atramudài, atramudàre , vrb: tramudai* Definizione
cambiare bestimentu, logu, cunditziones
Sinonimi e contrari
cambiai,
mudai,
stramudai
/
trubare
2.
che ant atramudau su bestiàmine a un'àtera cussorja
Traduzioni
Francese
changer
Inglese
to change
Spagnolo
cambiar
Italiano
cambiare
Tedesco
wechseln.
cambiài , vrb: cambiare,
cammiare,
ciambare,
giambare Definizione
giare, nàrrere, fàere àteru, cosa diferente a càmbiu, una cosa in parte de un'àtera, fintzes in su sensu de pònnere bestimentu diferente, pigare àtera abbitúdine, un'àtera filada (e àteru mezu), crèdere in àteru; andhare de unu logu a un'àteru po istare / cambiare dinari = dare moneda russa in càmbiu de minudos, assignos cun moneda currente, fintzas una moneda cun àtera de istadu diferente
Sinonimi e contrari
furriai,
mudai,
tramudai
Frasi
seo semper sa própia e no apo cammiau ◊ no bi càmbiat mai cussu: dortu fit e dortu si che morit! ◊ tui puru depis cambiai, ca no ndi potzu prus de sa strolichéntzia cosa tua! ◊ su tempus a bortas càmbiat de una die a s'àtera ◊ carchi cosa ciambavat peri dae unu vichinadu a s'àteru ◊ e ite n'iscit mamma tua ci càmmias istrada?◊ immoi andaus a si acabbai de cambiai, ca parit chi portu s'inghisciadura!
2.
no teniast duus annus candu ndi seus cambiaus a innòi ◊ su pastore ch'est ciambendhe su bestiàmine a s'àtera pastura ◊ apenas chi podimus noche cambiamus a sa domo noa ◊ a Fulanu che l'ant cambiadu a triballare in àtera bidha ◊ bae e càmbiadi ca essimus a cumandhu! ◊ innanti mi sàmuno e apustis mi che càmbio ◊ andhendhe a Núoro in trenu, in Macumere si càmbiat
3.
candu dh'apu nau de aici at cambiau de idea
Cognomi e Proverbi
prb:
marxani càmbiat a pilu ma no a trassas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
changer
Inglese
to change
Spagnolo
cambiar,
trasladar
Italiano
cambiare,
sostituire,
trasferire
Tedesco
wechseln,
versetzen.
cambiaméntu , nm: cammiamentu Definizione
su cambiare / donai su cambiamentu a unu = dare su càmbiu, andhare a su postu de un'àteru a fàghere sa cosa
Sinonimi e contrari
cambiada,
càmbiu,
giambamentu,
mudamentu,
tramuda
| ctr.
assentamentu
Frasi
nachi semus mezorendhe, ma mi paret chi cambiamentu perunu no bi ndhe at! ◊ tenia unu fígiu cun su male caduncu e po dhu sanare iaus tentau dónnia cura chentza perunu cambiamentu ◊ unu cambiamentu nci biu: in prus de is bratzus a trabballai funt ponendi sa conca puru ◊ imbiau ecini at a cumprendhe eite bolet nae custu cambiamentu!
Traduzioni
Francese
changement,
variation
Inglese
change,
variation
Spagnolo
cambio,
mutación (f),
relevo
Italiano
cambiaménto,
trasformazióne,
variazióne
Tedesco
Änderung,
Verwandlung.
