Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

carboníle , nm Definitzione logu inue si ponet su crabone ammuntonau Sinònimos e contràrios carbonera Tradutziones Frantzesu soute à charbon Ingresu coalbunker Ispagnolu carbonera Italianu carbonile Tedescu Kohlenbunker.

càrcara , nf Definitzione forru po còere sa pedra carcària de fàere a crachina Tradutziones Frantzesu four à chaux Ingresu limekiln Ispagnolu calera Italianu fornace per fare la calce Tedescu Kalkofen.

carchèdha , nf Definitzione genia de lacu inue si càtzigat su furesu Sinònimos e contràrios calchera Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu moulin à foulon, foulon Ingresu fulling-mill Ispagnolu batán Italianu gualchièra, follóne Tedescu Walke.

carculadòre , nm Definitzione genia de màchina eletrónica chi faet cràculos matemàticos Sinònimos e contràrios computera Tradutziones Frantzesu ordinateur, machine à calculer Ingresu computer Ispagnolu calculadora Italianu calcolatóre Tedescu Rechenmaschine.

carrànzu , nm Definitzione pedra, coróngiu; mescamente gherra a cropos de pedra Sinònimos e contràrios códua, craltu / aperdiamentu Frases sa teula fit pistada dae sos carranzos de monte chi l'iscudiat sa pitzinnalla de su bichinau Tradutziones Frantzesu bataille à coups de pierres Ingresu hail of stones Ispagnolu pedrea Italianu sassaiòla Tedescu Steinhagel.

carrucàre , vrb: carrugare Definitzione portare a carruga, carrare o portare su trigu, su laore, a s'argiola po dhu treulare, a domo a dh'incungiare Sinònimos e contràrios assedare, isseidare Frases los bido carruchendhe in sas costeras cun sa màrghine a cúcuru ◊ bi cheriat su carru a carrugare trigu e lana ◊ carrucat a s'arzola sos mannucros de su tricu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu porter les graines à l'aire Ingresu to carry grain to barnyard Ispagnolu rebañar el trigo en la era Italianu portare il grano all'àia per la trebbiatura Tedescu den Weizen auf den Dreschplatz bringen.

casigiólu , nm: casizolu Definitzione genia de forma de casu piticu (agiummai solu de late bàchinu) chi si faet a bisura de pira trebballandho su casu friscu aintru de s'abba budhia: dhi faent unu nasedhu (o tenàgiu, conca), su tzugu, inue faet a dhi pònnere un'acapióngiu a dh'apicare (e po cussu a logos dhi narant tavedha)/ unu c. = unu pischedhu de casizolu Sinònimos e contràrios gruguzone, gurgugiolu, panada 3, perita, piredha / cdh. caxola Frases issus papànt arrescotu, cagiadu e casigiolu ◊ còmpora duos casizolos ca no che ndhe amus!◊ casigiolu e casu furriadu, su casu béciu cun su casu nou, totu cositas de bonu sabore! Terminologia iscientìfica csu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu "caciocavallo" (fromage de d'Italie du Sud à forme allongée) Ingresu strong cheese from southern italy Ispagnolu "caciocavallo", un tipo de queso Italianu caciocavallo Tedescu geräucherter Hartkäse.

castagnètas , nf pl: castangetas, castanzetas Definitzione genia de tauledhas piticas po dhas sonare e genia de tzàcurru chi si faet cun custas etou o a pódhighes; ferru de frisare is pilos; ferros po acapiare is manos de un'arrestau; su sing. sa castagneta est sa dente de su sirbone chi, in sa barra de pitzu, currespondhet a sa sanna in sa barra de fundhu Sinònimos e contràrios griglione, musa 1 Terminologia iscientìfica ans, crn Ètimu spn. castañetas Tradutziones Frantzesu castagnettes, fer à friser, menottes Ingresu manacles, castanets Ispagnolu castañuelas Italianu nàcchere, calamistro, manétte Tedescu Kastagnetten, Brenneisen, Handschellen.

casucótu , nm: casugotu 1 Definitzione una genia de erba: orchidea aresti; prus che àteru su pl., is casucotus, funt is càrigas, màncias de diferente colore chi si formant in is cambas aparadas meda nudas a su fogu Sinònimos e contràrios tubaridúbari 2. tocat a illichidire, no faet a abbarrare a fàere casu cotu pata a fogu! Terminologia iscientìfica rba, Anacamptis longicornu, Dactylorhiza maculata, Anacamptis morio Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu orchis à long éperon, orchis bouffon Ingresu wild orchis, green-winged orchid Ispagnolu especies de orquídeas Italianu orchide cornuta, concòrdia Tedescu geflecktes Knabenkraut, Kleine Knabenkraut.

caulàtzu , nm Definitzione una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas Sinònimos e contràrios latiamarini, luponi Terminologia iscientìfica rba, Ulva lactuca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu algue marine qui ressemble à la laitue Ingresu sea lettuce Ispagnolu lechuga de mar Italianu lattuga marina Tedescu Meerlettich.

cavallizéri , nm Definitzione sordau, a cuadhu, armau cun armas ligeras Tradutziones Frantzesu chasseur à cheval Ingresu cavalryman Ispagnolu soldado de caballería Italianu cavalleggièro Tedescu leichter Ritter.

