acótu , nm: acotzu, cotzu Definizione orrugu de cosa chi si ponet (prus che àteru asuta) po mantènnere firmu unu trastu (es. is carradas); fintzes css. logu inue si apartare o aprigare sa gente, fatu a sa bona (alabinna, barrachedha, pinnetu o àteru); nau in cobertantza, agiudu, ispinta de gente chi podet po fàere bínchere a ccn. chentza méritu unu cuncursu o una prova, a praxere Sinonimi e contrari cota 1, afiagnu, apógiu, incotzada / ingotu / acóstiu, corcadorju Frasi trista sa mata chi bolit acotzu! 2. in cussu cuzone che faghimus s'acotu a nois ca bi daet bàrigu su bentu 3. at bintu su cuncursu cun is acotzus e no ca fut prus àbbili de is àterus Cognomi e Proverbi smb: Accotzu Etimo srd. Traduzioni Francese soutien Inglese support Spagnolo sostén, soporte Italiano sostégno Tedesco Stütze.

agegherài , vrb: agiagarai, agiagherai, auxagarai, axagarae, axagarai, axegherai, gegherai*, zacarare Definizione fàere mòvere impresse, cúrrere o fuire, pònnere o tènnere tropu presse coment'e ponendho o portandho is canes aifatu Sinonimi e contrari assuidari, assulurgiare, ispabuciare, istrajare, isvalostiare, salargiare, stallai, ussiare | ctr. achedare, asselenare Frasi abarradí sétziu, no ti agiàghiris! ◊ is crobus si bidiant bolendi coment'e axegheraus ◊ no mi agabbist de agiagherai su sànguni! ◊ seu triballendi coment'e un'iscrau, agiagarau e fatu! Traduzioni Francese chasser, déloger violemment Inglese to support escaping Spagnolo ahuyentar Italiano far fuggire, esagitare Tedesco fliehen lassen, aufregen.

ampàru , nm Definizione totu su chi si faet po ndhe passare a unu o una cosa de totu su chi dhi podet èssere de dannu Sinonimi e contrari afiagnu, amparia, apógiu, azubentu, defensa, refrantu Frasi tue fist s'amparu de totu sa bidha ◊ ti apo dadu su bratzu pro amparu ◊ de Deus e Maria no ti manchet s'amparu! ◊ e cantos poveritos bi at sentza amparu! ◊ cuss'òrfanu est chena amparu ◊ sa lege lis dat amparu ◊ sias s’amparu de sos parentes! Etimo spn. Traduzioni Francese protection, soutien Inglese protection, support Spagnolo amparo Italiano protezióne, sostégno, patrocìnio, tutèla Tedesco Schutz, Stütze, Verteidigung.

ànta , nf Definizione frucàgiu chi si ponet prantau, cambu mannu de linna cun is cambos prus piticos segaos de dhue pòdere apicare cosa; donniunu de is bàtoro puntales mannos prantaos de su telàrgiu; calesiògiat cosa chi ndhe podet aguantare un'àtera o chi dhi giaet fortza, agiudu; sumana de tempus, oru, parte Sinonimi e contrari antigoni, dule, furcarju, fústiga, iltatu, istante 1, preustinu / àntala, arrambu Modi di dire csn: a. de furru = sos antariles de sa buca de su furru; a s'a. de… (logu) = faci a…, a sa bandha de…; a. de àcua, de landiredhu, de nia = bírridu (e fintzas dellúbbiu) de abba, nue de ràndhine, de froca; a. de binza = sa cresura, su primu órdine de bide de sa binza; a. de bentone = sas coedhas de su bentone, is bullas; fàghere a. a unu, istare a s'a. de unu = fàghere àntala, fàghere s'ala a unu, fai is partesas a unu; àere unu in a., in s'a. = tènnere a calicunu a pavore; èssere a. de birbantes, de malefatores = chie los azuat Frasi prego chi torrent lieras sas antas chi apo connotu candho so naschidu: ma no torrant piús cudhas piantas chi su continentale at distruidu! (A.Casula)◊ eo creschei in mesu a milli antas de ílighes ◊ si sunt zirendhe a donzi anta ◊ si circant is antas in modu chi sa barraca siat bèni téssia de antas po dhi ponni su crabetoxu 2. a lu mantènnere bi cheret anta forte ◊ si sa fortza de sa natura est tanta, est delitu no dàreli assisténtzia, ma est dannu a li dare tota s'anta (P.Casu)◊ su síndhigu che at tiradu sos cossizeris totu a s'anta sua 3. s'anta de mesu, s'anta de foras de sa cortina de s'olia ◊ si at fatu un'acucadolzu in s'anta de su muru ◊ a sa posta, in anta de caminu, at isparadu a unu chi fit colendhe ◊ mancu in antas de rios bi at birdura ◊ po si cojai aspetaus chi nci passit cust'anta mala ◊ a s'anta de su campu de Otieri bi at terras bonas 4. circant de si cuai po fai passai s'anta de s'àcua ◊ fiant abetendu a passai s'anta de sa guerra 5. tocat a dh'indovinai s'antedha Etimo ltn. anta(e) Traduzioni Francese soutien Inglese support Spagnolo sostén, soporte Italiano sostégno Tedesco Stütze.

arràmbu , nm, avb: arrumbu Definizione logu o cosa a ue si arrimare; persona chi podet giare un’agiudu, èssere de agiudu; su si arrumbare o imbarare / èssere arrumbu apare = acurtzu, acanta s'unu a s'àteru Sinonimi e contrari apógiu, armaderi, arrimaderu, arrimu, imbaradorju Frasi si est su ch'ispero logu asseliadu, mi cuntento de s'arrumbu (G.Marras)◊ si est cojada cun Bodale: a l'at àpidu s'arrumbu, unu prus póveru de issa!…◊ unu giòvanu gai a génneru fit un'arrumbu pro sa domo ◊ no mi podes nàrrere chi apo chircadu arrumbos de cumbéniu: mi so arrangiadu deo! Etimo srd. Traduzioni Francese appui Inglese support Spagnolo apoyo, arrimo Italiano appòggio, sostégno Tedesco Stütze.

