acótu , nm: acotzu,
cotzu Definizione
orrugu de cosa chi si ponet (prus che àteru asuta) po mantènnere firmu unu trastu (es. is carradas); fintzes css. logu inue si apartare o aprigare sa gente, fatu a sa bona (alabinna, barrachedha, pinnetu o àteru); nau in cobertantza, agiudu, ispinta de gente chi podet po fàere bínchere a ccn. chentza méritu unu cuncursu o una prova, a praxere
Sinonimi e contrari
cota 1,
afiagnu,
apógiu,
incotzada
/
ingotu
/
acóstiu,
corcadorju
Frasi
trista sa mata chi bolit acotzu!
2.
in cussu cuzone che faghimus s'acotu a nois ca bi daet bàrigu su bentu
3.
at bintu su cuncursu cun is acotzus e no ca fut prus àbbili de is àterus
Cognomi e Proverbi
smb:
Accotzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
soutien
Inglese
support
Spagnolo
sostén,
soporte
Italiano
sostégno
Tedesco
Stütze.
afiàgnu , nm: afiantzu,
afianzu,
afranzu,
afrassu,
afrianzu,
fianzu Definizione
totu su chi podet serbire (fintzes logu) a badrare calecuna cosa, de pònnere acanta, in pitzu, a costau, a inghíriu: mescamente si narat de su pònnere is bratzos a inchinghidura a una persona chi s'istimat, chi si saludat cun istima forte (e in custu sensu fintzes cunfortu)
Sinonimi e contrari
abbrantzu,
acotu,
amparu,
apógiu,
cucuzura,
imbràssidu
/
acunnortu
Frasi
cussa lughe arribbat s'afianzu in su coro ◊ in su monte bi aiat afranzu, no mancaiat s'ite de manigare (B.R.Carbone)◊ nudu de benes, mi so àpidu sentza afranzu, sentza azudu ◊ mi bisonzat afrianzu e calore ◊ est un'afianzu de pedhe berveghina ◊ istaimus in s'afianzu de sa coghina ◊ su cane li faghiat de afianzu chi fintzas frade sou li pariat (F.Dedola)◊ sos puzones in su nie si sunt trinnighendhe, chena afianzu ◊ in su letu bi cheret afianzu de lana in ierru
2.
chin custas otavas t'imbio s'afrassu meu (T.Tuffu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
protection
Inglese
protection
Spagnolo
protección
Italiano
protezióne,
sostégno
Tedesco
Schutz
ampàru , nm Definizione
totu su chi si faet po ndhe passare a unu o una cosa de totu su chi dhi podet èssere de dannu
Sinonimi e contrari
afiagnu,
amparia,
apógiu,
azubentu,
defensa,
refrantu
Frasi
tue fist s'amparu de totu sa bidha ◊ ti apo dadu su bratzu pro amparu ◊ de Deus e Maria no ti manchet s'amparu! ◊ e cantos poveritos bi at sentza amparu! ◊ cuss'òrfanu est chena amparu ◊ sa lege lis dat amparu ◊ sias s’amparu de sos parentes!
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
protection,
soutien
Inglese
protection,
support
Spagnolo
amparo
Italiano
protezióne,
sostégno,
patrocìnio,
tutèla
Tedesco
Schutz,
Stütze,
Verteidigung.
