aprussieràu , pps, agt Definizione
de aprussierai; nau de ccn., chi tenet neghe a prumones po sa prussiera chi portat
Traduzioni
Francese
silicotique
Inglese
sick of silicosis
Spagnolo
silicótico
Italiano
silicòtico
Tedesco
an Silikose leiden.
arrampanài, arrampanàre , vrb: arramponare Definizione
baliare; si narat fintzes in su sensu de arrennèscere a bíere, apubare, assimbigiare
Sinonimi e contrari
abbabiai,
agguantai,
bagiulai,
dighire,
dollorai
Frasi
no lu poto piús arrampanare! ◊ canno fit imbreacu fit de cracu malu e nessune, petzi geo, resessiat a l'arramponare ◊ isse si creiat balente e no podiat arrampanare sa tzàntara chi li aiant fatu
2.
che at arrampanau un'astru chin su telescópiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
supporter,
souffrir
Inglese
to suffer,
to tolerate
Spagnolo
aguantar,
tolerar
Italiano
sopportare,
tollerare,
soffrire
Tedesco
ertragen,
leiden.
arrebbéntu , nm: arrebentu,
rebbentu Definizione
pelea manna, patimentu de trebballu o àteru a meda, a tropu, carda manna; arrennegu, tzacu
Sinonimi e contrari
cadha,
frica,
istrachidúdine,
istragu,
strachímini
/
arrebbocu
Frasi
sos males sunt prenos de arrebbentu (G.Ruju)◊ làssami isfogare s'arrebbentu, tue, Sardigna, mama protzebbosa! ◊ s'intendhiat unu prantu de arrebbentu chi ti che iscancaiat su coro! ◊ su malu sempre ingannat cun boghes de arrebbentu
2.
lassa pèrdere s'arrebbentu e perdònami!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éreintement,
souffrance
Inglese
fatiguing,
sorrow
Spagnolo
reventón
Italiano
straccaménto,
sofferènza
Tedesco
Ermattung,
Leiden.
mabadía , nf: maladia,
malaria,
maledia,
mobadia,
mobeidia Definizione
cunditzione de un'organísimu animale o vegetale chi patit calecunu male, cosa chi àrterat sa vida normale, cambiamentu contràriu a s'organísimu e chi dhu faet istare male, de dhu fàere fintzes arrimare o mòrrere; si narat fintzes de ideas, pretesas e cumportamentos esageraos, de unu fàere chi no andhat bene e a sa sighia
Sinonimi e contrari
male
/
neche
| ctr.
saludu,
sanidade
Modi di dire
csn:
colare, passare una m.; pesare dae m. = sanare, comintzare a si ndhe pesare dae su letu una borta passadu su male; m. mala = chi no sanat, grave, chi tirat a longas; fàgherendhe m. (de carchi chistione) = pigaisidha tropu a disprexeri, tropu a pentzamentu; sa m. de tziu Pitanu (chi portàt s'ala segada, ma su bicu sanu) = maladia pro iscusa, de mandronia; ghetaisí a sa m. = betàresi a malàidu, fàghere finta de èssere malàidu
Frasi
de candho at passadu cussa maladia no podet ingullire ◊ si ndi agatat de mobadias mabas! ◊ parit chi siat una maladia chi no fait a sanai ◊ cussa maladia ndhe li est dipesa de su víssiu de fumare ◊ si no imprinzat cheret nàrrere chi tenet maledia ◊ nos inghiriabant totube maledias de mòrrere e fàmine a chintorja (M.Columbu)◊ de cussu mabivatu naràt ca dhi fut benida custa mobeidia (A.Merici)
2.
lampu, arratza de maladia custa de istare de una festa a s'àtera! ◊ bella maladia, mih, sa mandronia!…
3.
ndi fatzu maladia mala, no ndi torru in sèi! ◊ agiummai ndhe fateit maladia ca su babbu no la lasseit cojare cun chie cheriat issa ◊ parzo pesendhe dae maladia de cantu so débbile ◊ sa maledia mea est chi so iscurtzu, nudu, morindhe de sa gana
Traduzioni
Francese
maladie
Inglese
illness
Spagnolo
enfermedad
Italiano
malattìa
Tedesco
Krankheit,
Leiden.
marturàre , vrb: ammarturai*,
marturiai,
marturiare Definizione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare
Sinonimi e contrari
irmalaidare
/
allizare
/
trumentai
| ctr.
sanai
/
bodire,
gosai
Frasi
a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu
2.
custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu
3.
iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?!
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer a long sickness (from)
Spagnolo
enfermar,
sufrir mucho
Italiano
patire,
soffrire a lungo per malattìa
Tedesco
leiden.
pascionàre , vrb: apascionare,
passionai,
passionare Definizione
istare o èssere a passionu, sufrindho, patindho meda; àere dolu, lastimare a ccn.
Sinonimi e contrari
penoriare,
sufrire
| ctr.
gosai
Frasi
solu, chentza acunnortu ingrogo e pasciono ◊ su coru miu est passionendi po tui ◊ si a s'amante no l'as piús in cuntzetu, nàralu, ca est passionendhe! ◊ dàemi sa risposta, no mi lessas passionare! ◊ iscàpache s'àinu a pàschere, no lu lessas presu passionendhe!
