intéru , agt: intregu,
intreu Definizione
nau de cosa po su tanti, chi dhu'est totu, chi no ndhe mancat nudha; chi no est segau; nau in cobertantza de ccn. chi si credet meda, chi faet su tostau, chi si bolet pregau, no saludat, no s'indruchet / avb. a note intrea, a die intrea = note note, tota note, a totu noti, die die, tota die, a totu dí
Sinonimi e contrari
intregadu 1
| ctr.
arrogau,
secau,
truncadu
Frasi
deo olvido onzi duda, onzi piantu e torro interu e forte a su chi fia ◊ chie cheret imparare cuss'arte traballat chin issu annos intregos
2.
custa tatza est intrea, cussa est afilada ◊ unu piatu irbicadu no est intreu
3.
za ses intreu, chi mancu bi saludas! ◊ candho essis cun ricos ses intreu, cun pòberos no faghes amistade!
Etimo
ltn.
integru(m)
Traduzioni
Francese
entier (tout)
Inglese
whole
Spagnolo
entero
Italiano
intéro,
ìntegro
Tedesco
vollständig.
líaru , agt: lieru,
líeru Definizione
su significau de su foedhu fut antigamente cussu de líbberu, nau de su serbidore chi s'iscabbulliat de su mere, fut a contu suu in totu e gosàt de totu is diritos: como dhu narant pruschetotu de frutu, de gente, de animale chi no tenet neghe peruna, chi est bellu sanu; si narat in su sensu de líbberu e in su sensu de deretu puru, ténneru (nau de matas e fintzes de gente)
Sinonimi e contrari
daretu,
sanu,
síncaru
/
líbberu
| ctr.
demmu,
mantzadu,
neciadu
Frasi
frutuàriu lieru ◊ no est ómine lieru, cussu, no: est sempre curendhe! ◊ su catigadore est betzu, sicu ma lieru ◊ est fémina gentile e risulana, liera e bella
2.
sentidus lierus ◊ s'àbbile atzuda e liera costoit su nidu in punta de sa rundha ◊ candho líera apo a èssere dae impignos bi apo a bènnere che monza in Terra Santa
3.
mama mia a otanta annos fuit líara che pinna e che zughiat cantaganta unu sacu de patata subra su cúcuru (Z.A.Cappai)◊ su biadu de babbu candho fiat birde fiat líeru che canna
Etimo
ltn.
liber, libera
Traduzioni
Francese
intègre,
sain
Inglese
integral
Spagnolo
íntegro
Italiano
ìntegro
Tedesco
unversehrt.
nédidu , agt Definizione
nau de gente e de frutu, chi no tenet neghe, sanu, chentza pecos; si narat fintzes in su sensu de craru, singillu, connotu
Sinonimi e contrari
bonu,
líaru,
nébidu*,
nidu 2,
sanu
/
ciaru,
ladinu
| ctr.
neciadu,
néciu
Frasi
est nédidu su ranu candho no at difetu perunu
2.
nédida est sa Luna in note giara ◊ nédida est sa cara candho unu est sintzeru o una boghe connota
Traduzioni
Francese
intact,
sain
Inglese
integral,
healthy
Spagnolo
íntegro,
sano
Italiano
ìntegro,
sano
Tedesco
unversehrt,
unbescholten,
makellos.
sentzígliu, sentzíllu , agt: signillu,
singillu,
sintzillu,
sinzillu Definizione
nau de ccn., chi est comenti mi bis m'iscrís, chi giaet a bíere giustu su chi sentit, chi no cuat a s'àteru su chi dhi sentit e dhue at de si fidare; nau de cosa, chi est bona, chentza pecu, sana / signillu che pesa = chi si paret bene chi est s.
Sinonimi e contrari
francu,
ispontziau,
santzeru,
singillosu
| ctr.
alevosu,
falsu,
fraíciu,
ifidau,
traitore
Frasi
in su bene fitianu ses onestu e signillu ◊ fillu miu, no síasta batraxeri ma sintzillu cun sa terra chi ti poderat (S.Medved)◊ is maneras mias sunt sintzillas o de apariéntzia? (G.Solinas)◊ ita ndi naras, Coitedhu at a abarrai sintzillu cun nosu? ◊ unu coro frassu no cuncordat cun unu sintzillu!
2.
si sunt muntesos semper cun usos e costúmenes singillos
Cognomi e Proverbi
prb:
a linna sinzilla no dh'intrat bremi
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
spn.
sencillo
Traduzioni
Francese
loyal,
intègre
Inglese
sincere,
integral
Spagnolo
sincero,
leal,
íntegro
Italiano
sincèro,
leale,
ìntegro
Tedesco
ehrlich,
aufrichtig,
unversehrt.
síncaru , agt: sincheru,
síncheru Definizione
chi no portat mància e ne pecu, chi no est ammesturau cun àtera cosa, chi est intreu; nau de ccn., chi no est alligru a binu, no at bufau, fintzes chi est onestu, chentza trassas / vinu s. = bonu, chi no est axedu; late s. = chi no dhue ant aciuntu abba; istare síncheru = abarrai firmu
Sinonimi e contrari
líaru,
santzeru,
sanu,
sínchidu
/
cdh. tzíncaru
| ctr.
demadu,
demmu
Frasi
apustis de tanta matana si che agateit síncheru a cudh'ala de riu ◊ cussu no est síncheru de conca: faghet machines! ◊ a sos drogados torret síncheru su coro! ◊ custu tatzone est síncheru ◊ si fis síncheru, Chicu, peste e lua no betaias! ◊ si che essis síncaru dae cue as a fàghere proa!
2.
no mi toches: ista síncheru!
Etimo
ltn.
sincerus
Traduzioni
Francese
intact,
naturel
Inglese
integral,
genuine,
unrotten
Spagnolo
íntegro,
incólume
Italiano
ìntegro,
incòlume,
non bacato,
genuino
Tedesco
ganz,
unversehrt,
echt.