abbamàre , vrb Definizione
fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene)
Sinonimi e contrari
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
aggrustare,
amedhare,
ammeschiare,
atazare,
ingamai
| ctr.
iscrobai,
stallai
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réunir,
agréger
Inglese
to aggregate,
to put in a herd
Spagnolo
unir,
juntar
Italiano
aggregare,
formare un branco
Tedesco
angliedern,
eine Herde bilden.
abejài , vrb Definizione
pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu
Frasi
ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!…
Traduzioni
Francese
se fixer
Inglese
to be a stickler
Spagnolo
tener manía
Italiano
avére una fissazióne
Tedesco
eine fixe Idee haben.
acarài , vrb: acarare 1 Definizione
pònnere a cara de pare, prus che àteru po foedhare
Sinonimi e contrari
acarire
/
afrontai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Frasi
ant fatu acarare sas partes e donzunu at nadu sa sua
Etimo
spn.
acarar
Traduzioni
Francese
s'aboucher
Inglese
to meet
Spagnolo
abocarse,
entrevistarse
Italiano
abboccarsi
Tedesco
eine Unterredung führen.
acedhàe, acedhài , vrb: achedhare Definizione
fàere a chedha, sa chedha, betare a unu, pònnere totu impare
Sinonimi e contrari
abbamare,
achedhonare,
aggamai,
aggrustare,
amedhare,
arretolare,
atropare,
atrumare,
ingamai
| ctr.
irgrustiare,
istagiai
Frasi
sos sirbonedhos imparabant a si achedhare si bi aiat perículu ◊ acedha totu is brebeis angiadas! ◊ mundhat su furru cun iscobiles de narbutza achedhados e astrintos cun filuverru in pitu a su furcone
2.
is cumpàngius si acedhant e torrant a girai de una ruga a s'àtera
3.
fiat meda sa genti acedhada acanta de s’ostaria, castiendi ◊ pillonis acedhaus… annada mala!
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réunir
Inglese
to aggregate
Spagnolo
unir,
juntar
Italiano
aggregare,
abbrancare
Tedesco
eine Herde bilden.
achizolàre , vrb Definizione
pònnere in su chizolu, in calecunu cugigone
Sinonimi e contrari
achizonare,
acuzonare,
angronare,
arreconai,
inchizolare,
incozolare
| ctr.
bocare,
essire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
incantucciare
Tedesco
in Winkeln stöbern,
sich in eine Ecke verkriechen.
achizonàre , vrb Definizione
cuare, pònnere, istare in d-unu cuzone, a una bandha
Sinonimi e contrari
acantonai,
achizolare,
acuzonare,
arreconai,
inchizolare,
incozolare
| ctr.
bocare,
essire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
rincantucciare
Tedesco
in eine Ecke stellen,
drängen.
acogudhàdu , pps, agt: acugudhadu,
cogudhadu Definizione
de acugudhare; cun su cugudhu, chi portat su cugudhu; fintzes postu totu a unu, a muntone; nau de s'aera, chi est ammontada de nues
Sinonimi e contrari
annuadu,
cuguzadu
/
ammuntonadu
2.
sa fémina fit cun s'issallu acogudhada coment'e unu bobboi ◊ est totu acogudhadu cun unu cabbanu e unu cugutu
3.
cun unu pagu de ratos fines acugudhados apare at iscomintzadu a allughinzare su fogu
4.
si bidiat su celu acugudhau e s'intendiat arretronendi atesu
Traduzioni
Francese
encapuchonné
Inglese
hooded,
covered
Spagnolo
encapuchado,
cubierto
Italiano
incappucciato,
copèrto
Tedesco
eine Kapuze aufsetzen.