arrèghere , vrb: arrei, arrèiri, arrere, arreri, rèere Definizione abbarrare firmos, sentza de andhare; si narat de vasu chi no est istampau ne tzacau chi mantenet su chi si betat aintru; rfl. su si lassare cosa angena; in cobertantza, aguantare is segretos; abbarrare a sa rea, prantaos, istrantagiaos / pps. arrésiu, arréssiu 1, arressu, arretu 1 Sinonimi e contrari abèschere, afrimai, aguantai, arrancare, arreare, arrèschere, arressare, obèschere, rèere / arrègere | ctr. andai, sfàiri Modi di dire csn: abba arressa = apojada, frimma (e pro cussu mala puru); arrèiri unu secretu = muntènnere su segretu Frasi líbbera zente poética in s'amore in su bisonzu arressa, istrinta in su dolore (A.Casula)◊ si est arressu pro sempre su coro sou ◊ no est ne andhendhe e ne arressu ◊ si arreet un'iscuta iscultendhe ◊ in caminu imbenit a unu connoschente, l'arreghet e li nat cosa 2. custu pitzeri no arreit àcua ◊ dèu pratzu, dèu leu, su chi bollu mi arreu ◊ a tui no fait a ti contai cosa ca no arreis nudha! 3. no mi sumbullit meda, gopai, ca no mi arreu in cambas de s'istrachímini! ◊ fiat aici istancu chi no si arreiat in peis ◊ addaghi su muntone est mannu meda no si arrèt Etimo ltn. regere Traduzioni Francese soutenir, supporter Inglese to support Spagnolo parar, tenerse Italiano fermare, fermarsi, règgere, règgersi in pièdi Tedesco anhalten, stehenbleiben, halten, sich aufrecht halten.

arrimadéru , nm Definizione logu inue si arrimare, si imbarare, si apartare Sinonimi e contrari apozadorzu, armaderi, arrambu, arrimu, imbaradorju / apógiu Etimo spn. Traduzioni Francese appui Inglese support Spagnolo arrimadero, apoyo Italiano appòggio, sostégno Tedesco Stütze.

gegherài , vrb: agegherai, geregare, giagarare, zacarare Definizione bogare de mala manera, fàere fuire, pònnere in avolotu Sinonimi e contrari assulurgiare, giarigare, ixegherai, ispabuciare, isvalostiare, salargiare, stagiai, ussiare | ctr. asseliai, batire, cramare Frasi che l'ant giagaradu a sonos de tamburru e a frúscios ◊ mai bos giagaraia, ma cuntentu iscultaia sas bostras caras cantones (G.A.Cossu)◊ sa zente est giagarada dai pena in pena e tenet bisonzu de paghe! ◊ mi dispiaghet chi ti bida giagaradu e pessighidu! ◊ sos canes a úrulos che ant giagaradu su grodhe Etimo srd. Traduzioni Francese effrayer, faire fuir Inglese to support escaping Spagnolo echar, hacer huir Italiano far fuggire Tedesco in die Flucht schlagen.

imbàru , nm: immaru Definizione logu inue si firmare a pausare, po si aprigare, istare, e fintzes impedimentu, cosa chi faet firmare; logu o cosa inue s’imbarare, si pònnere o acostire e agguantare; su imbarare, ora, iscuta, tempus chi s’istat firmos coment’e ibertandho Sinonimi e contrari arrambu, imbaradorju / arressa, firmada, stentu / atostonu Frasi no azis perunu imbaru a sa bostra bramosia: sas benénnidas siedas, rúndhines, a domo mia! (P.Mossa)◊ restas sola chentza imbaros in su mundhu corazosa ◊ sempre isto pessighindhe cussu paru pro chi nisciunu mi faghet imbaru (A.M.Iscanu) 2. torraiat a sa capella, fichiat sos cuidos in s'imbaru de s'imbenujadolzu e s'imbenujaiat 3. sentza perunu imbaru Pilatu lis intregat a Gesús pro lu crutzificare Etimo srd. Traduzioni Francese appui, abri Inglese support, refuge Spagnolo posada, lugar donde descansar, pausa Italiano appòggio, rifùgio Tedesco Schutz.

rèere , vrb: arrèghere*, règhere, rèzere Definizione agguantai prantau, a sa rea, baliare o padire un'isfortzu, una fortza / poét. rere; pps. réghiu, rézidu Sinonimi e contrari abbabiai, afrimai, agguantai, apoderae Frasi ruta ndhe so in fundhu: male in cambas mi reo ◊ fit imbriagu chi no si reziat ritzu ◊ su dragu est male fertu, tambidambi e no si podet rere ◊ su filu fit débbile e no at rézidu ◊ siscuru, de su fàmine no si reiat fichidu! 2. custa cuba no rezet su binu ◊ cust'isterzu rezet, no rezet s'abba, paret chi no rezat Traduzioni Francese soutenir Inglese to support Spagnolo sujetar, aguantar Italiano règgere Tedesco halten.

sufragài, sufragàre , vrb Sinonimi e contrari agiadai, giuai, proicare Frasi sa tanta iltimassione mi sufragas in azios? (P.Cherchi)◊ si su chi at no lu sufragat, ite at a pòdere fàghere? Traduzioni Francese être utile, faire du bien Inglese to support, to be useful Spagnolo favorecer Italiano suffragare, giovare Tedesco nützen.

«« Cerca di nuovo