Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbamàre , vrb Definitzione fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene) Sinònimos e contràrios acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, ammeschiare, atazare, ingamai | ctr. iscrobai, stallai Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir, agréger Ingresu to aggregate, to put in a herd Ispagnolu unir, juntar Italianu aggregare, formare un branco Tedescu angliedern, eine Herde bilden.

abejài , vrb Definitzione pentzare meda o èssere apedhiau a calecuna cosa (giogu, trebbalu, àteru), agiummai maniàticu Frases ma lah ca est abejau cun cussa loredha, lah!… Tradutziones Frantzesu se fixer Ingresu to be a stickler Ispagnolu tener manía Italianu avére una fissazióne Tedescu eine fixe Idee haben.

acarài , vrb: acarare 1 Definitzione pònnere a cara de pare, prus che àteru po foedhare Sinònimos e contràrios acarire / afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare Frases ant fatu acarare sas partes e donzunu at nadu sa sua Ètimu spn. acarar Tradutziones Frantzesu s'aboucher Ingresu to meet Ispagnolu abocarse, entrevistarse Italianu abboccarsi Tedescu eine Unterredung führen.

acedhàe, acedhài , vrb: achedhare Definitzione fàere a chedha, sa chedha, betare a unu, pònnere totu impare Sinònimos e contràrios abbamare, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, arretolare, atropare, atrumare, ingamai | ctr. irgrustiare, istagiai Frases sos sirbonedhos imparabant a si achedhare si bi aiat perículu ◊ acedha totu is brebeis angiadas! ◊ mundhat su furru cun iscobiles de narbutza achedhados e astrintos cun filuverru in pitu a su furcone 2. is cumpàngius si acedhant e torrant a girai de una ruga a s'àtera 3. fiat meda sa genti acedhada acanta de s’ostaria, castiendi ◊ pillonis acedhaus… annada mala! Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir Ingresu to aggregate Ispagnolu unir, juntar Italianu aggregare, abbrancare Tedescu eine Herde bilden.

achizolàre , vrb Definitzione pònnere in su chizolu, in calecunu cugigone Sinònimos e contràrios achizonare, acuzonare, angronare, arreconai, inchizolare, incozolare | ctr. bocare, essire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu incantucciare Tedescu in Winkeln stöbern, sich in eine Ecke verkriechen.

achizonàre , vrb Definitzione cuare, pònnere, istare in d-unu cuzone, a una bandha Sinònimos e contràrios acantonai, achizolare, acuzonare, arreconai, inchizolare, incozolare | ctr. bocare, essire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu rincantucciare Tedescu in eine Ecke stellen, drängen.

acogudhàdu , pps, agt: acugudhadu, cogudhadu Definitzione de acugudhare; cun su cugudhu, chi portat su cugudhu; fintzes postu totu a unu, a muntone; nau de s'aera, chi est ammontada de nues Sinònimos e contràrios annuadu, cuguzadu / ammuntonadu 2. sa fémina fit cun s'issallu acogudhada coment'e unu bobboi ◊ est totu acogudhadu cun unu cabbanu e unu cugutu 3. cun unu pagu de ratos fines acugudhados apare at iscomintzadu a allughinzare su fogu 4. si bidiat su celu acugudhau e s'intendiat arretronendi atesu Tradutziones Frantzesu encapuchonné Ingresu hooded, covered Ispagnolu encapuchado, cubierto Italianu incappucciato, copèrto Tedescu eine Kapuze aufsetzen.

acorzolàre , vrb: acroxolari Definitzione fàere su córgiu o sa pedhe tostada (fintzes fàere su semu, su pigiolu tostau in is feridas sanandho); pònnere abbitúdine a cosa trebballosa Sinònimos e contràrios abbadhare, acorgiare, aggallare, incroxolai Frases de istudiados no ndh'apo bidu mai cun manos acorzoladas ◊ pro acorzolare sas manos no bi cheret istúdiu, no! ◊ su procu portat su sordi acroxolau in origas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre calleux Ingresu to make callous Ispagnolu encallecer Italianu incallire Tedescu schwielig machen, eine Gewohnheit annehmen.