acorzolàre , vrb: acroxolari Definizione
fàere su córgiu o sa pedhe tostada (fintzes fàere su semu, su pigiolu tostau in is feridas sanandho); pònnere abbitúdine a cosa trebballosa
Sinonimi e contrari
abbadhare,
acorgiare,
aggallare,
incroxolai
Frasi
de istudiados no ndh'apo bidu mai cun manos acorzoladas ◊ pro acorzolare sas manos no bi cheret istúdiu, no! ◊ su procu portat su sordi acroxolau in origas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre calleux
Inglese
to make callous
Spagnolo
encallecer
Italiano
incallire
Tedesco
schwielig machen,
eine Gewohnheit annehmen.
acugudhài, acugudhàre , vrb: cugudhare Definizione
pònnere su cugudhu, betare cosa in conca a cugudhu
Sinonimi e contrari
acabbanai,
acubudhare,
acucullai,
acucutare,
acuguciai,
incugudhai
| ctr.
iscugutare
Frasi
sas féminas si acugudhant sa fardeta (su fardeghinu) in conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
encapuchonner
Inglese
to hood
Spagnolo
encapuchar
Italiano
incappucciare
Tedesco
eine Kapuze aufsetzen.
acuzonàre , vrb Definizione
cuare, pònnere, istare in d-unu cugigone, a una bandha, in tretu apartau
Sinonimi e contrari
acantonai,
achizolare,
achizonare,
acorrunconare,
acuzare,
afurringonai,
arreconai,
inchizolare,
incozolare,
partare
Frasi
si l'acuzonas, sa cosa, irméntigas ue l'as posta ◊ mi acuzono in sa ziminera ◊ candho proghiat si acuzonabat in d-un'angrone e si aperiat su paracu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
rincantucciare
Tedesco
in eine Ecke stellen.
aforài, aforàre , vrb Definizione
giare s'aforu, cabarras, antibitzare una parte de su prétziu po una cosa chi si bolet comporare
Sinonimi e contrari
acabarrare
Frasi
cussu at aforadu su bestiàmine meu ca lu so bendhindhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
accaparer
Inglese
to hoarn
Spagnolo
dar una señal
Italiano
accaparrare
Tedesco
einen Handel durch eine Anzahlung abschließen.
aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definizione
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Sinonimi e contrari
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Frasi
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Etimo
its
ad + cruc(u)lare
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to scour
Spagnolo
despacharse,
chapucear
Italiano
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
Tedesco
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
allistài , vrb: allistrai,
allistrare,
listrai Definizione
pònnere in lista, fàere sa lista
Sinonimi e contrari
lezistrare,
malcare
Frasi
usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
porter sur la liste
Inglese
to put in a list
Spagnolo
alistar
Italiano
méttere in lista
Tedesco
in eine Liste eintragen.
apojài 2, apojàre , vrb: apozare 1,
apoxare Definizione
nau de s'abba, fàere a poju, a paule, a lotzina, a foxina (ma si narat fintzes de àteru, in su sensu de arregòllere totu a unu, totu impare); pònnere in abba apojada, intrare a s'abba
Sinonimi e contrari
abburgare,
apadulare,
apajolare
/
impogiare
Frasi
in cue ca faghet a fossu bi apojat abba
2.
est menzus a ischirent a apojare totus a manera chi non si che afochet nisciunu
3.
totu sa musca apojada in sa porta est, ca bollit intrai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
former une flaque,
des flaques
Inglese
to make a thud
Spagnolo
encharcar
Italiano
farsi tónfano,
pozzànghera
Tedesco
eine Pfütze bilden.
arranguitzài , vrb: arrenguitzai,
arringuitzai,
arringulitzari,
ranguitzai Definizione
giare o pigare cosa chi praghet, fintzes coment'e paga, de cuntentu po calecuna cosa chi unu at fatu, batire sa gana, pigare s'àteru a losingas, cun promissas e cosas chi dhi podent pràghere
Sinonimi e contrari
acasagiai,
arranguai,
imbozare,
inganatzire,
ingangulissai,
ingrangugliare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frasi
una tassa de cafè bonu cun pastas de lati dhas iat arringuitzadas de sa fatiga de su viàgiu ◊ a mairu tuu dhu depis basai e arranguitzai!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gratifier
Inglese
to give a bonus
Spagnolo
gratificar
Italiano
gratificare
Tedesco
eine Gratifikation geben.
