Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

lamèdha , nf Definitzione min. de lama: istrégiu, boto piticu fatu de làuna, pruschetotu de is chi ponent sigillaos e de diferente forma po chistire e bèndhere papares prontos (es. sardina) Sinònimos e contràrios bote, launedha, tolla Frases bendhent sa birra in lamedhas Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu boîte Ingresu small tin Ispagnolu lata Italianu scatolétta Tedescu kleine Dose.

marrantzèdha , nf: marruntzedha, marrutzedha Definitzione marra pitica Sinònimos e contràrios marraschedha, marrinzedha, marrita, marroniscu, tzampita Terminologia iscientìfica ans Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu binette Ingresu weeding hoe Ispagnolu azadilla Italianu zappétta Tedescu kleine Hacke.

mendhulédhu , nm: menduledhu Definitzione sa méndhula candho est ancora pitichedha, cun su chiu chi cumènciat a si bíere ma cun su corgiolu modhe modhe Sinònimos e contràrios caughedhu 1, cucuja, mendhulita Frases de is úrtimas dis de abrili is piciochedhus allonghiànt is manus a su menduledhu ◊ sos pisedhos sunt apilliados a su mendhuledhu! Tradutziones Frantzesu amande fraîche très tendre Ingresu unripe almond Ispagnolu almendruco Italianu càtera Tedescu kleine Mandel.

minòre , agt, nm: minori Definitzione de duas o prus cosas, personas o àteru, sa chi tenet in calecunu piessignu prus pagu mannària; de cosas chi creschent, sa chi tenet prus pagu tempus; nau solu de gente, chi no est in tempus de tènnere totu su càrrigu de diritos, doveres, responsabbilidade, chi no at lómpiu is degheoto annos / a/c. custu foedhu, candho est impreau po distínghere númenes chi inditant su èssere piticu de una cosa, in DitzLcs. est incurtzau a min. e númenes deosi agiummai sèmpere acabbant in -edhu, -edha (es.: ómine, omin-edhu, fémina, femin-edha), ma podent acabbare in -ichedhu, -ixedhu e var. (is agt. po impiticare de prus sa calidade in méngua podent fàere in -edhedhu, -edhutzu, che a minore: minoredhu, minoredhedhu, minoredhutzu, e bolendho inditare custa calidade ancora prus in méngua si arrepitit -edh cantu si bolet faendho unu superlativu microscópicu…); sa méngua in -edhu, -ichedhu si faet no solu cun is númenes ma fintzes cun is agetivos e pps. po giare a cumprèndhere chi sa cosa o sa calidade no dhu'est própriu o fintzes chi funt esageraos (es. un'apretixedhu a bessí cun cussu frius po bagamundai!…◊ informadedhus funt, in custu logu…, no t'iscínt narri mancu s'oràriu de unu trenu! ◊ bellixedhu, tui, andendi a passillai a pantalonis segaus!…)/ sos minores = is fillus, s'úrtima generatzioni Sinònimos e contràrios acocoadu, bassu, minorache, minudu / giòvanu, piciocu, pisedhu 3 | ctr. mannu Frases est pisedhu minore e no podet zúghere su cabu de sa pessone manna ◊ coment'e ómine ghetabat pacu pupa, ma cantu fit minore de carena fit mannu de coro ◊ sa frommiga est un'animaledhu minore ◊ deo no apo a èssere mannu mannu ma no so mancu minore minore! (Mura)◊ abarra aundi t'ant biu de minori crescendi! 2. at modos de unu carriarzu, no rispetat ne minores e ne mannos ◊ a su minore za bi cheret pagu a che lu conchinare! ◊ su prus minore tenet bisonzu de su prus mannu ◊ depides dare auditu a su minore comente a su mannu (Deut.)◊ Luisi est su minore de fizos meos 3. sos minores no votant Sambenados e Provèrbios smb: Minore / prb: abba minore no girat molinu Ètimu ltn. minore(m) Tradutziones Frantzesu petit, mineur Ingresu small Ispagnolu pequeño, menor de edad Italianu pìccolo, minorènne Tedescu klein, niedrig, jung, Kleine.

