incaschetàdu , pps, agt Definizione
de incaschetare
Sinonimi e contrari
casaladu,
fichidu,
incasciau
2.
contr'a su comunismu fit incaschetadu dae su tempus de sa gherra de Ispagna
Traduzioni
Francese
fixé
Inglese
fixed
Spagnolo
fijar
Italiano
fissato
Tedesco
von einer fixen Idee besessen.
incollutzài , vrb Definizione
calare o orrúere sa matza (istentina), apèrrere o illascare is músculos de sa bentre po isfortzu o àteru, essire matzigalau, collutzu, patire s'ímbena
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
atteindre d'une hernie
Inglese
to suffer a hernia
Spagnolo
herniarse,
quebrarse
Italiano
subire un'èrnia
Tedesco
Hervortreten von Eigenweidebruch
intingiàe, intingiài, intingiàre, intingiàri , vrb: intinzare Definizione
carrigare de tíngia, genia de bobboi niedhu chi ponet a is matas e a is erbas in is puntas modhes o, segundhu, fintzes a is animales; in cobertantza, fintzes carrigare de àteru cunsiderau dannosu o pagu praghillosu
Sinonimi e contrari
impestai
2.
su cani tuu fut carriau de púlixi e nd'at intingiau is mius puru (G.Mura)◊ is gerrunaderis funt intingiaus de dépidus, sentza mancu un'ispera!◊ depit èssi berus ca mi torru a intingiai cun d-un'ómini… abarru fiuda!
Traduzioni
Francese
prendre la teigne
Inglese
to affect with ringworm
Spagnolo
coger la tiña
Italiano
intignare
Tedesco
von Motten zefressen werden.
iscamedhàre , vrb: iscammedhare,
isgamedhare Definizione
istesiare unu pegus de su tàgiu, andharesindhe de sa cumpangia; fintzes iscapiare su giuale a is boes giuntos
Sinonimi e contrari
irmedhae,
iscambare,
iscambuliare,
iscamedhire,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istropedhare
| ctr.
amedhare
Frasi
unu pisedhu s'isgamedheit de sos cumpagnos chi fint zoghendhe ◊ apo àpidu sas berbeghes chi mi mancaiant: las depiat àere iscamedhadas carchi cane ◊ pares iscammedhadu che angione sorteri
2.
sos pitzinnos s'aunint a zocare che anzones iscamedhaos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éloigner du groupe
Inglese
to send out (of a group)
Spagnolo
alejar,
apartar
Italiano
allontanare dal gruppo
Tedesco
von der Gruppe entfernen.
iscratzadúra , nf Definizione
su iscratzare, su segare cosa (es. cambos) a tiradura, a isperradura (in sa frochidha)
Sinonimi e contrari
iscosciadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fente de branches
Inglese
breaking by drawing
Spagnolo
arranque
Italiano
scosciatura
Tedesco
Abbrechen von Zweigen.
ispagiàre, ispagliài , vrb: ispazare,
ispaxae,
spalgiai Definizione
bogare sa pàgia, chèrrere sa pàgia de mesu de su laore po dhu chistire límpiu; nau de ccn. su si giare a bíere prus de su chi est, unu, fàere braga, fàere su pageri
Sinonimi e contrari
abentuai,
irghinitiare,
spalligai
/
abantai,
bragai,
ispallerai,
pazesare
Frasi
si che ispazat s'arzola iss'etotu: no cheret azudu ◊ a dedie fimus ispazendhe, a denote carruzendhe ◊ su laore in s'argiola ispagiavas si fut bentu in favore
2.
tandho, ca as oliàriu, ite ispazas si de su chi produit no ndh'assazas? ◊ sunt ispazendhe pro sos milliardos chi nachi tenent ◊ sos catziadores ispazant narandhe chi cun issos cunillos e sirvones ant pacu vida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépailler
Inglese
to separate wheat from straw,
to show off
Spagnolo
aventar,
jactarse
Italiano
spagliare,
brezzare
Tedesco
das Stroh entfernen von.
ispudhonàre , vrb Definizione
betare o segare is cambos noos, is pigionatzos de una mata
Sinonimi e contrari
brossare,
illeinare,
immodhitare,
ipuzonare,
irgrasazonare,
irbrossare,
ischesciai
Frasi
s'ortulanu est ispudhonendhe in sa bardera ◊ su binzateri pudat e ispudhonat in modu chi sa binza batat frutu bonu e meda
Traduzioni
Francese
ébourgeonner
Inglese
to pinch out
Spagnolo
desvastigar,
deschuponar
Italiano
spollonare
Tedesco
von Schößlingen befreien.
istravàre , vrb: stravai Definizione
pigare e bogare is travas a un'animale troboiu
Sinonimi e contrari
istrobeire
| ctr.
trabai
Frasi
si est travau, su molente, dh'aus a istravare!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désentraver
Inglese
désentraver
Spagnolo
desapiolar,
desmanear
Italiano
spastoiare
Tedesco
von den Fußfesseln befreien.
istrobeíre , vrb: istrobire,
istrobiri,
istropedire,
istropeire,
strebiri Definizione
pigare e bogare sa trobea a unu pegus troboiu; lassare andhare líbberos, iscabbúllere de una dificurtade
Sinonimi e contrari
istravare,
istrobejare
/
iscabbúllere
/
ilboligare,
istrepojare
| ctr.
trebeire
Frasi
sos pudhedros cherzo istrobeire pro los ispramminare a curridorza
2.
bollu biri comenti s'at a s'istrobiri fillu tuu de custa trobea!
