abbatàre 1 , vrb: batare Definizione fàere unu patu, un'acórdiu Sinonimi e contrari patuai Etimo srd. Traduzioni Francese stipuler Inglese to agree on (up) Spagnolo pactar Italiano pattuire Tedesco vereinbaren.

abbotinàre , vrb: abbutinae, abbutinare Definizione fàere a una befa catzigandho, betandho a terra, faendho dannu, imbrutandho o àteru (in sensu morale puru): dhu’est fintzes s'idea de pònnere tréulu, trumbullu, iscúdere, atripare / abbutinare su logu = distrúere, burdellare, imbrutare su logu Sinonimi e contrari abbadinare, acacigai, arroinare, bíncere, destrui, istraitzare / imbratare Frasi no mi lasso abbutinare s'oltu meu ◊ su colzu pensamentu ti abbutinat s'ànima e su corpus ◊ unu càmiu at abbutinadu a unu ◊ unu trimizone de pessamentos istrambos mi ant abbotinatu ◊ cussu ist abbituau a isperditziae e abbutinae sa cosa 2. eris sa turulia mi fit abbutinandhe sos pannos 3. custa fardeta mi l'istràvio, ca in su telarju falat su pilu e mi abbutinat ◊ est in cherta de si nche labare su ludru chi l'at abbutinau su lúmene ◊ mamma tua mi at totu abbutinau e aviliu Traduzioni Francese piétiner Inglese to trample on Spagnolo pisotear Italiano calpestare Tedesco zertreten.

acarcangiài , vrb: acracangiai Definizione coment'e calare su cracàngiu apitzu de sa cosa po dha pistare, istrecare, fintzes in su sensu de istare faendho male a s'àteru Sinonimi e contrari abbaticare, acacigai, apatigai, apeutare, cubbire, incalcare, iscarcanzare Frasi chi nisciunus acracangit sa fossa aundi dhui at una cruxi prantada! 2. custu bisu malu s'acracàngiat su coru Etimo srd. Traduzioni Francese piétiner, oppresser Inglese to tread heavily on Spagnolo pisar, pisotear Italiano calpestare, opprìmere Tedesco zertreten, erdrücken.

acorriaméntu , nm Sinonimi e contrari acorriadente, acorriadura Etimo srd. Traduzioni Francese agacement (des dents) Inglese setting on edge Spagnolo el dar dentera Italiano allegaménto Tedesco Zusammenziehung.

acorriàre , vrb Definizione est su chi faet a is dentes su frutuàriu papau aghedu chentza èssere ancora bene cotu e druche; atrotigare, fàere coment'e corria, a corria; baliare ccn. cosa Sinonimi e contrari incurriatare / agguantai, babiai Frasi sa pruna crua mi at acorriadu sas dentes ◊ sa frúture cherva acórriat ◊ mi sento acorriare solu in bídere custa ua: no ndhe cherzo assazare!(P.Mossa) 2. no faghet a bos nàrrere peruna cosa: no acorriades nudha! Etimo srd. Traduzioni Francese agacer Inglese to set on edge Spagnolo dar dentera Italiano allegare i dènti Tedesco sich zusammenziehen.

acucacúca , avb Definizione andhare o istare a. = andai a pampadas, a pampas, a s'imbàtoro, a su cua cua a manera de no si fai biri, o fintzas timendi Frasi bi fisti tue puru acucacua che su cucummiau in moridina! ◊ paret chi la bida abbandha intro de gianna, sempre in ilgiros a s'acucacuca, a minnanna ◊ fint coment'e túrtures in su trigu, a s'acucacuca, furendhe ◊ manízadi, maniza, e faghe sa multra che chi ti che andhes e tòrrache a inie acucacuca! Etimo srd. Traduzioni Francese à quatre pattes Inglese on all fours Spagnolo a gatas, a escondidas Italiano carpóni, di nascósto Tedesco auf allen vieren, heimlich.