murédhu , nm Definitzione min. de muru, muru bàsciu, fine, ma fintzes muredha / pònnere a muredhinu = a zisa de muredhu, de muru (ammurendhe a sa bona) Sinònimos e contràrios murichedhu Frases fit brinchiandhe su muredhu de su cubile 2. n'apo pesadu cussa foga de muru a muredhinu Sambenados e Provèrbios smb: Mureddu Tradutziones Frantzesu petit mur Ingresu little wall Ispagnolu muro bajo Italianu murétto Tedescu kleine Mauer.

muscèdra , nf: muscerda, muscerra, muschelda, muscherda, musserda Definitzione genia de musca pitichedhedha (upm), ifadosa ca punghet puru; àtera calidade de muschighedha chi faet in sa binatza, in su frutuàriu guastandhosi; a logos narant muscherda a sa tzuga (tzíntzula); nau in cobertantza, binu Sinònimos e contràrios muschina, muschita / tzíntzula Frases e citidí, misaniu, paris una muscedra de cussas de su binu! 2. arrancu de muscedra, balla: incapat dhi betaus bruncu! ◊ est unu giòvunu de òru, ma po sa muscedra at pecau sèmpiri! Terminologia iscientìfica crp, drosophila melanogaster Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moucheron Ingresu gnat Ispagnolu mosquito Italianu moscerino Tedescu kleine Fliege.

muschína , nf, nm: muschinu Definitzione musca pitichedhedha (upm), de diferentes genias, pruschetotu sa chi faet in sa binatza, in sa fruta guastandhosi, fintzes in su bestiàmene bulu Sinònimos e contràrios muscedra, muschinita, muschita Frases sos boes zughent sa muschina a nues ◊ a su baratu sa zente curret che muschina a su binu! ◊ mi che at intradu una muschina in s'ogru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu moucheron Ingresu gnat Ispagnolu mosquito Italianu moscerino Tedescu kleine Fliege.

muschíta , nf, nm: muschitu Definitzione genia de musca pitichedhedha; in cobertantza si narat fintzes a una piciochedha, a una pipia (e dhu ponent fintzes a númene de cane piticu de arratza); una genia de pigionedhu piticu Sinònimos e contràrios muscedra, muschina / buginu, cherre, ciórighe, pisciagulu, pisinache, pisinatu, suntzuinedhu, tziritziri Frases e candho sos puzonedhos ndi esseint dae s'ou lis batiazis a prou muschitos (A.Casula) 2. pesa a ballare, muschitedha mia, ca ti apo a pònnere coritu e munnedha! Terminologia iscientìfica crp, pzn Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu moucheron Ingresu midge Ispagnolu mosquito Italianu moscerino Tedescu kleine Fliege.

netighèdha, netixèdha , nf Definitzione neta pitica, pipia Tradutziones Frantzesu petite-fille, nièce Ingresu little niece (she) Ispagnolu nieta pequeña Italianu nipotina Tedescu kleine Nichte.

palíta , nf: poita 1 Definitzione pala pitica, aina diferente segundhu a ite serbit: aina chi su maistu de muru manígiat a una manu po pigare e pònnere s'impastu, ischedrare, giare una prima allisada (est a forma de triàngulu ma a punta atundhada); aina de ferru a màniga longa meda e de fatura diferente (assimbígiat a unu pane de fresa longu, ovale, ma est pitichedhedha) chi is coghidoras pigant po manigiare su pane aintru de su forru siat coendho e siat assandho su pane carasau; aina ladita cun màniga fata totu a unu po morigare su fogu / passai in palita = imbussai, intunigare unu muru; p. americana = a forma de retàngulu e un'oru longu a dentes Sinònimos e contràrios aradhadore, ziradore 2. pigu sa palita e bandu a circai fogu Sambenados e Provèrbios smb: Palita, Palitta Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu petite pelle, truelle Ingresu trowel Ispagnolu llana, paleta Italianu palétta, cazzuòla Tedescu kleine Schaufel, Maurerkelle.

pannighedhútzu , nm Definitzione min. de pannighedhu Tradutziones Frantzesu petite serviette Ingresu small napkin Ispagnolu servilleta Italianu tovagliolino Tedescu kleine Serviette.