3.
est istrobenno e filanno sa lana
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désentraver
Inglese
to unhobble
Spagnolo
desapiolar,
desmanear
Italiano
spastoiare
Tedesco
von den Fußfesseln befreien.
liòna , nf, nm: lioni 2,
loni,
olioni 1 Definizione
calidade de lissa (portat una genia de isperraduredha in sa barra, asuta, e lavra de pitzu grussa)/ min. lionitu; lon'e irí (loni de girí)= chi fait me is girís
Sinonimi e contrari
ozone,
ullone
Frasi
su loni… ndi essit mannu coment'e su gèvulu, de duus chilus
Cognomi e Proverbi
smb:
Lioni, Loni, Lonis
Terminologia scientifica
psc, mugil chelo
Etimo
itl.
leone
Traduzioni
Francese
muge,
mulet
Inglese
mullet
Spagnolo
lisa
Italiano
mùggine chelóne
Tedesco
eine Art von Meeräsche.
màrca 1 , nf Definizione
singale o sinnu chi inditat sa fràbbica de una cosa; ferru cun is líteras de númene e smb. de su mere po marcare bestiàmene e su singiale chi lassat in sa pedhe (ponendhosidhu abbrigau); túturu de linna pintau (picau a imbuidadura, a forma de parallelepípedu) po fàere is pintos a su pane modhe a incracadura e su singiale etotu chi lassat
Sinonimi e contrari
macru,
sinnale
Modi di dire
csn:
robba ’e suta marca = cosa metzana; èssere de prima marca = de prima calidade, bonu meda; m. de bullu = zenia de francubbullu, de valore istabbilidu, chi si ponet in pabilos de dochimentu pro lis dare valore legale o fintzas coment'e tassa o diritu de pagare
Frasi
custas iscarpas sunt de marca bona
2.
sunt andhados a betare sa marca a su bestàmine ◊ dontzi cadhu at unu signale e unu semotu solu: sa marca ◊ sas marcas si betant a su panischedhu
3.
fit tiradore de prima marca: tiraiat a balla sola a sa sesina bolendhe ◊ mi ant passadu che robba de suta marca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marque,
cachet,
empreinte
Inglese
brand,
seal,
mark
Spagnolo
marca
Italiano
marca,
sigillo,
imprònta
Tedesco
Marke,
Warenzeichen,
glühendes Eisen zum Markieren von Tieren,
Brandzeichen.
nastalàre , vrb Definizione
pònnere sa nàstala, pàschere s'orrobba sa nàstala; fàere dannu, distrúere
Sinonimi e contrari
abbrumai,
arnai,
imbremigai,
infarraciai,
pipionire,
pubujonare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se miter
Inglese
to moth-eaten
Spagnolo
apolillar
Italiano
tarmare
Tedesco
von Motten zerfressen werden.
nce, nche, nchi, nci , avb: che* Definizione
avb. chi inditat logu, no sèmpere reale, de una manera pagu precisa, logu indefiniu (foras candho prus ainnanti si narat su foedhu chi inditat custu logu), e prus che àteru giaet un'idea de istesióngiu de ue unu est (o si narat pentzandho a logu atesu de ue unu est) ma podet inditare fintzes acostimentu: s'impreat istacau de su vrb. si est postu innanti, totu a unu cun su vrb. si est nau apustis (e cun prn. puru): bògache custa cosa!, toca, istesianci!, bessinci!, fuliancedhu!, bogancedhu!, ponincedhu!, ghetancedhu!, leachelu!, remonichelu!, picaenchelu!, vatunchelu!, essimichelu, fulliadechedhu!, enclíticu, nau che unícu foedhu cun sa forma verbale
Sinonimi e contrari
ci
/
bi,
ince
Frasi
nemos cheret andhare a nche batire sa botza ◊ cracu a perda a sa craba chi si nchi istésiat ◊ cumenti as fatu a nce dhu fai istrebedhai, su cani? ◊ oe nce funt is sindacaos ci nosi axudant ◊ sa bitella ti nce dha podes leare! ◊ si nche fit sichia a irfungudare ◊ su gurutu est astrintu ma nche colas ◊ - A si podet? a che sezis? ◊ nci fúliu is carramatzinas ◊ pentzanci e apustis mi arrispundis! ◊ si depeis essiri, esseidenci! ◊ seu intrada a cudha domu ponendidenchi su nasu torra
2.
dennantis a nce pònnere in marina a pè ince boliat peri coràgiu ◊ deo nce pogno sa matessi ispesa ◊ inoghe che cherias tue! ◊ che so essidu in Bono a cumandhu ◊ su pani ponincedhu in sa mesa ◊ e ita nci negótziat innòi? ◊ cussus piscixedhus no abetu prus po nce dhus papai: tengu fàmini!