acugudhài, acugudhàre , vrb: cugudhare Definitzione pònnere su cugudhu, betare cosa in conca a cugudhu Sinònimos e contràrios acabbanai, acubudhare, acucullai, acucutare, acuguciai, incugudhai | ctr. iscugutare Frases sas féminas si acugudhant sa fardeta (su fardeghinu) in conca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu encapuchonner Ingresu to hood Ispagnolu encapuchar Italianu incappucciare Tedescu eine Kapuze aufsetzen.

acuzonàre , vrb Definitzione cuare, pònnere, istare in d-unu cugigone, a una bandha, in tretu apartau Sinònimos e contràrios acantonai, achizolare, achizonare, acorrunconare, acuzare, afurringonai, arreconai, inchizolare, incozolare, partare Frases si l'acuzonas, sa cosa, irméntigas ue l'as posta ◊ mi acuzono in sa ziminera ◊ candho proghiat si acuzonabat in d-un'angrone e si aperiat su paracu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu rincantucciare Tedescu in eine Ecke stellen.

aforài, aforàre , vrb Definitzione giare s'aforu, cabarras, antibitzare una parte de su prétziu po una cosa chi si bolet comporare Sinònimos e contràrios acabarrare Frases cussu at aforadu su bestiàmine meu ca lu so bendhindhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu accaparer Ingresu to hoarn Ispagnolu dar una señal Italianu accaparrare Tedescu einen Handel durch eine Anzahlung abschließen.

aggrucàre , vrb: aggrugare, aggrugari, aggurgare, agrugai, agrugari Definitzione fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas) Sinònimos e contràrios atraessare, gruxai / navaciare Frases sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias 2. debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo! 3. pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada Ètimu its ad + cruc(u)lare Tradutziones Frantzesu fouiller Ingresu to scour Ispagnolu despacharse, chapucear Italianu perlustrare, fare un lavóro in mòdo sbrigativo Tedescu durchsuchen, eine schleunige Arbeit machen.

allistài , vrb: allistrai, allistrare, listrai Definitzione pònnere in lista, fàere sa lista Sinònimos e contràrios lezistrare, malcare Frases usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu porter sur la liste Ingresu to put in a list Ispagnolu alistar Italianu méttere in lista Tedescu in eine Liste eintragen.

apojài 2, apojàre , vrb: apozare 1, apoxare Definitzione nau de s'abba, fàere a poju, a paule, a lotzina, a foxina (ma si narat fintzes de àteru, in su sensu de arregòllere totu a unu, totu impare); pònnere in abba apojada, intrare a s'abba Sinònimos e contràrios abburgare, apadulare, apajolare / impogiare Frases in cue ca faghet a fossu bi apojat abba 2. est menzus a ischirent a apojare totus a manera chi non si che afochet nisciunu 3. totu sa musca apojada in sa porta est, ca bollit intrai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu former une flaque, des flaques Ingresu to make a thud Ispagnolu encharcar Italianu farsi tónfano, pozzànghera Tedescu eine Pfütze bilden.

arranguitzài , vrb: arrenguitzai, arringuitzai, arringulitzari, ranguitzai Definitzione giare o pigare cosa chi praghet, fintzes coment'e paga, de cuntentu po calecuna cosa chi unu at fatu, batire sa gana, pigare s'àteru a losingas, cun promissas e cosas chi dhi podent pràghere Sinònimos e contràrios acasagiai, arranguai, imbozare, inganatzire, ingangulissai, ingrangugliare | ctr. dirganare, irbozare Frases una tassa de cafè bonu cun pastas de lati dhas iat arringuitzadas de sa fatiga de su viàgiu ◊ a mairu tuu dhu depis basai e arranguitzai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gratifier Ingresu to give a bonus Ispagnolu gratificar Italianu gratificare Tedescu eine Gratifikation geben.

