lamèdha , nf Definizione
min. de lama: istrégiu, boto piticu fatu de làuna, pruschetotu de is chi ponent sigillaos e de diferente forma po chistire e bèndhere papares prontos (es. sardina)
Sinonimi e contrari
bote,
launedha,
tolla
Frasi
bendhent sa birra in lamedhas
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
boîte
Inglese
small tin
Spagnolo
lata
Italiano
scatolétta
Tedesco
kleine Dose.
marrantzèdha , nf: marruntzedha,
marrutzedha Definizione
marra pitica
Sinonimi e contrari
marraschedha,
marrinzedha,
marrita,
marroniscu,
tzampita
Terminologia scientifica
ans
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
binette
Inglese
weeding hoe
Spagnolo
azadilla
Italiano
zappétta
Tedesco
kleine Hacke.
mendhulédhu , nm: menduledhu Definizione
sa méndhula candho est ancora pitichedha, cun su chiu chi cumènciat a si bíere ma cun su corgiolu modhe modhe
Sinonimi e contrari
caughedhu 1,
cucuja,
mendhulita
Frasi
de is úrtimas dis de abrili is piciochedhus allonghiànt is manus a su menduledhu ◊ sos pisedhos sunt apilliados a su mendhuledhu!
Traduzioni
Francese
amande fraîche très tendre
Inglese
unripe almond
Spagnolo
almendruco
Italiano
càtera
Tedesco
kleine Mandel.
minòre , agt, nm: minori Definizione
de duas o prus cosas, personas o àteru, sa chi tenet in calecunu piessignu prus pagu mannària; de cosas chi creschent, sa chi tenet prus pagu tempus; nau solu de gente, chi no est in tempus de tènnere totu su càrrigu de diritos, doveres, responsabbilidade, chi no at lómpiu is degheoto annos / a/c. custu foedhu, candho est impreau po distínghere númenes chi inditant su èssere piticu de una cosa, in DitzLcs. est incurtzau a min. e númenes deosi agiummai sèmpere acabbant in -edhu, -edha (es.: ómine, omin-edhu, fémina, femin-edha), ma podent acabbare in -ichedhu, -ixedhu e var. (is agt. po impiticare de prus sa calidade in méngua podent fàere in -edhedhu, -edhutzu, che a minore: minoredhu, minoredhedhu, minoredhutzu, e bolendho inditare custa calidade ancora prus in méngua si arrepitit -edh cantu si bolet faendho unu superlativu microscópicu…); sa méngua in -edhu, -ichedhu si faet no solu cun is númenes ma fintzes cun is agetivos e pps. po giare a cumprèndhere chi sa cosa o sa calidade no dhu'est própriu o fintzes chi funt esageraos (es. un'apretixedhu a bessí cun cussu frius po bagamundai!…◊ informadedhus funt, in custu logu…, no t'iscínt narri mancu s'oràriu de unu trenu! ◊ bellixedhu, tui, andendi a passillai a pantalonis segaus!…)/ sos minores = is fillus, s'úrtima generatzioni
Sinonimi e contrari
acocoadu,
bassu,
minorache,
minudu
/
giòvanu,
piciocu,
pisedhu 3
| ctr.
mannu
Frasi
est pisedhu minore e no podet zúghere su cabu de sa pessone manna ◊ coment'e ómine ghetabat pacu pupa, ma cantu fit minore de carena fit mannu de coro ◊ sa frommiga est un'animaledhu minore ◊ deo no apo a èssere mannu mannu ma no so mancu minore minore! (Mura)◊ abarra aundi t'ant biu de minori crescendi!
2.
at modos de unu carriarzu, no rispetat ne minores e ne mannos ◊ a su minore za bi cheret pagu a che lu conchinare! ◊ su prus minore tenet bisonzu de su prus mannu ◊ depides dare auditu a su minore comente a su mannu (Deut.)◊ Luisi est su minore de fizos meos
3.
sos minores no votant
Cognomi e Proverbi
smb:
Minore
/
prb:
abba minore no girat molinu
Etimo
ltn.
minore(m)
Traduzioni
Francese
petit,
mineur
Inglese
small
Spagnolo
pequeño,
menor de edad
Italiano
pìccolo,
minorènne
Tedesco
klein,
niedrig,
jung,
Kleine.
murédhu , nm Definizione
min. de muru, muru bàsciu, fine, ma fintzes muredha / pònnere a muredhinu = a zisa de muredhu, de muru (ammurendhe a sa bona)
Sinonimi e contrari
murichedhu
Frasi
fit brinchiandhe su muredhu de su cubile
2.
