nau de ccn., chi o chie no est bonu a nudha, fatu e lassau, de pagu abbilidade
Sinonimi e contrari
acinnessi,
bovo,
cartzellete,
casticau,
dissalliu,
iltrudhadu,
innangaradu
Etimo
spn.
necio
Traduzioni
Francese
de rien,
incapable
Inglese
unfit,
incompetent
Spagnolo
incapaz,
inepto
Italiano
dappòco,
inètto
Tedesco
untüchtig,
nichtsnutzig,
Nichtskönner,
Stümper.
niàda 1 , nf, nm: niadu 2,
nibada,
nivata Definizione
su frocare, fàere nie, ma fintzes fritu meda
Sinonimi e contrari
fiocada,
niadura
/
nibera
Frasi
est fiochendhe meda: custa essit niada de sas mannas! ◊ tra una ghidhighia e una nibada, su tempus fit colandhe ◊ morzeit sa robba de sa niada manna in cuss'altura ◊ no l'apo a ilmentrigrare mai po cantu duro s'annu de su niadu mannu!
2.
inoghe che at sole, ma in cuss'umbrinu bi est sa niada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chute de neige
Inglese
snowfall
Spagnolo
nevada
Italiano
nevicata
Tedesco
Schneefall.
niedhigòre, niedhigòri , nm Definizione
negru de fumu, mascara bogada de linna ogiosa abbruxada po usu de imbarchinamentu, po giare o fàere colore niedhu po muros; fintzes marcu druchesau de pistadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noir de fumée
Inglese
lampblack
Spagnolo
negro de humo
Italiano
nerofumo
Tedesco
Ruß.
nuèra 1 , nf Definizione
nues mannas a meda e càrrigas de abba, niedhas
Sinonimi e contrari
annuadura
Frasi
aeras pídigas e umbrosas solu traschias carrant e nueras de iscunortu (F.Piga)
Traduzioni
Francese
amas de nuages
Inglese
mass of clouds
Spagnolo
nubarrón
Italiano
nuvolàglia
Tedesco
Gewölk.
nuschínzu , nm Definizione
su nuscare
Frasi
ses inoghe cun nuschinzos de late a pretèndhere una parte de sole e de luna! ◊ e cantu tempus a ti chircare in su nuschinzu de onzi fiore!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de flairer
Inglese
smelling
Spagnolo
olfateo
Italiano
odoraménto
Tedesco
Riechen.
obèschere , vrb: ovèschere Definizione
arrèschere in su gúturu, nau de sa cosa de papare chi no andhat a bia dereta e faet a tussire o chi s'ingurtit a trebballu / mi so obéschiu = m'est postu su mossu in bula, femu allupendimí
Sinonimi e contrari
abèschere,
ammadèschere,
arrancare,
arrèghere,
arrèschere,
iscaussire
/
arròsciri
Frasi
si mi obeschet su pane de chiarju in s'obu de sa gorgobena (G.Delogu)◊ cudhu binu nche l'at ghetau a imboladura e azomai s'est obéschiu!
2.
ma proite mi sichis a ingromorare, a obèschere solu a ti bíere acoconau, incolonconiu, barrosu?
Traduzioni
Francese
avaler de travers
Inglese
to go the wrong way
Spagnolo
atragantarse
Italiano
andare di travèrso (détto di cibo)
Tedesco
sich verschlucken,
in die Falsche Kehle geraten.
óbiga, óbighe , nf, nm: ópica,
ópiche,
ópicu,
úpigu Definizione
arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu
Sinonimi e contrari
arraciallu,
arretza,
filau,
ganghiledhu,
trotiadore
/
ghelea,
giogada
Modi di dire
csn:
fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente)
Frasi
fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche
2.
si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
filet de pêche en forme de sac
Inglese
sack net
Spagnolo
red en forma de saco
Italiano
réte a sacco
Tedesco
sackförmiges Netz.
obighédhu , nm: opighedhu,
pighedhu Definizione
min de óbiga: genia de arretza pitica, intéssia craca, intrada in d-una frochidha de ferru posta in màniga
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
petit filet de pêche
Inglese
small creel with a handle
Spagnolo
red pequeña
Italiano
cóppo
Tedesco
Kescher.
ocrítu , pps, agt Definizione
de ocrire; chi est ammanniandho is ogos po isparare o frorire
Sinonimi e contrari
obiu
Traduzioni
Francese
couvert de bourgeons
Inglese
gemmate
Spagnolo
brotado
Italiano
gemmato
Tedesco
Knospen treibend.
odhiólu , nm Definizione
sa trota candho est de naschidórgiu, ancora pitica
Sinonimi e contrari
groli,
seju 1,
sodhiscu,
trotischedha,
tzurrita
Terminologia scientifica
psc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alevin de la truite
Inglese
fry trout
Spagnolo
alevín de la trucha
Italiano
avannòtto della tròta
Tedesco
junge Forelle.
oghiadòre, oghiadòri , nm Definizione
cudhu chi nanca pítzigat de ogu, ferit a ocru
Sinonimi e contrari
oghiesse,
ogriarzu,
pedhinu,
pindàciu
Frasi
a unu chi podet fàghere male cun s'oghiada lu giamant oghiadore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
jeteur de sort
Inglese
jinx
Spagnolo
gafe,
cenizo
Italiano
iettatóre
Tedesco
Unglücksbringer.