arreconài , vrb: arrenconai,
arrinconai Definizione
pònnere a una parte, arrimare in calecunu cugigone, istare apartaos, in aprigu; su si fàere a unu túturu
Sinonimi e contrari
achizolare,
achizonare,
acorrunconare,
acuzonare,
angronare,
arremai 1,
inchizolare,
incozolare
/
atuturighedhare
Frasi
no arrinconis s'àliga: pigandedha! ◊ cussus duus piciochedhus si sunt arrenconaus impari
2.
est arrenconau in d-unu furrungoni
3.
sa folla s'arrenconat in sa braxi fumiendi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
incantucciare
Tedesco
in eine Ecke stellen.
babbosèrra , nm: bobboserra Definizione
genia de bobboi chi assimbígiat a su carrabbusu, ma faet in su frutuàriu (mescamente sa figu de tréulas) e in is frores: giughet is alas de unu bellu colore, birde e unu pagu indeorau
Sinonimi e contrari
culinughe,
ipusedha,
migalina,
senegra
Terminologia scientifica
crp, cetònia carthami, potòsia affinis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cétoine
Inglese
rose-chafer
Spagnolo
cetonia
Italiano
cetònia
Tedesco
eine Rosenkäfersorte.
badàngiu 1 , nm: balanzu 1,
baràngiu,
guadàngiu 1* Definizione
linna de ias, genia de linna chi faet a cannàile e si che artzat a is matas: portat is fògias longhitas chi ue essint de su cambu (a duas impare in su matessi nodu) funt betadas a unu e portant sa punta atundhada, is frorighedhos chi faet, a matzitedhos, in is puntas funt finedhedhos e longos, coment'e a tubbu apertu in punta; a logos dhi narant erba cràbina, de cannedhus, de coronas, linna de pipas, ocru malu
Sinonimi e contrari
bidebbianca,
erbagràbina,
ligadorja 1,
mamaechessa,
mamaesida,
mamasilva,
mammelinna,
sfundhabingiadas
/
cdh. vitiola
Terminologia scientifica
rbl, Lonicera implexa
Traduzioni
Francese
chèvrefeuille
Inglese
honeysuckle
Spagnolo
madreselva
Italiano
madresélva,
caprifòglio
Tedesco
eine Jelängerjeliebersorte.
baralícu , nm: barralicu,
barrallicu Definizione
genia de bardúfola pitichedha chi si faet girare cun is pódhighes, a bàtoro afaciadas cun d-una lítera iscrita: P (pone), M (mesu, metade), T (totu), N (nudha), chi bolent nàrrere su chi depet fàere su giogadore chi dh’at betada segundhu sa lítera chi presentat candho si firmat (pònnere e aciúnghere àteru a sa posta, bínchere sa metade, o totu, o nudha) / barrallicus = cocoedhos de mare; barrallicu longu = animaledhu de mare a corza tosta, itl. torricèlla; b. veru = àtera creze gai etotu, itl. còno del Mediterràneo
Sinonimi e contrari
badharincu,
pone,
pimpirimponi
Frasi
in sa noti de Paschixedha giogàst a barrallicu cun mei
2.
arrumbulant in sa menti is arregordus, fúrriant a lestru che barralicus!
Cognomi e Proverbi
prb:
su barrallicu essit puru a ponni!
Terminologia scientifica
ggs
Traduzioni
Francese
toupie à quatre faces,
toton
Inglese
little spinning,
teetotum top
Spagnolo
perinola
Italiano
girlo
Tedesco
eine Kreiselsorte,
Nimmgib.
bardanamàscu , nf Definizione
genia de frore giaponesu, cun is fògias in colore de totunu andhare: sa bardana fémina portat is fògias a ispertiadas de diferente colore
Terminologia scientifica
rba, Farfugium japonicum.
Traduzioni
Francese
bardane
Inglese
burdock
Spagnolo
tabacón
Italiano
bardana
Tedesco
eine Kreuzkrautsorte.