n'apo pesadu cussa foga de muru a muredhinu
Cognomi e Proverbi
smb:
Mureddu
Traduzioni
Francese
petit mur
Inglese
little wall
Spagnolo
muro bajo
Italiano
murétto
Tedesco
kleine Mauer.
muscèdra , nf: muscerda,
muscerra,
muschelda,
muscherda,
musserda Definizione
genia de musca pitichedhedha (upm), ifadosa ca punghet puru; àtera calidade de muschighedha chi faet in sa binatza, in su frutuàriu guastandhosi; a logos narant muscherda a sa tzuga (tzíntzula); nau in cobertantza, binu
Sinonimi e contrari
muschina,
muschita
/
tzíntzula
Frasi
e citidí, misaniu, paris una muscedra de cussas de su binu!
2.
arrancu de muscedra, balla: incapat dhi betaus bruncu! ◊ est unu giòvunu de òru, ma po sa muscedra at pecau sèmpiri!
Terminologia scientifica
crp, drosophila melanogaster
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
moucheron
Inglese
gnat
Spagnolo
mosquito
Italiano
moscerino
Tedesco
kleine Fliege.
muschína , nf, nm: muschinu Definizione
musca pitichedhedha (upm), de diferentes genias, pruschetotu sa chi faet in sa binatza, in sa fruta guastandhosi, fintzes in su bestiàmene bulu
Sinonimi e contrari
muscedra,
muschinita,
muschita
Frasi
sos boes zughent sa muschina a nues ◊ a su baratu sa zente curret che muschina a su binu! ◊ mi che at intradu una muschina in s'ogru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
moucheron
Inglese
gnat
Spagnolo
mosquito
Italiano
moscerino
Tedesco
kleine Fliege.
muschíta , nf, nm: muschitu Definizione
genia de musca pitichedhedha; in cobertantza si narat fintzes a una piciochedha, a una pipia (e dhu ponent fintzes a númene de cane piticu de arratza); una genia de pigionedhu piticu
Sinonimi e contrari
muscedra,
muschina
/
buginu,
cherre,
ciórighe,
pisciagulu,
pisinache,
pisinatu,
suntzuinedhu,
tziritziri
Frasi
e candho sos puzonedhos ndi esseint dae s'ou lis batiazis a prou muschitos (A.Casula)
2.
pesa a ballare, muschitedha mia, ca ti apo a pònnere coritu e munnedha!
Terminologia scientifica
crp, pzn
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
moucheron
Inglese
midge
Spagnolo
mosquito
Italiano
moscerino
Tedesco
kleine Fliege.
netighèdha, netixèdha , nf Definizione
neta pitica, pipia
Traduzioni
Francese
petite-fille,
nièce
Inglese
little niece (she)
Spagnolo
nieta pequeña
Italiano
nipotina
Tedesco
kleine Nichte.
palíta , nf: poita 1 Definizione
pala pitica, aina diferente segundhu a ite serbit: aina chi su maistu de muru manígiat a una manu po pigare e pònnere s'impastu, ischedrare, giare una prima allisada (est a forma de triàngulu ma a punta atundhada); aina de ferru a màniga longa meda e de fatura diferente (assimbígiat a unu pane de fresa longu, ovale, ma est pitichedhedha) chi is coghidoras pigant po manigiare su pane aintru de su forru siat coendho e siat assandho su pane carasau; aina ladita cun màniga fata totu a unu po morigare su fogu / passai in palita = imbussai, intunigare unu muru; p. americana = a forma de retàngulu e un'oru longu a dentes
Sinonimi e contrari
aradhadore,
ziradore
2.
pigu sa palita e bandu a circai fogu
Cognomi e Proverbi
smb:
Palita, Palitta
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
petite pelle,
truelle
Inglese
trowel
Spagnolo
llana,
paleta
Italiano
palétta,
cazzuòla
Tedesco
kleine Schaufel,
Maurerkelle.
pannighedhútzu , nm Definizione
min. de pannighedhu
Traduzioni
Francese
petite serviette
Inglese
small napkin
Spagnolo
servilleta
Italiano
tovagliolino
Tedesco
kleine Serviette.
pichirichédhu , nm Definizione
su pódhighe prus piticu
Sinonimi e contrari
didighedhu,
pintirighedhu,
podhichedhu,
tzintziricu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
petit doigt
Inglese
little finger
Spagnolo
meñique
Italiano
mìgnolo
Tedesco
kleiner Finger,
kleine Zehe.
