Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ammalliàre , vrb Definitzione seberare una cosa male, chentza crabbu, chentza gustu Frases m'abbàida ite arratza de bestimenta chi si at amalliadu, putzidha! ◊ za ti l'as ammalliada sa cosa, balla!…◊ za si l'at ammalliada, sa fémina, a si leare un'isenta a muzere!…◊ za ti l'as ammalliada s'ora de chircare zente, a mesanote! Tradutziones Frantzesu choisir sans goût Ingresu to choose without taste Ispagnolu elegir sin gusto Italianu scégliere sènza gusto Tedescu ohne Geschmack wählen.

aspidòre , nm Definitzione nau prus che àteru de is cosas de papare, su sabore forte chi paret coment'e ispitzulandho sa limba, ispirtindho, coment'est su piberone orrúbiu (minudu), sa chibudha, su casu martzu; nau de su tempus, fritu forte Sinònimos e contràrios aspidesa / frizidore Frases a ndhe zughet de aspidore cussu piberone! ◊ in s'aghedu a sa chibudha che li essit s'aspidore 2. lampu arratza de aspidore: fintzas astrendhe est! Terminologia iscientìfica sbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saveur piquante Ingresu hot taste Ispagnolu picante Italianu sapóre piccante Tedescu pikanter Geschmack.

assàzu , nm: Definitzione su tastare cun sa buca (pruschetotu cun sa limba); sa capacidade de ndhe bodhire su gustu o sabore chi si leat tastandho (es. druche, marigosu, aghedu, pitzigorosu e àteru) Sinònimos e contràrios atastu Frases s'assazu de su binu nou ◊ at bogadu unu piatu de peta de su labiolu pro lu giúghere a s'assazu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu dégustation Ingresu sampling Ispagnolu degustación, gusto Italianu assàggio, gusto Tedescu Kosten, Geschmack.

dènga , nf, nm: denghe, denghi, dengo, dengu Definitzione genia de vítziu, cosa chi si faet o chi si narat po acuntentare a tropu, o pigare cun tropu delicadesa, a unu; genia de calidade o de gustu chi si dhi agatat a una cosa de papare o de bufare, prus che àteru bistu coment'e difetu, o chi praghet pagu prus de àteru ma solu ca chie si dhu agatat est mendheosu (e a bortas podet èssere fintzes unu gustu bonu) Sinònimos e contràrios dengheria, imbérriu, imbímbinu, imbràmbulu, iscancériu, losinga, melindru, pacia, spiscíngiu / defeta, saboi, taltu Frases issa po denghi dhu naràt: Su pipiu, s'isposu, su pipiedhu miu! ◊ s'isgàngiat a arriri fendi denghi cun s'istràngiu ◊ no tengu totus cussus denghis de is sennoris ma gei mi apu a podi presentai! ◊ acabbamidha de pràngiri: su denghi chi portas mi at giai pigau a s'istògumu! ◊ bellu, candu ti primmas, sunt denghis de amanti! ◊ su cani, candu mi at biu, mi at fatu su dengu ◊ s'isposa est totu arrisus e dengus cun is cumbidaus ◊ tenes bisonzu de dengos prus de una creaduredha 2. custu binu tenet unu denghe: fossis bi lu at postu sa cuba ◊ a totu su chi assazat, isse li agatat carchi denghe! 3. isse faedhat su saligheresu cun su denghe de Bartzellona ◊ custu pische at unu bellu dengo ◊ sa nughe mi lassat unu bonu dengo un buca Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu mignardise, goût Ingresu mincing ways, taste, unpleasant taste Ispagnolu dengue Italianu vézzo, moina, gusto sgradévole Tedescu Ziererei, übler Geschmack.

gústu 1 , nm: (no faet mai s'aféresi de g-) Definitzione genia de cuntentu chi si leat cun calesiògiat de is chimbe sentidos, su pràghere, ma fintzes sa cuntentesa chi si provat in s'ànimu; su disígiu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios contentu, géniu, piachere, saboi / desizu | ctr. dirgustu Maneras de nàrrere csn: èssiri de bonu g. = chi cumprendhet ite est bonu e ite nono; a gustu miu, tuu, suu = comente piaghet a mie, a tie, a isse; dare su g. a ccn. = acuntentaidhu, dàreli su cuntentu, lassàreli fàghere comente disizat; leare su g. a unu = negàreli su cuntentu; fàghere g. a una cosa = leare gustu, ingustare Frases totu ant mandhigadu su segundhu cun apititu e cun gustu linghendhesindhe finas sos pódhighes ◊ de abbardente si ndhe at dau una paja de issurcadas chin gustu 2. lassa tue custu carrasciale de modas macas, custu gustu feu chi cheret dogni cosa istrupiare (A.Casula)◊ andhaiant pro gustu a lis fàghere sas cartas sa majarza ◊ a zogare gai no bi leo gustu ◊ si fiza mia si cheret cojare cun cussu, su gustu sou no bi lu leo! ◊ su maistu fut cumentzendu a pigai gustu a sa política 3. sunt pagos sos chi si podent catzare dogni gustu ◊ su babbu li catzaiat donzi gustu: l'aferraiat a cojuos, a binnennas, a tusorzos, a garas poéticas ◊ podes seberare a gustu e a piaghere ◊ a su fizu li daet donzi gustu ◊ lu tiant cherrer bídere e tocare a gustu insoro Sambenados e Provèrbios prb: mellus unu gustu chi no centu siendas Tradutziones Frantzesu plaisir, goût Ingresu taste, pleasure Ispagnolu gusto Italianu gusto, piacére Tedescu Geschmack, Gefallen, Lust.