arreconài , vrb: arrenconai, arrinconai Definitzione pònnere a una parte, arrimare in calecunu cugigone, istare apartaos, in aprigu; su si fàere a unu túturu Sinònimos e contràrios achizolare, achizonare, acorrunconare, acuzonare, angronare, arremai 1, inchizolare, incozolare / atuturighedhare Frases no arrinconis s'àliga: pigandedha! ◊ cussus duus piciochedhus si sunt arrenconaus impari 2. est arrenconau in d-unu furrungoni 3. sa folla s'arrenconat in sa braxi fumiendi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu incantucciare Tedescu in eine Ecke stellen.

babbosèrra , nm: bobboserra Definitzione genia de bobboi chi assimbígiat a su carrabbusu, ma faet in su frutuàriu (mescamente sa figu de tréulas) e in is frores: giughet is alas de unu bellu colore, birde e unu pagu indeorau Sinònimos e contràrios culinughe, ipusedha, migalina, senegra Terminologia iscientìfica crp, cetònia carthami, potòsia affinis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cétoine Ingresu rose-chafer Ispagnolu cetonia Italianu cetònia Tedescu eine Rosenkäfersorte.

badàngiu 1 , nm: balanzu 1, baràngiu, guadàngiu 1* Definitzione linna de ias, genia de linna chi faet a cannàile e si che artzat a is matas: portat is fògias longhitas chi ue essint de su cambu (a duas impare in su matessi nodu) funt betadas a unu e portant sa punta atundhada, is frorighedhos chi faet, a matzitedhos, in is puntas funt finedhedhos e longos, coment'e a tubbu apertu in punta; a logos dhi narant erba cràbina, de cannedhus, de coronas, linna de pipas, ocru malu Sinònimos e contràrios bidebbianca, erbagràbina, ligadorja 1, mamaechessa, mamaesida, mamasilva, mammelinna, sfundhabingiadas / cdh. vitiola Terminologia iscientìfica rbl, Lonicera implexa Tradutziones Frantzesu chèvrefeuille Ingresu honeysuckle Ispagnolu madreselva Italianu madresélva, caprifòglio Tedescu eine Jelängerjeliebersorte.

baralícu , nm: barralicu, barrallicu Definitzione genia de bardúfola pitichedha chi si faet girare cun is pódhighes, a bàtoro afaciadas cun d-una lítera iscrita: P (pone), M (mesu, metade), T (totu), N (nudha), chi bolent nàrrere su chi depet fàere su giogadore chi dh’at betada segundhu sa lítera chi presentat candho si firmat (pònnere e aciúnghere àteru a sa posta, bínchere sa metade, o totu, o nudha) / barrallicus = cocoedhos de mare; barrallicu longu = animaledhu de mare a corza tosta, itl. torricèlla; b. veru = àtera creze gai etotu, itl. còno del Mediterràneo Sinònimos e contràrios badharincu, pone, pimpirimponi Frases in sa noti de Paschixedha giogàst a barrallicu cun mei 2. arrumbulant in sa menti is arregordus, fúrriant a lestru che barralicus! Sambenados e Provèrbios prb: su barrallicu essit puru a ponni! Terminologia iscientìfica ggs Tradutziones Frantzesu toupie à quatre faces, toton Ingresu little spinning, teetotum top Ispagnolu perinola Italianu girlo Tedescu eine Kreiselsorte, Nimmgib.

bardanamàscu , nf Definitzione genia de frore giaponesu, cun is fògias in colore de totunu andhare: sa bardana fémina portat is fògias a ispertiadas de diferente colore Terminologia iscientìfica rba, Farfugium japonicum. Tradutziones Frantzesu bardane Ingresu burdock Ispagnolu tabacón Italianu bardana Tedescu eine Kreuzkrautsorte.

«« Torra a chircare