acrodhàre , vrb: aggradhare 1,
aggrodhare Definizione
intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere
Sinonimi e contrari
abbuare,
acuae,
ammacionai,
apatai,
atanai
Frasi
si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se terrer,
être aux aguets
Inglese
to go back to one's den,
to lie in wait
Spagnolo
esconderse,
estar alen acecho
Italiano
rintanarsi,
stare in agguato
Tedesco
sich verkriechen,
auf der Lauer liegen.
ammacionài , vrb: ammascionai,
ammatzonare,
matzonare Definizione
istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone
Sinonimi e contrari
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
aculigionai,
acuculiedhare,
arruntzai
/
abbuare,
acuae,
acrodhare,
intanae,
istichire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être aux aguets
Inglese
to lie in wait
Spagnolo
acechar
Italiano
stare in agguato
Tedesco
auf der Lauer liegen.
apostài , vrb: apostare 1,
apostari Definizione
istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere
Sinonimi e contrari
atrapare,
impostai
/
carrugare
Frasi
sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu
2.
su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare
3.
apostant de isposare e isposados si sunt
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
guetter
Inglese
to lie in wait for
Spagnolo
acechar
Italiano
appostare
Tedesco
sich auf die Lauer legen.
caldúbba , nf Definizione
castàngia, trobedha, fàula manna, cosa de no crèdere
Sinonimi e contrari
camàndula,
candonga,
falandura,
pastòcia
| ctr.
belidadi
Traduzioni
Francese
histoire,
blague
Inglese
lie
Spagnolo
trola
Italiano
fandònia
Tedesco
Flause.
camàndhula , nf Definizione
castàngia (in cobertantza), trobedha, fàula manna, cosa de no crèdere nada fintzes a dannu de unu
Sinonimi e contrari
caldubba,
candonga,
falandura,
pastòcia
/
imboju,
istibba
/
brussone,
bucicone,
ilbrunzigone,
pinnegosu,
pirríchia,
puini,
prunzu
Frasi
sa pitzinna at secau s'impromita cun isteinzos e camàndhulas mantenèndhesi tra s'amorau betzu e su nobu (A.Satta)
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
histoire,
blague,
prétexte
Inglese
lie
Spagnolo
camándula
Italiano
fandònia,
pretèsto
Tedesco
Märchen,
Ausrede.
candònga , nf: condonga,
candroga Definizione
castàngia, trobedha, fàula manna, cosa de no crèdere, chistione chentza fundhóriu, genia de nada fintzes po pigare in giru e ofèndhere
Sinonimi e contrari
caldubba,
camàndula,
cartòcia,
falandura,
mirringhenga,
pastòcia
/
imbriaghera
Modi di dire
csn:
bèndiri candongas = contare fàulas; fai c. = fai mandronia
Frasi
po bèndiri candongas no nc'est che sorri tua!…◊ no sunt candongas su chi ti nau!
2.
toca, bai anca ti apu nau e no fetzas candonga! ◊ chi pongu avatu a sa candonga tua si currit priogu puru! ◊ apu cantau po allixerai sa faina allésturu e no po fai candonga
Etimo
ctl., spn.,
Traduzioni
Francese
histoire,
blague
Inglese
lie
Spagnolo
candonga
Italiano
fandònia,
fròttola
Tedesco
Lüge.
cartòcia , nf: catòcia,
catròcia Definizione
fàula manna, cosa de no crèdere / nàrrere catòcias = contai fàulas
Sinonimi e contrari
caldubba,
camàndula,
falandura,
pastòcia
| ctr.
belidadi
2.
est fartzu chei sa catòcia
Traduzioni
Francese
mensonge
Inglese
lie
Spagnolo
mentira
Italiano
menzògna,
fròttola
Tedesco
Lüge.
fàba 1 , nf: fàbula,
fàua,
fàuba,
fàula,
fàvula,
fràrua,
fràula,
fràura,
fràulla Definizione
cosa chi si narat o chi si contat (mescamente apostadamente) chentza èssere, fintzes genia de paristória
Sinonimi e contrari
micídiu
/
castanza
/
ttrs. fàura
| ctr.
belidadi,
beru
Modi di dire
csn:
sculai una fàula = bogare in craru una fàula dendhe a bídere sa veridade; fàula presa in s'úngia = fàula nada sentza dhoi pentzai meda meda; fàulas = màncias biancas me is ungas; ello fàula est! = est própiu berus!, seguru!, ellonono!; fàula mia! = iscusa, no est acomenti apu nau, fui isballiendi; prèndhere sas fàulas a unu = contai e cumbinci a fàulas; fàulas còmporo e fàulas bendho = si seu nendi fàulas bollit nàrriri chi mi anti contau fàulas; atressai fàubas = contare fàulas; fàula si cheriat!…= e deabbonu chi esserat fàula: ma a dolu mannu (sa nova) est abberu
Frasi
no la fetedas fàula, ca est giusta veridade onzi paràula! ◊ su chi nau dèu no est faba: est berus! ◊ arga de muntonarju, cussa est fàvula tua! ◊ sunt totus contandhe fàbulas e a provaveru naro chi…◊ li conto carchi fàula, gai si callat ◊ ita totu at a èssi narendidhi: ndi dh'at atressai cancuna de fàuba! (R.Frésia)
2.
die cun die lu bido prus arreputzadu: ello fàula est! (G.Ruju)◊ unu de su dinari si ndhe faghet ministérios suos: ello fàula est! ◊ m'abbàida a mi prèndhere sas fàulas gasie!…
3.
fàula mia: su die no ischia mancu ite fia nendhe! ◊ fàula mia: isse no fit cun nois!