oindí, oindía , avb Definizione
a dies de oe, a tempus de como
Sinonimi e contrari
como,
oe
Frasi
sa bisura chi si podeus fai oindí de sa Sardigna est cussa de una terra cun d-un'ànima antiga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de nos jours
Inglese
nowadays
Spagnolo
hoy en día
Italiano
oggigiórno
Tedesco
heutzutage
ólchidu , nm, nf: órchida,
órchidu,
órghidu,
óschidu,
úlchida Definizione
prus che àteru, boghe, grida po dolore forte o dannu mannu
Sinonimi e contrari
addólimu,
bérchida,
írchidu,
tzérriu
Frasi
fuindhe, a donzi passu una ruta e donzi ruta un'órchidu ◊ leados a istocadas, ant betadu un'óschidu e sunt mortos ◊ a s'acumpagnamentu de su mortu una giòvana fit pianghendhe a óschidos ◊ s'órchida sua tremiat sa domo, pariat chi bi aiat faladu unu lampu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cri de douleur
Inglese
howl of pain
Spagnolo
grito de dolor,
alarido
Italiano
urlo di dolóre
Tedesco
Schmerzenschrei.
oldíu , nm: ordidu,
ordiu Definizione
su filau chi s'isterret de unu ixubru a s'àteru in su telàrgiu (tramítidu in is litzas) po fàere su tessíngiu
Sinonimi e contrari
odríngiu
Terminologia scientifica
ts
Traduzioni
Francese
chaîne,
ensemble des fils parallèles disposés dans le sens de la longueur d'un tissu
Inglese
warp
Spagnolo
urdimbre
Italiano
ordito
Tedesco
Kette,
Zettel.
olibédhu , nm: oliedhu,
olivedhu,
ulibedhu Definizione
su frutu chi faet s'ogiastu, coment'e olia pitichedhedha, ma dhu narant fintzes a sa mata e a sa fògia de s'olia
Frasi
si su mere l'aiat innestadu, cust'ozastru no fit istadu goi batindhe galu oliedhu! ◊ de s'oliedhu faint is ollus santus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
drupe de l'olivâtre
Inglese
wild olive drupe
Spagnolo
drupa
Italiano
drupa dell'olivastro
Tedesco
Steinfrucht des Oleasters
ollerícinu, ollerícitu , nm: olleurrícinu,
ozuarritzi,
ozuerici,
ozuerízine,
ozuorrízinu,
ozurítziu,
ozuritzu Definizione
s'ógiu chi si faet de sa cagamèngia, ma fintzes sa linna etotu
Sinonimi e contrari
cagamèngia,
ollarrégiu
Frasi
po ti prugai comporadí s'olleurrícinu ◊ bufa ca ti faet bene, ca no est mancu ozuorrízinu, no!
Traduzioni
Francese
huile de ricin
Inglese
castor-oil
Spagnolo
aceite de ricino,
carapato
Italiano
òlio di rícino
Tedesco
Rizinusöl.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definizione
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Sinonimi e contrari
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Frasi
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crier de douleur
Inglese
to howl with pain
Spagnolo
gritar por el dolor
Italiano
urlare di dolóre
Tedesco
vor Schmerzen schreien.
pabulósu , nm Definizione
coa de margiani o limba de boe, una genia de erba
Sinonimi e contrari
coilóriga
Terminologia scientifica
rba, Echium italicum
Etimo
ltn.
*papulosus
Traduzioni
Francese
langue de boeuf
Inglese
bugloss
Spagnolo
viborera
Italiano
viperina maggióre
Tedesco
blauer Natterkopf.
padhàrzu , nm: palalzu,
pallàrgiu,
pallarxu,
pallaxu,
pazàgliu,
pazàrgiu,
pazarju,
pazarzu,
pedharzu 1,
pedhasu Definizione
sa domo de sa pàgia, logu inue si chistit sa pàgia, su fenu
Sinonimi e contrari
ttrs. padhàgiu
/
covadhete
Frasi
custa ua costoida profumat pedharzos e chintinas ◊ ti che ant frundhiu che paza intro de su pazàgliu ◊ at pienu su pedharzu de paza e de proendha pro sos boes ◊ fit lanzu che corru, totu istragiadu e avilongu pariat drommendhe in d-unu pedhasu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
meule de paille
Inglese
barn
Spagnolo
pajar
Italiano
pagliàio
Tedesco
Strohschober.
paltòre , nm: pastore,
pastori Definizione
chie pesat e contivígiat bestiàmene; foedhandho de cristianos, preide chi tenet contu ànimas, chi atendhet a su bene de s'ànima de sa gente
Sinonimi e contrari
masoneri
Modi di dire
csn:
dare, leare bestiàmine in pastore = zenia de cuntratu: su mere ponet su bestiàmine e su pastore su pastorigonzu; pastoredha = merrisca, zenia de puzonedhu chi faghet abbitu ue bi at berbeghes
Frasi
no ti drommas, paltore, mira chi giughes fatu su matzone! ◊ istimo cussas manos de pastore, manos de late e lana, e cussa cara ue bentos fritos e suore bi ant iscritu su prétziu de su pane (S.Corriga)◊ pro unu pastore bi cheret pacu a che abbarrare imbojau in sos tadharanos de sa zustíssia
Cognomi e Proverbi
smb:
Pastore
Etimo
ltn.
pastore(m)
Traduzioni
Francese
berger,
éleveur de bestiaux
Inglese
shepherd,
breeder
Spagnolo
pastor,
ganadero
Italiano
pastóre,
allevatóre
Tedesco
Hirt,
Züchter.