ammalliàre , vrb Definizione
seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu
Frasi
m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote!
Traduzioni
Francese
choisir sans goût
Inglese
to choose without taste
Spagnolo
elegir sin gusto
Italiano
scégliere sènza gusto
Tedesco
ohne Geschmack wählen.
aspidòre , nm Definizione
nau prus che àteru de is cosas de papare, su sabore forte chi paret coment'e ispitzulandho sa limba, ispirtindho, coment'est su piberone orrúbiu (minudu), sa chibudha, su casu martzu; nau de su tempus, fritu forte
Sinonimi e contrari
aspidesa
/
frizidore
Frasi
a ndhe zughet de aspidore cussu piberone! ◊ in s'aghedu a sa chibudha che li essit s'aspidore
2.
lampu arratza de aspidore: fintzas astrendhe est!
Terminologia scientifica
sbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saveur piquante
Inglese
hot taste
Spagnolo
picante
Italiano
sapóre piccante
Tedesco
pikanter Geschmack.
assàzu , nm: Definizione
su tastare cun sa buca (pruschetotu cun sa limba); sa capacidade de ndhe bodhire su gustu o sabore chi si leat tastandho (es. druche, marigosu, aghedu, pitzigorosu e àteru)
Sinonimi e contrari
atastu
Frasi
s'assazu de su binu nou ◊ at bogadu unu piatu de peta de su labiolu pro lu giúghere a s'assazu
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
dégustation
Inglese
sampling
Spagnolo
degustación,
gusto
Italiano
assàggio,
gusto
Tedesco
Kosten,
Geschmack.
dènga , nf, nm: denghe,
denghi,
dengo,
dengu Definizione
genia de vítziu, cosa chi si faet o chi si narat po acuntentare a tropu, o pigare cun tropu delicadesa, a unu; genia de calidade o de gustu chi si dhi agatat a una cosa de papare o de bufare, prus che àteru bistu coment'e difetu, o chi praghet pagu prus de àteru ma solu ca chie si dhu agatat est mendheosu (e a bortas podet èssere fintzes unu gustu bonu)
Sinonimi e contrari
dengheria,
imbérriu,
imbímbinu,
imbràmbulu,
iscancériu,
losinga,
melindru,
pacia,
spiscíngiu
/
defeta,
saboi,
taltu
Frasi
issa po denghi dhu naràt: Su pipiu, s'isposu, su pipiedhu miu! ◊ s'isgàngiat a arriri fendi denghi cun s'istràngiu ◊ no tengu totus cussus denghis de is sennoris ma gei mi apu a podi presentai! ◊ acabbamidha de pràngiri: su denghi chi portas mi at giai pigau a s'istògumu! ◊ bellu, candu ti primmas, sunt denghis de amanti! ◊ su cani, candu mi at biu, mi at fatu su dengu ◊ s'isposa est totu arrisus e dengus cun is cumbidaus ◊ tenes bisonzu de dengos prus de una creaduredha
2.
custu binu tenet unu denghe: fossis bi lu at postu sa cuba ◊ a totu su chi assazat, isse li agatat carchi denghe!
3.
isse faedhat su saligheresu cun su denghe de Bartzellona ◊ custu pische at unu bellu dengo ◊ sa nughe mi lassat unu bonu dengo un buca
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
mignardise,
goût
Inglese
mincing ways,
taste,
unpleasant taste
Spagnolo
dengue
Italiano
vézzo,
moina,
gusto sgradévole
Tedesco
Ziererei,
übler Geschmack.
gústu 1 , nm: (no faet mai s'aféresi de g-)
Definizione
genia de cuntentu chi si leat cun calesiògiat de is chimbe sentidos, su pràghere, ma fintzes sa cuntentesa chi si provat in s'ànimu; su disígiu de calecuna cosa
Sinonimi e contrari
contentu,
géniu,
piachere,
saboi
/
desizu
| ctr.
dirgustu
Modi di dire
csn:
èssiri de bonu g. = chi cumprendhet ite est bonu e ite nono; a gustu miu, tuu, suu = comente piaghet a mie, a tie, a isse; dare su g. a ccn. = acuntentaidhu, dàreli su cuntentu, lassàreli fàghere comente disizat; leare su g. a unu = negàreli su cuntentu; fàghere g. a una cosa = leare gustu, ingustare
Frasi
totu ant mandhigadu su segundhu cun apititu e cun gustu linghendhesindhe finas sos pódhighes ◊ de abbardente si ndhe at dau una paja de issurcadas chin gustu
2.
lassa tue custu carrasciale de modas macas, custu gustu feu chi cheret dogni cosa istrupiare (A.Casula)◊ andhaiant pro gustu a lis fàghere sas cartas sa majarza ◊ a zogare gai no bi leo gustu ◊ si fiza mia si cheret cojare cun cussu, su gustu sou no bi lu leo! ◊ su maistu fut cumentzendu a pigai gustu a sa política
3.