pichirichédhu , nm Definitzione su pódhighe prus piticu Sinònimos e contràrios didighedhu, pintirighedhu, podhichedhu, tzintziricu Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu petit doigt Ingresu little finger Ispagnolu meñique Italianu mìgnolo Tedescu kleiner Finger, kleine Zehe.

podhighítu , nm Definitzione su pódhighe prus piticu de sa manu, de su pei Sinònimos e contràrios didighedhu, pintirighedhu, podhichedhu, putzichinedhu, tzintziricu Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu petit doigt Ingresu little finger (toe) Ispagnolu meñique Italianu mìgnolo Tedescu kleiner Finger, kleine Zehe.

poltellítu , nm: portalitu, portallitu, portellitu, portillitu Definitzione portighedha pitica, parte de una genna manna o de una fentana po tupare is imbidros (fintzes sa tabedha de su lacu de sa mola) Sinònimos e contràrios fonestu, importoglitu, isperàglia, pantelitu, portedhu, portoritu Frases sos poltellitos de su tauladu de su sostre ◊ fiat totu pesa e croca, castiendi me is isperraduras de su portallitu ◊ iat criau bèni su portellitu de s'enna ◊ su canariedhu si nci fiat fuiu ca iant lassau su portillitu de sa càbbia obertu Ètimu spn. portillito Tradutziones Frantzesu petit volet, porte Ingresu shutter Ispagnolu postigo, portillo Italianu scurétto, portéllo Tedescu Fensterladen, kleine Tür.

pudhichína , nf: pudhighina, pudhigina Definitzione min. de pudha: pudha pitica, giòvona Sinònimos e contràrios gadhina, pillonedha, pixona, pudhasta, pudhighedha Tradutziones Frantzesu poulette Ingresu young hen Ispagnolu gallina joven Italianu gallinèlla Tedescu kleine Henne, junge Henne.

sàcula , nf Definitzione genia de sachitedhu de paperi, pitichedhedhu Sinònimos e contràrios bustichedha Tradutziones Frantzesu petite enveloppe Ingresu little envelope Ispagnolu sobre Italianu bustina Tedescu kleine Tasche.

scedatzadòri , nm: sciadetzedori, sedatzadore, sedatzadori, sedetzadori, seraciaroi, sereciaroi Definitzione chie sedatzat; trastu po sedatzare, genia de iscannu longu e bascitedhu fatu cun duos currentes allisaos allobaos cun is peis po dhue pònnere e mòvere su sedatzu faendho sa farra, aintru de su canistedhu Sinònimos e contràrios cangiadòrgia, issedatzadòrgia, sedatadorja, sedatagiola, steretzadori, tatajola, tedatajola 2. su sciadetzedori est de linna e si ponit aintru de su canistedhu ◊ pigàt su sedetzadori e su sedatzu e si poniat a fai sa farra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu trieur Ingresu sorter Ispagnolu criba Italianu cernitóio Tedescu kleine Bank zum Sieben.

sedatadòrja, sedatadòrza , nf, nm: sedatatorja, sedatzadorja, sedatzadorzu Definitzione genia de iscannu longu e bascitedhu fatu cun duos currentes allisaos e allobaos cun is peis po dhue pònnere su sedatzu faendho sa farra, aintru de su canistedhu Sinònimos e contràrios cangiadòrgia, issedessadòrgia, scedatzadori, sedatagiola, setulatorja, tatajola, tedatajola / cdh. siatzatógiu Terminologia iscientìfica ans Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu trieur Ingresu sorter Ispagnolu cernedera Italianu cernitóio Tedescu kleine Bank zum Sieben.

sitziàca , nf: titiaca*, tzitziaca Definitzione genia de erba chi faet unu frore bonu a suciare Sinònimos e contràrios gigiaca, panebane, suciameli 1, suspisuspi, sutzasutza Frases unu pratu de sitziaca ghetamindedhu ca mi dhu tzarracu Terminologia iscientìfica rba, Cerinthe major Tradutziones Frantzesu grand mélinet Ingresu honeywort Ispagnolu ceriflor Italianu èrba tórtora Tedescu kleine Wachsblume.

sonàglia , nf Sinònimos e contràrios tremidremi Tradutziones Frantzesu petits grelots Ingresu rattle Ispagnolu cascabeles pequeños Italianu sonaglini Tedescu kleine Schellen.