ànta , nf Definizione
frucàgiu chi si ponet prantau, cambu mannu de linna cun is cambos prus piticos segaos de dhue pòdere apicare cosa; donniunu de is bàtoro puntales mannos prantaos de su telàrgiu; calesiògiat cosa chi ndhe podet aguantare un'àtera o chi dhi giaet fortza, agiudu; sumana de tempus, oru, parte
Sinonimi e contrari
antigoni,
dule,
furcarju,
fústiga,
iltatu,
istante 1,
preustinu
/
àntala,
arrambu
Modi di dire
csn:
a. de furru = sos antariles de sa buca de su furru; a s'a. de… (logu) = faci a…, a sa bandha de…; a. de àcua, de landiredhu, de nia = bírridu (e fintzas dellúbbiu) de abba, nue de ràndhine, de froca; a. de binza = sa cresura, su primu órdine de bide de sa binza; a. de bentone = sas coedhas de su bentone, is bullas; fàghere a. a unu, istare a s'a. de unu = fàghere àntala, fàghere s'ala a unu, fai is partesas a unu; àere unu in a., in s'a. = tènnere a calicunu a pavore; èssere a. de birbantes, de malefatores = chie los azuat
Frasi
prego chi torrent lieras sas antas chi apo connotu candho so naschidu: ma no torrant piús cudhas piantas chi su continentale at distruidu! (A.Casula)◊ eo creschei in mesu a milli antas de ílighes ◊ si sunt zirendhe a donzi anta ◊ si circant is antas in modu chi sa barraca siat bèni téssia de antas po dhi ponni su crabetoxu
2.
a lu mantènnere bi cheret anta forte ◊ si sa fortza de sa natura est tanta, est delitu no dàreli assisténtzia, ma est dannu a li dare tota s'anta (P.Casu)◊ su síndhigu che at tiradu sos cossizeris totu a s'anta sua
3.
s'anta de mesu, s'anta de foras de sa cortina de s'olia ◊ si at fatu un'acucadolzu in s'anta de su muru ◊ a sa posta, in anta de caminu, at isparadu a unu chi fit colendhe ◊ mancu in antas de rios bi at birdura ◊ po si cojai aspetaus chi nci passit cust'anta mala ◊ a s'anta de su campu de Otieri bi at terras bonas
4.
circant de si cuai po fai passai s'anta de s'àcua ◊ fiant abetendu a passai s'anta de sa guerra
5.
tocat a dh'indovinai s'antedha
Etimo
ltn.
anta(e)
Traduzioni
Francese
soutien
Inglese
support
Spagnolo
sostén,
soporte
Italiano
sostégno
Tedesco
Stütze.
arràmbu , nm, avb: arrumbu Definizione
logu o cosa a ue si arrimare; persona chi podet giare un’agiudu, èssere de agiudu; su si arrumbare o imbarare / èssere arrumbu apare = acurtzu, acanta s'unu a s'àteru
Sinonimi e contrari
apógiu,
armaderi,
arrimaderu,
arrimu,
imbaradorju
Frasi
si est su ch'ispero logu asseliadu, mi cuntento de s'arrumbu (G.Marras)◊ si est cojada cun Bodale: a l'at àpidu s'arrumbu, unu prus póveru de issa!…◊ unu giòvanu gai a génneru fit un'arrumbu pro sa domo ◊ no mi podes nàrrere chi apo chircadu arrumbos de cumbéniu: mi so arrangiadu deo!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appui
Inglese
support
Spagnolo
apoyo,
arrimo
Italiano
appòggio,
sostégno
Tedesco
Stütze.
arrimadéru , nm Definizione
logu inue si arrimare, si imbarare, si apartare
Sinonimi e contrari
apozadorzu,
armaderi,
arrambu,
arrimu,
imbaradorju
/
apógiu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
appui
Inglese
support
Spagnolo
arrimadero,
apoyo
Italiano
appòggio,
sostégno
Tedesco
Stütze.
cràdiu , nm Definizione
puntedhu de canna o de linna chi si fichit in terra po singialare cosa (es. unu puntu, ue si depet prantare o pònnere calecuna cosa) o fintzes, si su cràdiu est a nae longa, po arraigare cosa prantada; segundhu, fintzes ràgiu de orroda
Sinonimi e contrari
arradicra,
brocu,
cerboni
Traduzioni
Francese
piquet,
petit pieu
Inglese
stake
Spagnolo
piquete
Italiano
picchétto,
palétto di sostégno
Tedesco
Pflock.