Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acabbàda , nf: acabbara, agabbada, agabbata Definitzione su acabbare, s'acabbu de una cosa, finitia de unu tempus, de sa vida / a. de coja = sa prima presentada, candho su babbu e sa mama de s'ómine andhant sa prima borta a domo de sa fémina Sinònimos e contràrios acabbamentu, acabbu, fine, finida, finitia, últimu | ctr. comintzu Frases sa gana de trabballai chi tenint no est meda, tanti a s'acabbara de su mesi su dinai currit su própiu! ◊ a s'acabbada de sa messa su meri fait festa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fin, euthanasie Ingresu end, euthanasia Ispagnolu fin, eutanasia Italianu fine, eutanasía Tedescu Ende, leichter Tod.

acàbbu , nm: agabbu, aggabbu Definitzione s'úrtima parte de unu tempus, de una faina Sinònimos e contràrios acabbada, acabbatorju, cúmiu, fine, finitia, últimu | ctr. comintzu, inghitzu Frases sa carri donat e pedit callenti, carignus e cunfortu fintzas a s'acabbu ◊ sa poesia sua a s'agabbu naraiat goi ◊ ge at a fai un'acabbu cussu pritzosu arreulau!… Ètimu spn. acabo Tradutziones Frantzesu fin Ingresu finish Ispagnolu fin Italianu tèrmine Tedescu Ende.

afínes , avb Definitzione a sas fines, a s'acabbu, a s'úrtimu Sinònimos e contràrios assafines, infinis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfin Ingresu finally Ispagnolu por fin Italianu finalménte Tedescu endlich.

assafínes , avb Definitzione afines, a s'acabbada, a sa finis, infinis Sinònimos e contràrios imprefinis Frases a isse l'intrat che male furiosu e assafines lassat totu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfin Ingresu finally Ispagnolu por fin, en fin Italianu infine, insómma Tedescu schließlich.

assassécus, assasségus , avb Definitzione in o a úrtimu, tempus apustis de su cuménciu de una cosa, a fine e a candho, apustis de tanti, po acabbare Sinònimos e contràrios assacoa Frases assassegus, mi est fuendhe donz'ispera! ◊ como sezis essendhe dai sa beste abberu: assassegus bos faedho male! ◊ fit unu dischente abbistu ma, assassecus, resurtatos non bi n'aiat ◊ assassegus at cumpresu comente fit sa chistione Sambenados e Provèrbios prb: chie assassegus istat, o perdet o achistat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfin Ingresu in the end Ispagnolu por fin, finalmente Italianu infine Tedescu schließlich.

codiàna , nf, avb: cogiana, cojana, congiana Definitzione s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos Frases codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro 2. s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale… Sambenados e Provèrbios smb: Cojana, Coiana, Coyana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dernier, derrier, à la fin, enfin Ingresu the last part, the back side of a thing Ispagnolu cola, fin, última Italianu l'ùltima parte, la parte posterióre di qlcs Tedescu letzter Teil, hinterer Teil.

fíne , nf, nm: fini, finis Definitzione tretu o tempus chi acabbat ccn. cosa o chistione, s'úrtima parte de calecuna cosa e, in is cantadas, sa serrada de s'argumentu Sinònimos e contràrios acabbada, acabbu, finitia, últimu | ctr. comintzu Maneras de nàrrere csn: fai malu fini = fine mala, andhare male; fàghere fine de una cosa = acabbai de fai ccn. cosa, acoitai fendi sa cosa; no tènniri fini de…= no ndhe fàghere fine de…, istentare tropu faghindhe; a fine e a candho = apustis de tanti, a su fini; in finis = po acabbai, pro la serrare (sa chistione); fini serrau = in is cantadas campidanesas, su significau cuau asuta de metàfora chi su cantadore chi aperit sa cantada dichiarat in su coberimentu e fait s'argumentu de totu sa gara Frases cussu at fatu fine mala, ca fit de malos pes! ◊ finis fato, donosa, a sa cantone però no fato finis a s'amore ◊ est abbarradu ischidadu fintzas a sa fine ◊ bonos printzípios e mezus fines! ◊ custa cosa forte no tenet mai fine 2. azúalu tue ca cussu irmasionadu no ndhe faghet fine! ◊ su giòvunu si fiat dromiu e no teniat fini de si nd'iscidai 3. ant fatu sa cantada a fini serrau (o cobertu) Sambenados e Provèrbios smb: Fine, Fini / prb: su fàere bene non tenet mai fine Ètimu ltn. fine(m) Tradutziones Frantzesu fin Ingresu end Ispagnolu fin Italianu fine Tedescu Ende, Schluß.

finitía, finitías , nf Definitzione prus che àteru, s'úrtimu tempus de calecuna sumana, ma fintzes s'úrtima parte, comente acabbat unu logu, o cosa chi ispàciat, finendho / batire una cosa a f. = acabbai de dha fai Sinònimos e contràrios acabbada, acabbu, fine | ctr. comintzu, inghitzu Frases s'ànima giughent niedha che moro sentza pensare chi sa vida insoro benit a sa segura finitia (A.Casula)◊ a finitia de su cuncursu unu at cantadu sa poesia sua ◊ dies, chidas e istajones tenent finitia ◊ mancu su cane faghet finitia goi! ◊ parimus a finitias de su mundhu ◊ batide a finitia su messonzu! 2. comintzaiat in finitia de cussa galleria Tradutziones Frantzesu fin, conclusion Ingresu end, conclusion Ispagnolu fin, conclusión Italianu fine, conclusióne Tedescu Ende, Schluß, Abschluß.

imprefínis , avb Definitzione afines, a s'acabbada, a sa finis, infinis Sinònimos e contràrios assafines Frases imprefinis, su seminau in sa terra bona est chini ascurtat su fuedhu de Deus e dhu cumprendit (Ev.) Tradutziones Frantzesu enfin, finalement Ingresu finally Ispagnolu en fin, finalmente Italianu infine Tedescu schließlich.

infínis , avb Sinònimos e contràrios afines, assafines Frases insístiu de sa pobidha e de is fillus si est infinis apaxiau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfin Ingresu finally Ispagnolu en fin, finalmente Italianu infine Tedescu schließlich.