Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cabadhàre 1 , vrb Definitzione cicire o andhare a cuadhu Sinònimos e contràrios cabadhicare, cadhighinare, incosciai Frases cabadhaiant in chelu serenu, binchidores de sa morte Tradutziones Frantzesu monter à cheval Ingresu to ride Ispagnolu cabalgar Italianu cavalcare Tedescu reiten.

cacaràgiu , nm Definitzione genia de erba bona po s'iscurrentziadura Sinònimos e contràrios brentedha, cacalacasu, culuebba, lisandru 1, ocicanu, pibirina, preiderina, preiderissa, priorissa 1 Terminologia iscientìfica rba, Smyrnium rotundifolium Tradutziones Frantzesu maceron à feuilles rondes Ingresu smyrnium Ispagnolu esmirnio perfoliado Italianu smìrnio di Càndia Tedescu Smyrnium.

cacarallài , nm Definitzione genia de cagarantzu o ziziu grogo de sa calidade mala, unu pagu pudéscia, prus manna de sa calidade chi si papat: faet una sitzia manna, de unu bellu colore grogo Sinònimos e contràrios cacarànciu, cucurilata, cucurudhua Terminologia iscientìfica rba, Glebionis coronaria Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chrysanthème à couronne Ingresu Crown Daisy Ispagnolu antimano, manzanilla de flor dorada, mirabeles, ojo de buey Italianu bambagèlla Tedescu gelbe Margerite.

cacarànciu , nm: cacaratu, cagarànciu, caragansu, cagarantu, cagarantzu, caragànciu, caragantu, caragantzu, caregànciu, caregantzu Definitzione genia de pabarantzolu de sa calidade mala, unu pagu pudéscia, prus manna de sa calidade chi si papat: faet una sitzia manna, de unu bellu colore grogo Sinònimos e contràrios cacarallai, cacarànciulu, cucurilata, chirielle, fundurussu Frases est grogu che caragantzu Terminologia iscientìfica rba, Glebionis coronaria Ètimu grc. khálkanthon Tradutziones Frantzesu chrysanthème à couronne Ingresu Crown Daisy Ispagnolu antimano, manzanilla de flor dorada, mirabeles, ojo de buey Italianu fiór d'òro Tedescu gelbe Margerite.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definitzione àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Sinònimos e contràrios acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Maneras de nàrrere csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Frases apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Tradutziones Frantzesu gagner de quoi vivre à la sueur de son front Ingresu to gain with sacrifice Ispagnolu gañar con sacrificio Italianu guadagnare con sacrifìcio Tedescu mühsam verdienen.

cadhigaròne , nm Definitzione a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a una parte e una a s'àtera de su tzugu, pendhendho in petorras / zúghere, leare a c. Sinònimos e contràrios codhilone Frases su cane meu, tuncendhe, fit fuindhe: cudhu, candho lu sighiat si lu setziat a cadhigarone ◊ sa muzere fit rassa e pesante, ma si l'aiat leada a cadhigarone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu à califourchon Ingresu astride Ispagnolu a horcajadas Italianu cavalcióni Tedescu rittlings.

cadredhagadrèdha , avb: cardedhagardedha Definitzione a mala gana, ammalaògia Sinònimos e contràrios ammaròglia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu à contrecœur Ingresu reluctantly Ispagnolu de mala gana Italianu a malincuòre Tedescu widerwillig.

calchidadítu , agt Definitzione nau de un'animale, chi costumat a giare craches Sinònimos e contràrios carchidadore, carchidajolu, cumeradore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a l'habitude de ruer Ingresu kicking Ispagnolu coceador Italianu che tira calci Tedescu ausschlagend.

càlculas , nf pl: càrculas, cràculas Definitzione parte de su telàrgiu chi si artzat e calat e inue su tessidore portat is peis po apèrrere e serrare s'istàmene Sinònimos e contràrios peanas, péigas, peones, petzana Terminologia iscientìfica ts Tradutziones Frantzesu marches du métier à tisser Ingresu loom treadles Ispagnolu cárcola Italianu càlcole o règoli del telàio Tedescu Webertritt.

calèschere , vrb Definitzione erríere a praxere, intostare de s'errisu Frases su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Ètimu ltn. *caleschere Tradutziones Frantzesu rire à s'en tenir les côtes Ingresu to split one's sides laughing Ispagnolu reírse a carcajadas Italianu rìdere a crepapèlle Tedescu sich tot lachen.

càliche , nm: càlige, càlighe, càligi, càlixi Definitzione genia de istrégiu, unu pagu e po su prus a forma de imbudu cun d-unu pei in sa parte istrinta a ue si leat, prus largu in artu in is oros, bonu, bellu, ue si ponet cosa a bufare, mannitu su de sa Missa, minoredhu (de imbidru) po licores o àteru deasi cun àrculu meda / min. calichitu; càlixi cun su crobecu = itl. pìsside Sinònimos e contràrios tatzita / cdh. càliciu Maneras de nàrrere csn: càlixi cambulàrgiu = a pei longu; dilicau che su càlixi = díligu meda, suzetu a si segare; càlighe de muru = sàligh'e muru, una zenia de erba chi faghet in sas imbagas de sos muros; càlixi de pischera = zenia de arretza, tretu istrintu inue su pische intrat chentza che pòdere torrare a essire; su càlighe de su murru de su porcu = piadra, piritu, trumbita, su tretu de su bruncu própiu ananti Frases su càlighe est su primu vasu sacru usadu in sa Missa ◊ prima bufaiant a butios, a bumbullidas, a tatzighedhas, poi a càlighes mannos ◊ ajó chi bos cómbido unu càlighe de rosóliu! Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. calice(m) Tradutziones Frantzesu verre à pied, coupe Ingresu goblet Ispagnolu cáliz Italianu càlice, bicchierino Tedescu Kelch.