Traduzioni
Francese
y,
là,
en
Inglese
there (here)
Spagnolo
aquí,
acá,
en este lugar,
allá,
allí,
en ese lugar
Italiano
ce,
ci,
ne (avv. di luogo)
Tedesco
dort,
dorthin,
hier,
da,
hierher,
da durch,
von.
neulàdu , pps, agt Definizione
de neulare; chi est carragiau de népide, nau de su logu; chi est guastu, malàidu de sa népide (nau de laores, erbas)
Sinonimi e contrari
afumatzau,
anneuladu,
nebidosu
2.
su trigu est creschindhe neuladu che ispiga múrina
Traduzioni
Francese
brumeux
Inglese
foggy
Spagnolo
nebuloso
Italiano
nebbióso
Tedesco
neblig,
von Steinbrand befallen.
passèi , avb: pessei,
prassei,
pressei Definizione
chentza s'agiudu o su cumandhu de nemos, a solos, chentza èssere obbrigaos / a pessei, de passei = a sa sola, de volontade sua (mia, tua, issoro)
Sinonimi e contrari
desei,
perisse
/
cdh. daparedhu
Frasi
dèu creu ca dhu biant de passei insoru ◊ at lassau cuatru fillus chi teniat a pressei ◊ no at nau is cosas de prassei suu, ma ca si dhas ant pregontadas ◊ incui no andant a pressei comenti bolint! ◊ lassai andai una cosa a pessei
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
spontanément
Inglese
spontaneously
Spagnolo
espontáneamente
Italiano
spontaneaménte
Tedesco
spontan,
von selbst.
perísse , avb Definizione
chentza s'agiudu de nemos, a solu, de manu cosa sua, de ditu suo: s'impreat cun is prep. a, dae, de, e fintzes coment'e un'agt. / lassare a unu a p. = lassare desesi, lassare istare chentza dhu cricare
Sinonimi e contrari
desei,
passei
/
cdh. daparedhu
Frasi
cheriat iscobèrrere sas cosas dai perisse ◊ sa curiosidade si castigat de perissa matessi ◊ si l'atzendheit su fogu de perisse ◊ onzi astru rodat a perisse
2.
no ingendrat sa fémina perissa, ne podet betza torrare a pitzinna! (Còntene)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
spontanément
Inglese
spontaneously
Spagnolo
por sí mismo,
por sí solo
Italiano
da sé,
spontaneaménte
Tedesco
von selbst,
spontan.
seína , nf, nm: esina,
sesina,
sisina,
sisinu Definizione
cosa de pagu valore, su mesu de unu sodhu, chimbe centésimos de su francu sardu: si narat solu in su sensu de dinare pagu
Sinonimi e contrari
isina
Frasi
finas candho ses totu tramudadu no bales bator petzos de sesina! ◊ li dao sos pagos sisinos chi tenzo, bastet chi mi che let su pitzinnu
Etimo
itl.
sesino
Traduzioni
Francese
chose de quatre sous
Inglese
half soldo,
next to nothing
Spagnolo
chuchería,
de tres al cuarto
Italiano
mèzzo sòldo
Tedesco
von geringem Wert.
soldíre , vrb: sordire Definizione
pònnere su sorde, su greme
Sinonimi e contrari
bermire,
imbremigai,
insodrigai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to verminate
Spagnolo
agusanarse
Italiano
verminare
Tedesco
von Würmern befallen,
Würmer haben.
spuntedhài, spuntedhàre , vrb: ispuntedhare* Definizione
bogare o trantzire is puntedhos, is frucàgios, de asuta de sa cosa apuntedhada
Sinonimi e contrari
| ctr.
apontedhae
Traduzioni
Francese
ôter les étais
Inglese
to unprop
Spagnolo
desapuntalar
Italiano
spuntellare
Tedesco
die Stützbalken entfernen von.
strebíri , vrb: istrobeire*,
strobiri Definizione
pigare o bogare sa trobea a un'animale; fintzes istacare cosa arréschia, iscapiare, lassare andhare líbberos / strebiri sa medassa = (in suspu), arranzare sa chistione
Sinonimi e contrari
istravare,
istrobejare
| ctr.
trebeire
2.
fui strebendindi s'angionarxu, ca fiat arrésciu in mesu de s'arruarxu parendi lobus! ◊ su meri fuat strobendu e misurendu sa funi
Traduzioni
Francese
dépêtrer,
sortir
Inglese
to unhobble
Spagnolo
desapiolar,
desmanear
Italiano
spastoiare
Tedesco
von den Fußfesseln befreien.