càmbiu , nm, agt: càmmiu,
ciambu,
giambu Definizione
su cambiare; cosa o fatu a su postu de un'àteru, un'àteru; su bestimentu límpiu, àteru bestimentu diferente; in is màchinas, genia de leva po cambiare andhadura
Sinonimi e contrari
càmbia,
cuncàmbia,
iscàmbiu,
muda,
tràmmudu
/
àteru,
diferente,
nou
/
lintepintu
Modi di dire
csn:
dare, giare, donai una cosa in càmbiu, a càmbia = in parte de un'àtera; triballare a zoronadas càmbias, a agiudu càmbiu, a ómine càmbiu = triballare a presta càmbiu, a càmbios, agiudu torrau, fàghere a càmbiu torradu, a manu càmbia; torrare su càmbiu a unu = torrai su pratu, donai su pratu torrau, torrai s'agiudu; dare su càmbiu a unu = pònneresi o andhare a su postu de un'àteru faghindhe una cosa; dinari in càmbiu = in minudos; in ciambu = antzis, a su contràriu (ma fintzas a càmbiu apare cun àteru); èssere càmbiu, su càmbiu de unu = assimbillai a unu, èssiri precisu coment'e cussu, lintepintu cussu; in ciambu meu, tuo, suo, e gai = a su postu meu, tou, sou, in parte mia, tua, sua
Frasi
custa chida tocat a mie a dare su càmbiu a su cumpanzu, in sa robba ◊ li at nadu si faghiat ciambos: isse de li dare s'alveghe, e cudhu li daiat sos canes
2.
mighi ti apo postu su càmbiu subra de su letu, si ti che bogas sa cosa bruta! ◊ su bistimentu de is erricos s'ischeràt ca teniant prus càmbios: is pòberos teniant solu unu càmbiu
3.
su dutore mi at ordinadu meighinas càmbias ◊ no mancaiant de lis batire calchi imbiada, chi sempre beniat torrada càmbia ◊ custu fógliu ti lu fato càmbiu ca est totu abbunzadu ◊ dademindhe càmbias, de cartzitas, ca custas mi sunt minores!◊ sa pinna mi l'apo comporada ciamba
4.
mama mia puru mancai prangi prangi iat giau s’anedhu bellu de candu si fiat isposada, e in càmbiu dh’iant donau un’anedhu de atzarxu
5.
cun frade meu faghimus su triballu a càmbiu torradu ◊ amus tzapadu sa binza a zoronadas càmbias cun Fulanu: innantis amus fatu sa mia e apustis sa sua
6.
cheria dinari in càmbiu pro no bogare sos chentumiza, si cumbinat ◊ dhis est iscarésciu unu portafolliedhu prenu de dinai in càmbiu, de s'allimúsina, iscedaus!
7.
sa fiza est càmbia de mamma ◊ millu su càmbiu de Pinóchio!
Cognomi e Proverbi
smb:
Cambiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
échange
Inglese
change,
spare-part
Spagnolo
cambio,
cambio
Italiano
càmbio,
ricàmbio,
muta
Tedesco
Wechsel,
Wechseln,
Häutung.
franchítu , nm Definizione
dinare piticu, moneda, su prus plurale: franchitus
Sinonimi e contrari
dinaixedhu,
minudu
Frasi
candu manigiasta franchitus, in banca ti apu garantiu dèu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
monnaie (petite)
Inglese
small change
Spagnolo
dinero suelto,
calderilla
Italiano
spìcciolo
Tedesco
Kleingeld.
giambàda , nf Definizione
su cambiare, su mudare
Sinonimi e contrari
cambiada,
cambiamentu,
furriada,
giambamentu
Frasi
ite giambada chi at fatu, su mundhu!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
changement
Inglese
change
Spagnolo
cambio
Italiano
cambiaménto
Tedesco
Änderung,
Veränderung.
ibbortàre , vrb: ilvoltare,
ilvortare,
irbortae,
irbortai,
irbortare,
irvortare,
irvostare,
irvotare,
isboltare,
isbortare,
isvoltare,
isvostare,
ivoltare Definizione
dare borta, cambiare bandha de un’andhóngiu, nau in su sensu de fàere una furriada, cambiare o fàere cambiare idea, decisione, cunditziones; giare istrobbu, fàere pèrdere tempus
Sinonimi e contrari
istorrai,
istransire
/
conchinare
/
furriai,
tramudai
| ctr.