ingolumàre , vrb: ingulimare, ingulumare Definitzione pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus Sinònimos e contràrios abbetuare, abesare, arranguai, imbisciare, imbitzicare, ingurrinai, ingustai / allicare, allichionare / ingolosinare Frases sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone 2. in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare 3. po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta) Tradutziones Frantzesu prendre goût Ingresu to take a liking to sthg Ispagnolu engolosinarse, regostarse, coger el gusto Italianu prèndere gusto a qlcs., abituarsi a còse piacévoli Tedescu Geschmack daran finden.

istutuinàre , vrb Definitzione illebiare, abbrandhare su sabore forte (de is papares grassos) Tradutziones Frantzesu atténuer la saveur Ingresu to moderate a flavour Ispagnolu atenuar el sabor Italianu attutire il sapóre dei cibi Tedescu den Geschmack mildern.

ranchidòre , nm: ranchiore Definitzione sabore marigosu; genia de dolore forte in tretu delicau de sa carena e fintzes dispraxere Sinònimos e contràrios maricosore, ranchidesa, ranchizore / cdh. rancicura | ctr. druciori, drucura Frases a s'olia trapada e posta in abba che li essit su ranchidore 2. lampu a ranchidore, cussa segada chi mi apo fatu! ◊ at abbratzadu ranchidores e penas prommore de sa paghe ◊ fachiat ranchiore cussa morte, ca non bi aiat motivu Terminologia iscientìfica sbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amertume Ingresu bitterness Ispagnolu amargor, amargura Italianu amarézza Tedescu bitterer Geschmack, Stich.

sabòi , nm: sabore, sabori, sapore, saore Definitzione su gustu, bonu o malu, chi si pigat in sa limba a is cosas; dolore a sa carena forte de no si pòdere padire / genias de sabore: durche, rànchidu o marigosu, contomosu, pitziosu o àspidu, agru, salidu, bambu; su s. podet èssere: forte, lenu, delicadu, gustosu, bonu, malu Sinònimos e contràrios gustu, taltu / cdh., ttrs. saori Maneras de nàrrere csn: pigai o leare, pònnere, tènnere s.; leare sos sabores = tènniri bonu su sentidu de su sabori, èssiri físchidu a is saboris; leare s. a una cosa = agataidhi sabori, fintzas sabori légiu; passare sos sabores a unu de carchi cosa = faidhu passai su disígiu de mala manera; catzàresi sos sabores = passai su disígiu po èssiri ca dhi est pràxiu meda su chi at papau Frases segundhu s'isterzu, a s'abba li ponet sabore ◊ so lendhe sabore a s'abba: assaza tue a bídere! ◊ saboi mellus de cussu no ndi agatas 2. bi l'at leadu su sabore, a che li rúere cussu pesu subra!…◊ si no mi l'agabbas ti ndhe passo sos sabores! ◊ candu unu est incallenturau no pigat sabori a sa cosa ◊ no si podiat catzare sos sabores de comente fut bonu su mànnigu! Tradutziones Frantzesu saveur Ingresu flavour Ispagnolu sabor Italianu sapòre Tedescu Geschmack.

tàltu , nm: tastu Definitzione sabore malu, légiu Sinònimos e contràrios denga, lassada, saboi Frases s'ozu at unu tastu chi no mi piaghet, custu binu no at tastu perunu, at tastu de linna, de mufa ◊ bastat una carrada male tenta o pagu samunada a pònnere tastu a su binu ◊ una cuba, si la pienas de binu gualtu mantenet su taltu po sempre ◊ sos frutos luados mancu los podimus connòschere a su tastu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mauvaise odeur Ingresu stench Ispagnolu tufo, sabor desagradable Italianu tanfo, sapóre e odóre sgradévole Tedescu übler Geruch oder Geschmack.