acuguciài , vrb: acugusciari, acugutzai Definizione ammontare sa conca cun cugudhu o àteru, carragiare deunudotu, fintzes cuare; rfl. èssere in s’ibertu de calecuna cosa, apitare, acostire in s’idea de dhi giare cosa Sinonimi e contrari acapuciai, acubudhare, acucullai, acucutare, acugudhai, acurruxonai, incugudhai Frasi est noti de frius, noti de cilixia: trista e sola pipia si acugúciat in foras ◊ si est acuguciau in su letu, no biemu nudha! ◊ si no ti acugúscias ti fait mali, ca est fendi frius ◊ cudh'ómine si est acugutzau in su crucuzone prus cuau e si est ammuntau 2. no ti acugucis ca tanti no est cosa po tui! ◊ si fiat acugucendi, candu at biu ca dhoi fiat cosa Etimo srd. Traduzioni Francese encapuchonner Inglese to put a hood on Spagnolo encapuchar Italiano incappucciare Tedesco mit einer Kapuze, bedeckt.

addossài, addossàre , vrb Definizione coment'e pònnere una cosa in dossu, in pitzu, nau in su sensu de si pigare o giare su càrrigu o responsabbilidade de unu dannu, de una dificurtade, de un’impreu mannu, grae Sinonimi e contrari acollae, carriai Frasi si at addossadu sa morte de unu ◊ su dannu si l'at addossadu isse ◊ Gesugristu si at addossau totus is malis de sa naturalesa umana 2. si l'at addossada isse cussa rughe ◊ no cumprendhet sa netzessidade de si addossare sos pesos de sa vida ◊ cussas ispesas nos las podimus addossare nois, ca issos no ndhe podent 3. àcua santa benedita in su fronti portu iscrita, in su petus addossada Traduzioni Francese adosser Inglese to lay on Spagnolo adosar Italiano addossare Tedesco aufbürden.

afenàre , vrb Definizione abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos Sinonimi e contrari incubae Frasi teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare Etimo srd. Traduzioni Francese affener, contracter la strongylose Inglese to feed on hay, to catch strongylosis Spagnolo dar el heno, coger la strongilosis Italiano affienare, contrarre la strongilósi Tedesco mit Heu füttern, sich die Strongyloidosis zuziehen.

afiolàre , vrb: afiorare Definizione acostire sa terra a calecuna cosa prantada; apretare su fàmene, unu bisóngiu, bènnere fàmene o bisóngiu forte Sinonimi e contrari assacarrare / apretai, sighire Traduzioni Francese presser Inglese to be hot on s.o.’s Spagnolo apremiar, acuciar (hambre, otro) Italiano incalzare (della fame, di altro) Tedesco bedrängen.

afocazàre , vrb: afochizare, afoghigiai, afoghigliai, afoghizare, foghitzare Definizione abbruxare, pònnere fogu fatuvatu, in medas tretos abbruxandho malesa po illimpiare is terrenos (po no fàere dannu unu fogu fuiu), o apostadamente po fàere male; iscallentare meda Sinonimi e contrari abbrugiai, achighinare, afogae, infogai, sfoghigiai Frasi custu suelzu est totu afoghizadu, fràzigu e pienu de niedhore ◊ za la tenent sa berza, afoghizendhe donzi istiu!…◊ mira chi tue etotu ti afoghizas sas alas! ◊ pro fàchere sa carchina poniant a còchere petra bianca bàtoro dies e bàtoro notes sèmpere afochizandhe ◊ si depeus afoghigliai po limpiai tocat a donai crobba de no fai dannu Etimo srd. Traduzioni Francese incendier Inglese to set on fire Spagnolo incendiar, pegar fuego Italiano incendiare Tedesco anzünden, verbrennen.

aíssa! , iscl: avissa! Sinonimi e contrari aisa!, ajó!, atentzioni!, coràgiu! Frasi avissa, su para, lah ca ndi arruit de cuadhu! Traduzioni Francese du courage Inglese come on Spagnolo ¡vamos!, ¡hombre! Italiano orsù! Tedesco wohlan!

ajó! , iscl Definizione de ajòere: beni tui!, benide bois! (ma si narat fintzes pedindho adduimentu); nau cun fortza e unu pagu cun ifadu, ajortu! (est ajó chi si che fúrriat e faet essire in àteru foedhu, deasi comente si costumat foedhandho cun arrennegu) Sinonimi e contrari ajoni!, ajosa!, alè! Frasi ajó, si benis, Nina! ◊ coro, anninnò anninnò, si cheres bènnere ajó! ◊ si cheres bènnere ajó a sa binza a binnennare! ◊ ajó, ajó, chi za tenet resone, cudhu! Cognomi e Proverbi smb: Aiò Etimo srd. Traduzioni Francese du courage, allons! Inglese come on Spagnolo ¡vamos!, ¡ánimo! Italiano orsú, suvvia! Tedesco wohlan!

ajòsa! , iscl Definizione bvrb. de ajòere Sinonimi e contrari ajó! Frasi ajosa, e prite no tzessas sas boghes disisperadas?! ◊ ajosa, a candho ispetades?! Traduzioni Francese du courage Inglese come on Spagnolo ¡vamos! Italiano orsú Tedesco wohlan!