cumbínchede
Frasi
cun promissas de pònnere indústrias sont ilvoltendhe sa zente dae campagna ◊ fit cojuendhe cun d-una bella giòvana ma sos parentes l'ant isboltadu ◊ innanti at detzisu e apustis si est isboltadu ◊ sa morte ebbia mi podet isboltare de mi cojare cun tegus! ◊ mi iais nau ca beniais ma bosi seis irbortaos ◊ su pitzinnu si est irvortatu e at cambiau in malu ◊ unu carabbineri at irvortau unu dellitu ◊ nche li fit incassatu in conca d'essire a bannitare e nessune fit reséssitu a l'irvortare
2.
cussos chi leant a isvilu sos líbberos oe o cras s'isvoltant a àinos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
détourner,
dissuader
Inglese
to dissuade,
to change one's mind
Spagnolo
cambiar de idea,
disuadir
Italiano
cambiare idèa,
distògliere,
dissuadére
Tedesco
abbringen,
ablenken,
abraten.
istorrài, istorràre , vrb: storrai Definizione
torrare o fàere torrare agoa, torrare a pentzare a una decisione pigada o idea e decídere de àtera manera, cambiare idea, cambiare abbitúdine, bogare de cabu a calecuna cosa fintzes decídia; fintzes menguare, torrare a prus pagu / picioca istorrada = fidantzada chi si est lassada cun su fidantzadu
Sinonimi e contrari
ibbortare,
ilfurriare,
stolli,
tonchinare
| ctr.
cumbínchede
Frasi
su bentu aiat istorradu sas naves de su viàgiu insoro ◊ andhamus candho cherimus, no nos at a istorrare s'ite de fàchere! ◊ sos coros istorrant de dolore ◊ che fia in sa de sorre mia pro ndhe l'istorrare de fàghere cussa lassapia a sa crésia (G.Ruju)
2.
bòcali de capu, mira chi babbu at resone de no lu chèrrere e de t'istorrare! ◊ tue no as a istorrare de is paràulas chi as ispesu!
3.
a bias tocat de istorrare sa fiama torrèndhela a iscaldire a fogu lentu pro li acontzare sa tèmpera ◊ su frumi in s’istadi istorrat a coreta
Cognomi e Proverbi
prb:
mellus a s'istorrai de s'àcua pagu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dissuader,
changer d'avis
Inglese
to dissuade,
to change one's mind
Spagnolo
disuadir,
cambiar de idea
Italiano
dissuadére,
ripensare,
recèdere,
cambiare idèa
Tedesco
abbringen,
seine Meinung ändern.
múda , nf Definizione
su mudare; su fàere bellu unu logu o una cosa; sa cosa chi si ponet po mudare, po fàere unu logu prus bellu, o fintzes bestimentu bonu chi si ponet in dossu po festa o solu po dhu portare límpiu
Sinonimi e contrari
istramudinzu,
mudadura,
mudansa
/
càmbiu,
tràmmudu
Modi di dire
csn:
traste de m. = traste chi de tantu in tantu si ndhe bogat a pizu pro lu pònnere; sa m. de sa festa = bestimenta bona
Frasi
milli allegrias, dícias chi no fentomo, paraiant a muda sa domita (A.Spano)◊ tres fizos, tres gigantes, tres fiores poniant sa muda in custu logu che matzu de lizos friscos in s'altare ◊ arrecadas a muda portat s'Annuntziada…
2.
s'istatzu est sa muda de su saltu ◊ ti at frundhidu che lórumu de trama sa chi ti aiat dévidu pesare che anzonedhu chi est sa muda de s'ama ◊ pro muda si at postu su mantedhu
3.
sa muzere li at preparadu sa bestimenta de muda, ca deviat tucare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
changement,
métamorphose,
changement,
embellissement
Inglese
change,
embellishment
Spagnolo
mutación,
cambio,
embellecimiento
Italiano
mutaménto,
metamòrfosi,
mutazióne,
abbelliménto
Tedesco
Veränderung,
Verwandlung,
Verschönerung.