sunt pagos sos chi si podent catzare dogni gustu ◊ su babbu li catzaiat donzi gustu: l'aferraiat a cojuos, a binnennas, a tusorzos, a garas poéticas ◊ podes seberare a gustu e a piaghere ◊ a su fizu li daet donzi gustu ◊ lu tiant cherrer bídere e tocare a gustu insoro
Cognomi e Proverbi
prb:
mellus unu gustu chi no centu siendas
Traduzioni
Francese
plaisir,
goût
Inglese
taste,
pleasure
Spagnolo
gusto
Italiano
gusto,
piacére
Tedesco
Geschmack,
Gefallen,
Lust.
ingolumàre , vrb: ingulimare,
ingulumare Definizione
pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
arranguai,
imbisciare,
imbitzicare,
ingurrinai,
ingustai
/
allicare,
allichionare
/
ingolosinare
Frasi
sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone
2.
in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare
3.
po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta)
Traduzioni
Francese
prendre goût
Inglese
to take a liking to sthg
Spagnolo
engolosinarse,
regostarse,
coger el gusto
Italiano
prèndere gusto a qlcs.,
abituarsi a còse piacévoli
Tedesco
Geschmack daran finden.
istutuinàre , vrb Definizione
illebiare, abbrandhare su sabore forte (de is papares grassos)
Traduzioni
Francese
atténuer la saveur
Inglese
to moderate a flavour
Spagnolo
atenuar el sabor
Italiano
attutire il sapóre dei cibi
Tedesco
den Geschmack mildern.
ranchidòre , nm: ranchiore Definizione
sabore marigosu; genia de dolore forte in tretu delicau de sa carena e fintzes dispraxere
Sinonimi e contrari
maricosore,
ranchidesa,
ranchizore
/
cdh. rancicura
| ctr.
druciori,
drucura
Frasi
a s'olia trapada e posta in abba che li essit su ranchidore
2.
lampu a ranchidore, cussa segada chi mi apo fatu! ◊ at abbratzadu ranchidores e penas prommore de sa paghe ◊ fachiat ranchiore cussa morte, ca non bi aiat motivu
Terminologia scientifica
sbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
amertume
Inglese
bitterness
Spagnolo
amargor,
amargura
Italiano
amarézza
Tedesco
bitterer Geschmack,
Stich.
sabòi , nm: sabore,
sabori,
sapore,
saore Definizione
su gustu, bonu o malu, chi si pigat in sa limba a is cosas; dolore a sa carena forte de no si pòdere padire / genias de sabore: durche, rànchidu o marigosu, contomosu, pitziosu o àspidu, agru, salidu, bambu; su s. podet èssere: forte, lenu, delicadu, gustosu, bonu, malu
Sinonimi e contrari
gustu,
taltu
/
cdh.,
ttrs. saori
Modi di dire
csn:
pigai o leare, pònnere, tènnere s.; leare sos sabores = tènniri bonu su sentidu de su sabori, èssiri físchidu a is saboris; leare s. a una cosa = agataidhi sabori, fintzas sabori légiu; passare sos sabores a unu de carchi cosa = faidhu passai su disígiu de mala manera; catzàresi sos sabores = passai su disígiu po èssiri ca dhi est pràxiu meda su chi at papau
Frasi
segundhu s'isterzu, a s'abba li ponet sabore ◊ so lendhe sabore a s'abba: assaza tue a bídere! ◊ saboi mellus de cussu no ndi agatas
2.
bi l'at leadu su sabore, a che li rúere cussu pesu subra!…◊ si no mi l'agabbas ti ndhe passo sos sabores! ◊ candu unu est incallenturau no pigat sabori a sa cosa ◊ no si podiat catzare sos sabores de comente fut bonu su mànnigu!
Traduzioni
Francese
saveur
Inglese
flavour
Spagnolo
sabor
Italiano
sapòre
Tedesco
Geschmack.
tàltu , nm: tastu Definizione
sabore malu, légiu
Sinonimi e contrari
denga,
lassada,
saboi
Frasi
s'ozu at unu tastu chi no mi piaghet, custu binu no at tastu perunu, at tastu de linna, de mufa ◊ bastat una carrada male tenta o pagu samunada a pònnere tastu a su binu ◊ una cuba, si la pienas de binu gualtu mantenet su taltu po sempre ◊ sos frutos luados mancu los podimus connòschere a su tastu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mauvaise odeur
Inglese
stench
Spagnolo
tufo,
sabor desagradable
Italiano
tanfo,
sapóre e odóre sgradévole
Tedesco
übler Geruch oder Geschmack.