camasínu , nm: comasinu, gamasinu Definitzione logu, a bortas mannu, in sa domo po arrimare e chistire provistas o àteru Sinònimos e contràrios macasinu* Frases bois sentza comasinu ne provistas e ne oro ne palatos e in coro sezis allegros continu (A.Murone)◊ at unu camasinu de trigu deghe boltas piús mannu de su meu ◊ sos sótzios aiant incomintzadu a trabagliare su late in d-unu camasinu Terminologia iscientìfica dmo Tradutziones Frantzesu cave à provisions Ingresu cellar Ispagnolu almacén Italianu cantina, magazzino Tedescu Keller.

campanniàta , nf Definitzione passigiada a campu, die passada in campu po ispàssiu Sinònimos e contràrios iscampagnada, scampirrada Tradutziones Frantzesu promenade à la campagne Ingresu trip into the country Ispagnolu excursión al campo Italianu scampagnata Tedescu Ausflug.

candíle, candíli, candíliu, candílliu , nm Definitzione làmpada a ógiu, ma fintzes a bisura de candhelobbre Frases su lampaluxi de unu candili ◊ a su mortu dhi poniant sos candiles de ozuermanu allutos, ma commo ponent bàtero candhelas ◊ fait luxi s'istiàrica posta in su candílliu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu lampe à huile Ingresu oil lamp Ispagnolu candil Italianu lucèrna ad òlio Tedescu Öllampe.

caníle , nm Definitzione aprigu po is canes Tradutziones Frantzesu niche à chien Ingresu kennels Ispagnolu perrera Italianu canile Tedescu Hundezwinger.

cannagúrpina , nf: cannaúrpina Definitzione genia de cardu areste: cima de pastori, uscradinu de porcu, canna de billoti, canna de morai, de amorai Sinònimos e contràrios ariedha 1, billóteri, stiòcore, treutzaxa Terminologia iscientìfica rba, Dipsacus fullonum Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cardère, chardon à foulon Ingresu teasel Ispagnolu cardencha Italianu cardo dei lanaiòli Tedescu Hiertenstab.

cannamèli , nf Definitzione canna de tzúcuru, genia de canna druche bona po fàere una calidade de tzúcuru Terminologia iscientìfica rbl, Saccharum officinarum Ètimu itl. cannamele Tradutziones Frantzesu canne à sucre Ingresu sugarcane Ispagnolu caña de azucar Italianu canna da zùcchero Tedescu Zuckerrohr.

cannutígliu , nm: canotígliu Definitzione filu de prata o de oro po borderia Ètimu spn. canutillo Tradutziones Frantzesu fil d'argent ou d'or à broder Ingresu silver or gold yarn for imbroidery Ispagnolu canutillo Italianu filo d'argènto o d'òro per ricami Tedescu Silber-oder Goldstickgarn.

cansòla , nf: casciola, cassola, cassora Definitzione manera de fàere unu papare (de petza a orrughedhos o fintzes de ebrúgiu), fríssiu cun erbas in d-unu pagu de ógiu e sighiu a còere cun d-un'aciuntighedha de abba, binu (segundhu it'est), fintzes chi torrat a s'ógiu Sinònimos e contràrios ghisadu Maneras de nàrrere csn: còghere, fàghere una cosa a c. = a casciolinu; èssere in c. (nadu de zente) = àere tratamentu, èssere amigos; passai de c. (nadu de una cosa, de una chistione) = barigàreche tropu tempus de candho tocaiat a fàghere sa cosa; furriaisí a cassola bamba (nau de giogu, de ispàssiu)= furriarechela a burdellu, a istrobbu, unu pagu a machine Frases s'anzone l'at fatu a cassola cun bardureu e carchi patata ◊ notesta sa famíglia si cenat a cassola: a crasi eus a lassai su chi eus iscabeciau 2. a ita mandas unu billetu de augúrius apustis de tanti tempus, candu est passau de cassola?! Sambenados e Provèrbios smb: Casciola, Casciolla, Cassola Terminologia iscientìfica mng Ètimu ctl. cassola Tradutziones Frantzesu ragoût, à la nage Ingresu stew Ispagnolu guiso Italianu spezzatino, guazzétto Tedescu Ragout.

capocínu , nm: capucinu 1, caputzinu Definitzione una genia de anade chi tzérriant deosi ca su mascu portat sa conca agiummai totu bianca Sinònimos e contràrios titillonaxu Terminologia iscientìfica pzn, erismatura leucocephala Ètimu itl. cappuccino Tradutziones Frantzesu érismature à tête blanche Ingresu white head duck (pigeon) Ispagnolu malvasía cabeciblanca Italianu gòbbo rugginóso Tedescu Ruderente.