Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

incalchetàre , vrb: incaschetare Definitzione incasciare o pònnere un’idea firma in conca, fintzes chentza de motivu Sinònimos e contràrios incasciae Frases si che l'at incaschetadu, como, ca depet fàghere gai, e no lu fúrrias prus dae s'idea sua! Tradutziones Frantzesu se mettre en tête Ingresu to be fixed Ispagnolu obstinarse Italianu fissarsi, inculcare Tedescu eine fixe Idee haben.

inchizolàre , vrb: incozolare, incuzolare Definitzione cuare, pònnere, abarrare o istare in d-unu cugigone (chizolu), a una parte Sinònimos e contràrios acantonai, achizolare, achizonare, acorrunconare, acuzonare, arreconai Frases intro tou s'est incuzolada cudha ojada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher, rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu rincantucciare Tedescu in eine Ecke drängen.

incugudhài, incugudhàre , vrb Definitzione pònnere su cugudhu Sinònimos e contràrios acapuciai, acubudhare, acucutare, acuguciai, acugudhai, incucutare | ctr. iscugudhai 2. is cunfrades furint incugudhaos coment'e po carrasegare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu encapuchonner Ingresu to hood Ispagnolu encapuchar Italianu incappucciare Tedescu eine Kapuze aufsetzen.

ingorropàre , vrb Definitzione betare in calecunu gorropu Sinònimos e contràrios impelciare, incalancare, ingarghilare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeter dans un gouffre Ingresu to sinkhole Ispagnolu echar en un barranco Italianu infoibare Tedescu in eine Doline werfen.

irfrezàre , vrb: irfreziare, isfregiare Definitzione fàere o pònnere istrúpiu, guastare o fàere dannu a unu, a una cosa, de pàrrere fintzes légiu, lègia Sinònimos e contràrios iscempiai, slegiai, strupiai Tradutziones Frantzesu balafrer Ingresu to disfigure Ispagnolu dejar marcado, rasgar Italianu sfregiare Tedescu eine Schmarre machen.

irpilíre , vrb Definitzione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu in sa pedhe, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria Sinònimos e contràrios aciuciudhae, altudhire, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impriutzai Tradutziones Frantzesu donner la chair de poule Ingresu to give s.o. the creeps Ispagnolu erizarse el pelo Italianu far venire la pèlle d'òca Tedescu eine Gänsehaut bekommen.

isarrogài, isarrogàre , vrb Definitzione fàere a sorrogu a su gúturu Sinònimos e contràrios arragai, arrughire, inserregare, sarracrare Frases isarrogadas túnciant suspirendhe ◊ acirrant a cantai isarroghendisí Tradutziones Frantzesu être enroué Ingresu to have a hoarse voice, to get hoarse Ispagnolu enronquecer Italianu far ràuco, avére raucèdine Tedescu eine heise Stimme haben.

liòna , nf, nm: lioni 2, loni, olioni 1 Definitzione calidade de lissa (portat una genia de isperraduredha in sa barra, asuta, e lavra de pitzu grussa)/ min. lionitu; lon'e irí (loni de girí)= chi fait me is girís Sinònimos e contràrios ozone, ullone Frases su loni… ndi essit mannu coment'e su gèvulu, de duus chilus Sambenados e Provèrbios smb: Lioni, Loni, Lonis Terminologia iscientìfica psc, mugil chelo Ètimu itl. leone Tradutziones Frantzesu muge, mulet Ingresu mullet Ispagnolu lisa Italianu mùggine chelóne Tedescu eine Art von Meeräsche.

maciamúrru , nm: matemurru, matimurru, matzamurru, matzimurru Definitzione genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu Sinònimos e contràrios martiguserzu, matimbródhiu, milciamuredhu / abbunzadura Frases cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru 2. e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu soupe de pain cuit avec de la sauce Ingresu bread cooked with sauce, mess Ispagnolu calandraca, sopa de pan y galletas, barullo Italianu mazzamurro Tedescu eine Brotsuppesorte, Brotbrei mit Tomatensauce, Hudelei, Heidenlärm.

mandràgura , nf Definitzione tomata burda, genia de erba impreada fintzes po meighina Terminologia iscientìfica rba, Mandragora autumnalis Tradutziones Frantzesu mandragore Ingresu mandrake Ispagnolu mandrágora Italianu mandràgora Tedescu eine Mandragorasorte.