càvana , nf: càvuna Definitzione aina segante a punta acancarronada e a màniga longa po dha pigare a duas manos: assimbígiat de fatura a sa pudatza (a màniga curtza, de pigare a una manu) Sinònimos e contràrios cana, cirradroxa, faltzone, fústina, ischirradorza, luatorja, orostazu, rultàglia, ruvadorja, urvajola Maneras de nàrrere csn: èssiri fatu a c. = a sa russa, a bistrale, èssere de maneras pagu fines; c. iscollada = nadu de ccn., èssere irreguladu, fàghere sa cosa chentza critériu Frases si cantaus in sardu no est isceti po fai festa, ma est po dhis torrai su pani prestau a is óminis de càvuna chi a s'ispanigadroxu movint a su sartu (A.Satta) Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu serpe à manche long Ingresu billhook Ispagnolu podadera, hocino Italianu rónca, róncola Tedescu Hippe.

cavanzòla, cavanzólu , nf, nm: cavatzola Definitzione ferramenta de ferru fata che una càvana, ma a màniga curtza Sinònimos e contràrios arroncillu, cavanàciu, farchione, pudagiola Frases binnennandhe po segare s'àghina leant sa frófighe de pudare o su cavanzolu Terminologia iscientìfica ans Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu serpe à manche court Ingresu short handled billhook Ispagnolu podadera Italianu róncola a mànico córto Tedescu Hippe mit kurzem Griff.

cherispàgna , nf Definitzione chera de Ispagna, genia de chera forte, orrúbia, chi serbit a sigillare bustas, pacos e àteru Sinònimos e contràrios cheralaca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cire à cacheter Ingresu sealing wax Ispagnolu lacre Italianu ceralacca Tedescu Siegellack.

cícara , nf: (sa c. = nr. sacícara) cíchera tzícara Definitzione istregighedhu de terra, imbidru o àteru a pònnere calecuna cosa a papare, a bufare: prus che àteru sa cicheredha a pònnere su cafei a bufare; genia de isoladores chi poderant is filos in is línias elétricas Sinònimos e contràrios aiscu, chíchera, dischedha Frases donamí una cícara de cafei! ◊ intrat Natàlia chin sa safata e sas cícheras e ponet su cafè Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu petite tasse, tasse à café Ingresu cup Ispagnolu taza (de café) Italianu tazzina Tedescu Kaffeetasse.

cobertòne , nm: copertone Definitzione pígiu grussu de gomma de is orrodas de màchina Tradutziones Frantzesu enveloppe d'une chambre à air Ingresu tyre Ispagnolu cubierta Italianu copertóne Tedescu Reifen.

coceròni , nm: cociarone, cocienoni, cocioroni, cuceroni, cuciarone, cuciaroni, cutzarone, cutzerone Definitzione terudha tupada, po umprire cosa mescamente de brodu; una genia de pigione chi portat su bicu a bisura de cullera / èssere semper in mesu che cutzerone in patedha = sempri fichiu in dónnia cosa Sinònimos e contràrios terudha / bicàngia Frases móricat sos gurugliones chin su cutzerone ◊ in su cugudhu de sa tzeminera, unu filu frimau de parti a parti cun duas tàcias apompiàt crobetoris, coceronis e turras istampadas Terminologia iscientìfica ans, pzn Tradutziones Frantzesu louche, cuillère à pot Ingresu ladle, duck Ispagnolu cucharón Italianu méstolo, cucchiaióne, ànatra mestolóne Tedescu Suppenlöffel, Löffelente.

còda 2 , nf: code, codi 1, cori 2, cote Definitzione genia de pedra, fintzes cussa de acutzare ainas / min. codighedha Sinònimos e contràrios biscacu, cacódua, caróngiu, códua, cogólidu, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Maneras de nàrrere csn: sa cori po acuciai = pedra de arrodare; codedha de riu = pedra ladhia Frases si ponet a caminare iscurtza in mesu de sas codes acutzas che burtedhu ◊ at batidu code bianca de riu ◊ cussu dinai no mi comprat mancu sa codi po sa pudatza! 2. ses acutzendu is ainas de sa menti in sa codi de su tempus Sambenados e Provèrbios smb: Coda, Code Ètimu ltn. cote(m) Tradutziones Frantzesu pierre à aiguiser, caillou Ingresu hone, stone Ispagnolu amoladera, guijarro Italianu còte, ciòttolo Tedescu Wetzstein, Kiesel.

codiàna , nf, avb: cogiana, cojana, congiana Definitzione s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos Frases codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro 2. s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale… Sambenados e Provèrbios smb: Cojana, Coiana, Coyana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dernier, derrier, à la fin, enfin Ingresu the last part, the back side of a thing Ispagnolu cola, fin, última Italianu l'ùltima parte, la parte posterióre di qlcs Tedescu letzter Teil, hinterer Teil.

codúdu , agt: coudu Definitzione chi giughet coa, coa longa / ustedhu c. = itl. cométa Sinònimos e contràrios coaciudu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a la queue Ingresu tailed Ispagnolu caudado Italianu caudato Tedescu geschwänzt.