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definizione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Sinonimi e contrari aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Frasi fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Etimo srd. Traduzioni Francese faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur Inglese to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Spagnolo espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italiano far rizzare i capélli, rabbrividire Tedesco die Haare sträuben, schaudern.

ammutaméntu , nm Definizione gara poética fata cantandho mutos; genia de fatúgiu, ma mescamente manera de pigare un'animale angenu, furandho, po chi no tzérriet o apedhet de iscobiare sa gente Terminologia scientifica sntz Etimo srd. Traduzioni Francese competition poétique improvisée Inglese dispute on extempore poetry Spagnolo certamen de poesía improvisada Italiano dìsputa in poesìa improvvisata Tedesco dichterische Stegreifdiskussion.

annervosàre , vrb Definizione fàere nervosu, giare o pigare a nérbios, giare aggheju fintzes a candho unu perdet sa passiéntzia Sinonimi e contrari alteriare, annervare, ifadare, spaxiai Etimo srd. Traduzioni Francese énerver Inglese to get on s.o.'s nerves Spagnolo irritar Italiano innervosire Tedesco nervös machen.

apatigài , vrb: apedicare, apeicare, apeigare, apeitai, apeitare, apeitigare, apetigae, apetigai, apetigare, apetzicare, apitigai, apitigare, petigare Definizione pònnere o calare is peis apitzu (de calecuna cosa, de ccn.), nau siat in sensu reale e siat in cobertantza: fintzes pònnere pesu in pitzu; fintzes camminare Sinonimi e contrari abbaticare, acacigai, acarcangiai, apetillai, apetzulare, apeutare Frasi no colat in campusantu mancu pro apeigare su terrinu sa die de sos mortos ◊ fit apetighendhe sos passos de sos àteros ◊ ellus, po apetigai in su ludu andas, ca ndi tenis medas de crapitas!…◊ su pei istràngiu passat e apetigat ◊ so apedicanne sa patza ◊ ant apetzicau su nive ◊ seus apetigandho terra ◊ sas crapas ant apeigadu totu cussa zona ◊ apu apitigau su finugu cun is peis 2. s'ómine si avilit apetighendhe sas lezes de Deus ◊ cussu est apetighendhe su bene 3. seu tropu fadiau ca oi apu apeitau meda Etimo srd. Traduzioni Francese piétiner Inglese to trample on Spagnolo pisotear Italiano calpestare Tedesco treten auf.

apícius , avb, prep: apitzu, apitzus Definizione logu prus in artu; prus in artu de calecuna cosa o logu (ma postu tocandho sa cosa o logu, fintzes sa persona)/ apitzu sua = subra sua, subra sou Sinonimi e contrari assua | ctr. assuta Frasi andaus a pícius! 2. su pani est apícius de sa mesa ◊ tengu àsiu de fai a bonu… totus is malis apitzus miu! ◊ zeo sa terra no che dha seo betandhe apitzu sua Etimo srd. Traduzioni Francese dessus Inglese on Spagnolo arriba Italiano sópra, addòsso Tedesco auf, oben.

apòsta , avb Definizione a posta, cun s'idea de bòllere fàere una cosa / a s'aposta = diaposta, de aposta, a brulla, a ciascu, tantu pro brullare, faghindhe a crere una cosa pro un'àtera Sinonimi e contrari abberu, apostadamente Frasi bi cherzo andhare aposta ◊ dh'apu ingortu ma no dh'apu fatu aposta 2. e si est chérfida rúere a s'aposta pro si procurare cussa bua?! ◊ macu, e tue cres totu su chi ti narant? no bides chi ti l'ant fatu a s'aposta pro ti fàghere arrennegare?! Etimo itl. apposta Traduzioni Francese exprès Inglese on purpose Spagnolo aposta, adrede Italiano appositaménte Tedesco absichtlich.

«« Cerca di nuovo