mudàda , nf Definizione
su mudare
Sinonimi e contrari
cambiada,
cambiamentu,
mudadura,
mudansa
Frasi
arratza de mudada chi at fatu, totinduna!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
changement
Inglese
change
Spagnolo
mutación
Italiano
mutaménto
Tedesco
Veränderung,
Änderung,
Wechsel.
mudài , vrb: ammudai,
mudare,
mutare Definizione
cambiare, fintzes cambiare de logu, de istrégiu, ma mescamente in su sensu de fàere o de si fàere bellu, galanu, postu bene de bestimentu, alligru / mudàresi chei sa Luna = abarrai sempri a su càmbia càmbia, èssiri chentza firmesa; mudare su binu = itl. travasare, betare límpiu a un'àteru istrégiu lassandho sa feghe
Sinonimi e contrari
addegiare,
atramudai,
cambiai,
cuncodrai
/
iscolomare
Frasi
at mudadu de prontu opinione ◊ dogni annu in beranu ti mudas, rica d'ervas e fiores ◊ tia mudare sa tristura in allegria ◊ issa fit s'abba connota chi curriat in sas venas meas mutanne su disconnotu in connotu ◊ sa famíglia gei fiat arrica, ma su destinu at mudau totu!
2.
ma càstia custus froris acomenti mudant su logu! ◊ su bonu fàghere mudat sa pessone ◊ su pudhedru fit mudadu cun fiocos e collanas ◊ su beranu mudat a festa s'universu intreu (R.Bechere)◊ ricamus indoraus totu a filus de òru mudant a nou s'altari…◊ mudas sa cambarara candu arriis e fuedhas!
3.
cheret mudadu su binu, gai abbarrat prus netu e no si guastat
Etimo
ltn.
mutare
Traduzioni
Francese
changer,
parer,
orner
Inglese
to change,
to adorn
Spagnolo
mudar,
acicalar,
adornar
Italiano
mutare,
addobbare,
adornare
Tedesco
verändern,
wechseln,
verschönern,
verzieren.
pítzolu , nm: pítzulu Definizione
orrughedhu piticu de cosa, fintzes dinaredhu, o dinare pagu / pitzuledhu = su didixedhu
Sinonimi e contrari
minudu,
píciu 1
/
spíciu
Frasi
furrissí a custa parti, ca intendit unu pitzuedhu de triàticu! ◊ no ndh'as a essire finas chi no as a àere pagadu s'últimu pítzulu!
Etimo
itl.
picciolo
Traduzioni
Francese
monnaie (petite)
Inglese
small change
Spagnolo
menudo (dinero),
suelto
Italiano
spìcciolo
Tedesco
Kleingeld.
storrài , vrb: istorrai* Definizione
torrare o fàere torrare agoa, su si torrare a pentzare e decídere de àtera manera, cambiare idea, segare un'acórdiu, bogare de càbudu a calecuna cosa fintzes decídia / isposus storraus = fidantzados chi si sunt lassados ca no si cherent prus; storrai sa brenti = irromasire
Sinonimi e contrari
disviare,
ilfurriare,
ilviare,
ispònnere,
istòdhere
Frasi
at fatu su mòri storra storra cun sa màchina ca no podiat furriai ◊ mellus a si storrai de is àcuas bàscias chi no de is altas ◊ sa mulleri ndi at storrau su maridu tontu de messai ca su trigu fiat a mesu ingranidura ◊ storrandi is brebeis candu nci sàrtiant foras de is làcanas!