Etimo
ltn.
fabula
Traduzioni
Francese
mensonge
Inglese
lie
Spagnolo
mentira
Italiano
bugìa,
menzógna
Tedesco
Lüge.
giachíre , vrb Definizione
istare o abbarrare crocaos
Sinonimi e contrari
colcare
| ctr.
pesai
Frasi
est dóighi oras giachendhe
Etimo
ltn.
iacere
Traduzioni
Francese
être couché
Inglese
to lie
Spagnolo
yacer
Italiano
giacére
Tedesco
liegen.
imbéntu , nm: immentu,
inventu Definizione
css. cosa imbentada, fata noa e chi no si agataiat innanti (es. màchina, aparíciu, aina); fàula chi si narat a dannu de ccn.; dhu narant fintzes in su sensu de brusceria, fatúgiu / bogare un’i., imbentos
Sinonimi e contrari
aparéciu,
imbentória,
imbentzione,
ispediente
/
abbisu 1,
trassa
/
afatúgiu,
brusceria,
fatura
Frasi
custa terra ti mantenet pro cantu podes tribagliare cun suore e inventu
2.
donzi tantu mi bogas un'inventu! ◊ Nostra Signora mia, e it’est cust’immentu?
3.
sunt gai ca lis ant fatu s'imbentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
invention
Inglese
invention,
lie
Spagnolo
invento
Italiano
invenzióne
Tedesco
Erfindung.
isterricorjàre , vrb: isterrigolzare,
isterrigorzare Definizione
su si pònnere coment'e crocaos o fuliaos in terra, ma nau prus che àteru cun fortza, cun tzacu, cun arrennegu
Sinonimi e contrari
aterrai
/
imbrossinare,
isterricrare,
isterrighinare,
isterrinai,
isterrorzare,
istragorzare,
sterrionai
Frasi
pesadindhe ca t'imbrutas: mugosu, sempre isterrigorzendhe in terra t'istas! ◊ si iscrafiaiant sa sue in bentre, sa béstia s'isterrigorzaiat in terra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'étendre par terre
Inglese
to lie down
Spagnolo
tumbarse,
echarse al suelo
Italiano
distèndersi per tèrra
Tedesco
sich niederlegen.
istrasiàre , vrb Definizione
cicire cun is cambas istiradas e su dossu unu pagu betau a daesegus, o fintzes istérrios in terra deunudotu
Sinonimi e contrari
abbrentuxai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
s'étendre,
s'allonger
Inglese
to lie down
Spagnolo
tenderse,
tumbarse,
acostarse
Italiano
sdraiarsi
Tedesco
sich niederlegen.
patocéri , nm Definizione
chie istat sèmpere pentzandho e naendho fàulas, patòcias, faulàrgiu
Sinonimi e contrari
caldubberi,
castangeri,
fauànciu,
fauloxu,
mincidiosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
menteur
Inglese
lie inventor
Spagnolo
mentiroso,
trolero
Italiano
inventóre di fròttole
Tedesco
Lügner.
patòcia , nf Definizione
su chi si narat chentza èssere, trobedha, fàula manna, cosa de no crèdere / nai patòcias = contare fàulas, castanza (fintzas chentza malidade)
Sinonimi e contrari
caldubba,
camàndula,
candonga,
cartòcia,
falandura
Etimo
ctl., spn.
patotxada, patochada
Traduzioni
Francese
mensonge
Inglese
lie
Spagnolo
mentira,
trola
Italiano
bugìa,
fròttola
Tedesco
Lüge.
pesài 2 , vrb: pesare 2 Definizione
fàere pesu e, in cobertantza, agatare o èssere dificurtosa una cosa, mala a padire; pònnere cosa in sa pesa e iscumbatare su pesu chi faet in grammos o múltiplu; cunsiderare, provare a bíere o cumprèndhere méngius a unu o una cosa, una chistione po dha connòschere bene
Sinonimi e contrari
tantare
/
cunfígiri
Modi di dire
csn:
pesai a grussu = furai in su pesu; pesàresi (nau de duus po comenti faint s'unu cun s'àteru) = andai de acórdiu
Frasi
sa linna frisca pesat de prus ◊ pesat prus su prumu chi no su ferru ◊ sa ní pesat asuba de is àrburis e dhas iscòsciat ◊ balla ca a mandhare fizos a istudiare a su póveru li pesat! ◊ onzunu depet istare in càncaros suos, ca no depet pesare a sos àteros
2.
pesamí su pani ca tengu pressi!
3.
sa pessone cheret bene pesada pro ischire it'est! ◊ pesa sa peràula innanti de faedhare! ◊ isciu cantu pesas
4.
sogra e nura no si pesant
Etimo
ltn.
pe(n)sare
Traduzioni
Francese
charger,
peser,
pondérer,
réfléchir
Inglese
to weigh,
to consider,
to lie
Spagnolo
cargar,
pesar,
pesar,
ponderar
Italiano
gravare,
pesare,
ponderare
Tedesco
lasten,
belasten,
wiegen,
abwiegen,
abwägen.
sderrinài , vrb: isterrinai*,
sterrinai,
stirrinai Definizione
betare a terra, crocare in terra, su si pònnere crocaos
Sinonimi e contrari
imbrossinare,
istèrrere,
isterricorjare,
isterrighinare,
sterrionai,
stragai
Frasi
candu ti ses puntu ses acabbau sderrinau in d-unu letu
Traduzioni
Francese
terrasser,
abattre,
s'étendre
Inglese
to knock down,
to lay (down),
to lie down
Spagnolo
derribar,
tumbar
Italiano
atterrare,
abbàttere,
stèndere a tèrra,
stèndersi
Tedesco
niederwerfen,
niederschlagen,
sich hinlegen.