2.
non chèrgio a passionare s'isposa: apenas chi la vides torradindhe, ca s'amante isetat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffrir intensément
Inglese
to suffer hard
Spagnolo
sufrir,
padecer
Italiano
patire intensaménte
Tedesco
leiden.
patíre, patíri , vrb Definizione
istare male, sufrire / patire su sidis = abarrai meda sidius, sentza de bufai, mancamentu de àcua, sciutori
Sinonimi e contrari
dolorare,
pascionare,
patèsciri,
penai,
penoriare,
sufrire
| ctr.
bodire,
gosai
Frasi
pro isse marasades e patides, azis aciacos e turmentos ◊ narabbilu, a Nonnora, chi est tropu su patire! ◊ a mei mi fais patiri che ànima in purgadóriu ◊ patire gai no ndhe connoschet cristianu in logu e no ndhe passet su cane!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer
Spagnolo
padecer,
sufrir
Italiano
patire
Tedesco
leiden.
penài , vrb: penare Definizione
sufrire, istare sufrindho, fàere una cosa a sacrifíciu; nau de sa fémina príngia, èssere a dolores illibbertandhosi / penai sa morti = sufrire meda, istentare morindho
Sinonimi e contrari
pascionare,
patire,
peleai,
penitai,
penoriare,
piare,
sufrire
| ctr.
gosai
Frasi
morti, beni e pigamindi: no mi lessis a penai! ◊ fillu miu isfortunau, dèu ti apu penau, dèu ti apu sentiu! (L.Cocco)◊ ses brujendhe in s'eternu disbaratu o ses penendhe ancora in purgadóriu? (P.Casu)◊ a bortas is fillus imbrólliant su babbu e sa mama chi funt penendi po dhus fai èssi cancuna cosa
2.
candho la fipo parturindhe l'apo penada duas dies e duas notes: pro bi lassare sa vida, mama e fiza!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer
Spagnolo
penar,
padecer
Italiano
penare
Tedesco
leiden.
penória , nf, nm: penóriu,
penúria Definizione
totugantu su chi faet sufrire meda, istare male
Sinonimi e contrari
pena,
peneténscia,
suferéncia,
sufrimentu
/
ttrs. pindúriu
| ctr.
contentu,
gosa
Frasi
ite mundhu de anneu e de penória formadu dae sos malos cristianos! ◊ sunt contendhe contos de dolore e de penúria, cosas de sa vida
Traduzioni
Francese
souffrance
Inglese
suffering
Spagnolo
padecimiento
Italiano
sofferénza
Tedesco
Schmerz,
Leiden.
penoriàre , vrb: penuriai,
penuriare Definizione
istare sufrindho a tempus meda, èssere in su bisóngiu
Sinonimi e contrari
pascionare,
patèsciri,
penai,
penetentziai,
sufrire
| ctr.
bodire,
gosai
Frasi
est penoriendhe, curendhe e chentza bi sanare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer
Spagnolo
penar,
sufrir
Italiano
penare,
patire
Tedesco
leiden.
suferéncia, suferénscia , nf: suferéntzia Definizione
su sufrire, su istare patindho
Sinonimi e contrari
patimentu,
penória,
sufrimentu
/
cdh. sufaréntzia
| ctr.
contentu,
gosa
Frasi
is notes passadas in mesu de su fritu furint oras de suferéntzia ◊ sa suferéntzia est unu castigu malu a sanai! ◊ fit pro me una suferéntzia a bídere e intèndhere su dolore in sos àteros ◊ non timas, Bachisé: deo ti cherzo bene e cumprendho sas suferéntzias tuas ◊ mi arregordu de is suferéntzias candu femu andada a Castedhu po s'iscola média
Traduzioni
Francese
souffrance
Inglese
pain
Spagnolo
sufrimiento
Italiano
sofferénza
Tedesco
Leiden.
sufriméntu , nm: assufrimentu,
sunfrimentu Definizione
su sufrire, su istare male de salude o de àteru, dispràxios
Sinonimi e contrari
patimentu,
penória,
suferéncia,
supia
| ctr.
contentu,
gosa,
prégiu,
recreu
Frasi
cantu sufrimentu: mezus chi sa morte benzat una borta sola! ◊ totus is mammas faint a unu fillu donu de su sunfrimentu e penas de sa vida ◊ unu si no li dolet nudha no betat ohis de sufrimentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souffrance
Inglese
suffering
Spagnolo
sufrimiento
Italiano
sofferénza
Tedesco
Leiden.
sufríre, sufríri , vrb: sunfrire,
sunfriri Definizione
patire calecunu male, àere dispraxere: cun sa nega bolet nàrrere baliare, padire / pps. sufridu, sufertu
Sinonimi e contrari
addannare,
pascionare,
patèsciri,
patire,
penai,
sufritare
/
abbabiai
| ctr.
bodire,
gosai
Frasi
in mesu a cantu as sufertu t'istas ancora dormida!
2.
no podint sunfriri ca Pepinedha est artziendi in gradu!
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer
Spagnolo
sufrir
Italiano
soffrire
Tedesco
leiden.