mendulèdha , nf Definitzione genia de pische de mare, piticu, cantu a una sardina ma prus grussu e ladu, unu pagu in colore birde, cun d-unu marcu niedhu in costaos, pintirighinos asulos, cun iscata chi a dha tocare est arrasposa: est unu pische innanti mascu – e faet su sèmene chi chistit in d-una busciuca – e apustis est fémina e faet is oos chi ingendrat cun su sèmene suo etotu Sinònimos e contràrios ciàula, ciúcara, méndula* 1 Terminologia iscientìfica psc, maena maena Tradutziones Frantzesu mendole Ingresu kind of fish (maena vulgaris ) Ispagnolu chucla Italianu mènola Tedescu eine Laxierfischsorte.

mixurída , nf: musciuira, musciuria, musciurida, mussulira Definitzione unu cardu chi abbarrat bàsciu bàsciu: cun s'arraighina si faet una genia de gomma apicigosa (su biscu) po cassare pigiones e fintzes po meighina; sa cranciofedha chi faet, giai a paris de terra Sinònimos e contràrios bardugabidhu, musciuríglia* Frases frori de musciuria chi bolat in su tempus Terminologia iscientìfica rba, Carlina gummifera Tradutziones Frantzesu chardon à glu Ingresu stemless Ispagnolu cardo de liga, ajonjera Italianu masticógna, atràttile Tedescu eine gummihaltige Eberwurz.

mortuniédhu 1 , nm Definitzione nada cun custu númene ca su frutu assimbígiat a una conca de mortu, est erba de sa matessi genia de sa buca de cane o de leone Terminologia iscientìfica rba, Misopates orontium Tradutziones Frantzesu tête de mort Ingresu anthirrinum Ispagnolu boca de dragón Italianu gallinàccio, gallinèlla Tedescu eine Gartenlöwenmaulsorte.

musciuríglia, musciurílla , nf: mussurilla Definitzione una genia de cardu chi faet bàsciu bàsciu; sa cranciofedha chi faet, a paris de terra Sinònimos e contràrios bardugabidhu, mixurida, musciníllia Frases cussus serragus de terra orrúbia mai araus fuant impannaus totu de musciuríglia Terminologia iscientìfica rba, Carlina gummifera Ètimu ctl. muxera de guilla Tradutziones Frantzesu chardon à glu Ingresu stemless atractylis Ispagnolu cardo de liga, ajonjera Italianu masticógna Tedescu eine gummihaltige Eberwurz.

mustàrda , nf Definitzione genia de erba e de cundhimentu de sabore forte Sinònimos e contràrios senabrebitica / muravera Terminologia iscientìfica rba, Sinapis alba ssp. dissecta, Brassica nigra Ètimu mostarda Tradutziones Frantzesu moutarde Ingresu mustard Ispagnolu mostaza Italianu sènape Tedescu eine Senfsorte, Schwarzer Senf.

panevrèsa , nm Definitzione pane carasau, pan'e cici, genia de pane finedhedhu, longu o tundhu (fintzes addopiau), fresau e assau, tzacarrosu (si no est isciustu) Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pain typique de la Sardaigne très mince biscuité Ingresu typical bread from sardinia Ispagnolu pan típico de Cerdeña Italianu pane tìpico sardo a sfòglia sottilissima biscottata Tedescu eine Art sardischen Brotes.

pitziòsa , nf Definitzione genia de bufóngiu, forte de àrculu, chi si faet de sa binatza, de sa feghe e de su binu etotu Sinònimos e contràrios abbardente, acuadrenti Terminologia iscientìfica bfg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu eau-de-vie Ingresu brandy Ispagnolu aguardiente Italianu acquavite Tedescu eine Art Schnaps, Branntwein.

scordonài , vrb Definitzione betare is cordones, isconciare is muros de unu fràigu de difesa Tradutziones Frantzesu démolir les fortifications Ingresu to dismantle a fortress walls Ispagnolu desmantelar una fortaleza Italianu smantellare le mura di una fortézza Tedescu eine Festung schleifen.

titía , nf Definitzione farinedhu de paperi (upm), paperi orrugau a piticu Tradutziones Frantzesu confetti Ingresu confetti Ispagnolu confeti Italianu coriàndoli Tedescu was für eine Kälte!

tramesài , vrb: tramesare 1 Definitzione pònnere o fàere tramesu, muru de mesu, po ispartzire su logu (prus che àteru de sa domo) Sinònimos e contràrios intramesai, istramesare, stabbicai, trebesai 2. su cuile fit un’aposentu mannu, tramesadu dae una tendha a tota fatzada Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu cloisonner Ingresu to partition Ispagnolu tabicar Italianu tramezzare Tedescu durch eine Zwischenwand trennen.