2.
no mi storru de su fuedhu ◊ àcua de fragus no mi ndi ghetu: no mi storrit sa fémina, puru!…◊ dh'emu posta a menti timendi chi s'incràs no si storressit ◊ gravellu miu, timu chi no ti storris! ◊ custus fiant tant'annus isposus epuru si funt storraus ◊ Perdu s'est storrau de Gesús candu una serbidora dh'at connotu
Traduzioni
Francese
dissuader,
changer d'avis,
rétracter
Inglese
to dissuade,
to change one's mind,
to take back
Spagnolo
disuadir,
cambiar de idea
Italiano
dissuadére,
distògliere,
ripensare,
cambiare idèa,
ritrattare
Tedesco
abraten,
abbringen,
seine Meinung ändern,
widerrufen.
stramudài , vrb Definizione
cambiare su bestimentu chi si portat bestiu
Sinonimi e contrari
atramudai,
cambiai,
mudai,
tramudai
Frasi
bandu a mi stramudai, ca seu totu isciustu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
changer de vêtement
Inglese
to change one's dress
Spagnolo
cambiarse,
mudarse
Italiano
cambiare vestito
Tedesco
sich umziehen.
tràmmudu , nm: tràmunu Definizione
bestimentu càmbiu, límpiu
Sinonimi e contrari
mudadura,
mudóngiu,
tramudu
Frasi
dàemi su tràmunu ca sa bestimenta chi zuto in dossu est bruta! ◊ Gantine est torradu de cuile pro si che leare su tràmmudu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vêtements propres,
changer le linge
Inglese
change of clothes
Spagnolo
ropa limpia para cambiarse
Italiano
vestiti di ricàmbio
Tedesco
Kleider zum Wechseln.
tramudài , vrb: atramudai,
tramudare,
tramulare,
tramunare,
tramurai Definizione
cambiare, mescamente bestimentu, logu, cunditziones; fintzes traduire o furriare un'iscritura de una limba a s'àtera
Sinonimi e contrari
cambiai,
mudaciare,
mudai,
stramudai,
tramuxulare
Frasi
bi at cosas chi tràmunant in fele sos chervedhos ◊ si passas in logu chi potzas arrui, su mellus chi fatzas tramura caminu! (D.Bernardini)◊ cussos butios de suore si sunt tramulados in prellas ◊ po chi apas su pilu cambiau tramudai no podis sa natura ◊ su sole bellu si tràmunat in chimera ◊ sos pastores tramudant a sartu cajente a iverrare ◊ po Santu Zuanni cadhos e cadheris, tramudaos a festa, current a inghíriu de sa crésia
2.
su pastore setziat s'ebba e faliat a bidha a si tramunare ◊ mi tràmuno ca esso a foraidha
Etimo
ltn.
tra(n)smutare
Traduzioni
Francese
changer,
déménager
Inglese
to change,
to move
Spagnolo
mudar,
cambiar,
mudarse
Italiano
mutare,
cambiare,
traslocare
Tedesco
ändern,
versetzen.
tramudónzu , nm: tramunonzu Definizione
su tramudare
Sinonimi e contrari
cambiamentu,
istramúxulu,
tramuda
Frasi
isse viet sa morte coment'e unu tramudonzu, unu ghironzu a bidha ◊ sas arvuritas si bogant dai su sulcu cun d-una chérvia manna de terra arrampiada a sas raighinas pro no lis nòghere su tramunonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
changement
Inglese
change
Spagnolo
mutación
Italiano
mutaménto,
cambiaménto,
mutazióne
Tedesco
Veränderung,
Wechsel.
tramúdu, tràmudu , nm: tramuru,
tràmutu Definizione
bestimentu càmbiu, límpiu; fintzes cambiamentu de logu
Sinonimi e contrari
muda,
mudadura,
mudóngiu
/
tràmmudu
/
tramuda
Frasi
mi apo bestidu su tràmudu chi mi at ammanitzadu mamma
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vêtements propres,
changer le linge
Inglese
change of clothes
Spagnolo
el mudarse de ropa
Italiano
càmbio della biancherìa,
dei vestiti
Tedesco
Wäsche zum Wechseln.