podhighítu , nm Definizione
su pódhighe prus piticu de sa manu, de su pei
Sinonimi e contrari
didighedhu,
pintirighedhu,
podhichedhu,
putzichinedhu,
tzintziricu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
petit doigt
Inglese
little finger (toe)
Spagnolo
meñique
Italiano
mìgnolo
Tedesco
kleiner Finger,
kleine Zehe.
poltellítu , nm: portalitu,
portallitu,
portellitu,
portillitu Definizione
portighedha pitica, parte de una genna manna o de una fentana po tupare is imbidros (fintzes sa tabedha de su lacu de sa mola)
Sinonimi e contrari
fonestu,
importoglitu,
isperàglia,
pantelitu,
portedhu,
portoritu
Frasi
sos poltellitos de su tauladu de su sostre ◊ fiat totu pesa e croca, castiendi me is isperraduras de su portallitu ◊ iat criau bèni su portellitu de s'enna ◊ su canariedhu si nci fiat fuiu ca iant lassau su portillitu de sa càbbia obertu
Etimo
spn.
portillito
Traduzioni
Francese
petit volet,
porte
Inglese
shutter
Spagnolo
postigo,
portillo
Italiano
scurétto,
portéllo
Tedesco
Fensterladen,
kleine Tür.
pudhichína , nf: pudhighina,
pudhigina Definizione
min. de pudha: pudha pitica, giòvona
Sinonimi e contrari
gadhina,
pillonedha,
pixona,
pudhasta,
pudhighedha
Traduzioni
Francese
poulette
Inglese
young hen
Spagnolo
gallina joven
Italiano
gallinèlla
Tedesco
kleine Henne,
junge Henne.
sàcula , nf Definizione
genia de sachitedhu de paperi, pitichedhedhu
Sinonimi e contrari
bustichedha
Traduzioni
Francese
petite enveloppe
Inglese
little envelope
Spagnolo
sobre
Italiano
bustina
Tedesco
kleine Tasche.
scedatzadòri , nm: sciadetzedori,
sedatzadore,
sedatzadori,
sedetzadori,
seraciaroi,
sereciaroi Definizione
chie sedatzat; trastu po sedatzare, genia de iscannu longu e bascitedhu fatu cun duos currentes allisaos allobaos cun is peis po dhue pònnere e mòvere su sedatzu faendho sa farra, aintru de su canistedhu
Sinonimi e contrari
cangiadòrgia,
issedatzadòrgia,
sedatadorja,
sedatagiola,
steretzadori,
tatajola,
tedatajola
2.
su sciadetzedori est de linna e si ponit aintru de su canistedhu ◊ pigàt su sedetzadori e su sedatzu e si poniat a fai sa farra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trieur
Inglese
sorter
Spagnolo
criba
Italiano
cernitóio
Tedesco
kleine Bank zum Sieben.
sedatadòrja, sedatadòrza , nf, nm: sedatatorja,
sedatzadorja,
sedatzadorzu Definizione
genia de iscannu longu e bascitedhu fatu cun duos currentes allisaos e allobaos cun is peis po dhue pònnere su sedatzu faendho sa farra, aintru de su canistedhu
Sinonimi e contrari
cangiadòrgia,
issedessadòrgia,
scedatzadori,
sedatagiola,
setulatorja,
tatajola,
tedatajola
/
cdh. siatzatógiu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
trieur
Inglese
sorter
Spagnolo
cernedera
Italiano
cernitóio
Tedesco
kleine Bank zum Sieben.
sitziàca , nf: titiaca*,
tzitziaca Definizione
genia de erba chi faet unu frore bonu a suciare
Sinonimi e contrari
gigiaca,
panebane,
suciameli 1,
suspisuspi,
sutzasutza
Frasi
unu pratu de sitziaca ghetamindedhu ca mi dhu tzarracu
Terminologia scientifica
rba, Cerinthe major
Traduzioni
Francese
grand mélinet
Inglese
honeywort
Spagnolo
ceriflor
Italiano
èrba tórtora
Tedesco
kleine Wachsblume.
sonàglia , nf Sinonimi e contrari
tremidremi
Traduzioni
Francese
petits grelots
Inglese
rattle
Spagnolo
cascabeles pequeños
Italiano
sonaglini
Tedesco
kleine Schellen.