acabbàda , nf: acabbara,
agabbada,
agabbata Definitzione
su acabbare, s'acabbu de una cosa, finitia de unu tempus, de sa vida / a. de coja = sa prima presentada, candho su babbu e sa mama de s'ómine andhant sa prima borta a domo de sa fémina
Sinònimos e contràrios
acabbamentu,
acabbu,
fine,
finida,
finitia,
últimu
| ctr.
comintzu
Frases
sa gana de trabballai chi tenint no est meda, tanti a s'acabbara de su mesi su dinai currit su própiu! ◊ a s'acabbada de sa messa su meri fait festa
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fin,
euthanasie
Ingresu
end,
euthanasia
Ispagnolu
fin,
eutanasia
Italianu
fine,
eutanasía
Tedescu
Ende,
leichter Tod.
acàbbu , nm: agabbu,
aggabbu Definitzione
s'úrtima parte de unu tempus, de una faina
Sinònimos e contràrios
acabbada,
acabbatorju,
cúmiu,
fine,
finitia,
últimu
| ctr.
comintzu,
inghitzu
Frases
sa carri donat e pedit callenti, carignus e cunfortu fintzas a s'acabbu ◊ sa poesia sua a s'agabbu naraiat goi ◊ ge at a fai un'acabbu cussu pritzosu arreulau!…
Ètimu
spn.
acabo
Tradutziones
Frantzesu
fin
Ingresu
finish
Ispagnolu
fin
Italianu
tèrmine
Tedescu
Ende.
codiàna , nf, avb: cogiana,
cojana,
congiana Definitzione
s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos
Frases
codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro
2.
s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale…
Sambenados e Provèrbios
smb:
Cojana, Coiana, Coyana
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dernier,
derrier,
à la fin,
enfin
Ingresu
the last part,
the back side of a thing
Ispagnolu
cola,
fin,
última
Italianu
l'ùltima parte,
la parte posterióre di qlcs
Tedescu
letzter Teil,
hinterer Teil.
culturínas , avb Definitzione
èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa
Tradutziones
Frantzesu
toucher à sa fin
Ingresu
said of a situation coming to an end (action)
Ispagnolu
estar en las últimas
Italianu
agli sgóccioli
Tedescu
am Ende.
fíne , nf, nm: fini,
finis Definitzione
tretu o tempus chi acabbat ccn. cosa o chistione, s'úrtima parte de calecuna cosa e, in is cantadas, sa serrada de s'argumentu
Sinònimos e contràrios
acabbada,
acabbu,
finitia,
últimu
| ctr.
comintzu
Maneras de nàrrere
csn:
fai malu fini = fine mala, andhare male; fàghere fine de una cosa = acabbai de fai ccn. cosa, acoitai fendi sa cosa; no tènniri fini de…= no ndhe fàghere fine de…, istentare tropu faghindhe; a fine e a candho = apustis de tanti, a su fini; in finis = po acabbai, pro la serrare (sa chistione); fini serrau = in is cantadas campidanesas, su significau cuau asuta de metàfora chi su cantadore chi aperit sa cantada dichiarat in su coberimentu e fait s'argumentu de totu sa gara
Frases
cussu at fatu fine mala, ca fit de malos pes! ◊ finis fato, donosa, a sa cantone però no fato finis a s'amore ◊ est abbarradu ischidadu fintzas a sa fine ◊ bonos printzípios e mezus fines! ◊ custa cosa forte no tenet mai fine
2.
azúalu tue ca cussu irmasionadu no ndhe faghet fine! ◊ su giòvunu si fiat dromiu e no teniat fini de si nd'iscidai
3.
ant fatu sa cantada a fini serrau (o cobertu)
Sambenados e Provèrbios
smb:
Fine, Fini
/
prb:
su fàere bene non tenet mai fine
Ètimu
ltn.
fine(m)
Tradutziones
Frantzesu
fin
Ingresu
end
Ispagnolu
fin
Italianu
fine
Tedescu
Ende,
Schluß.
fíne 1 , agt: fini 1 Definitzione
chi est de pagu grussària; segundhu de ite si foedhat, chi est delicau, díligu, giustu, educau / min. finedhedhu, finevine
Sinònimos e contràrios
fínicu,
lecu,
sútile
/
delicadu
| ctr.
grussu,
russu
/
grosseri
Maneras de nàrrere
csn:
mentes fines = is memórias, su ciorbedhu a parti e àtera de su fronti; segare, maghinare, pistare a f. = a manera chi sa cosa essat cantu prus minuda; fàghere, triballare in f. = bene, a manera chi donzi mímina cosa resurtet fata bene cun incuru; contai a fini a fini = nàrrere, in su contu, donzi mímina cosa; andhare f. chei s'óstia = atentus meda a no fai mali a nemus; abba f. = faedhendhe de mare o lagu, abba bassa, faedhendhe de próida, a butios minudedhos
Frases
custu est filu tropu fine e no agguantat ◊ portat is didus aici finis ◊ essit de mari e s'istrumpat in s’arena fini fini ◊ sa robba fine no faghet caentu che a sa russa ◊ is muros de mesu tra un'aposentu e un'àteru bollent fines
2.
sas criaduras ant sentidu piús fine chi no nois mannos
3.
sa fígia mia bella, pintura fata in fine!
Sambenados e Provèrbios
prb:
mellus a furriae de s'abba fine ci no de sa grussa
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
fin,
subtil
Ingresu
thin
Ispagnolu
fino
Italianu
fino,
sottile
Tedescu
dünn,
fein.
finedhédhu , agt Definitzione
min. de fine, chi est finevine: nau de css. cosa (filu, linna, pruine, orrobba, o àteru) chi tenet sa prus pagu grussària chi si podet
Sinònimos e contràrios
finevine
Tradutziones
Frantzesu
très fin
Ingresu
very thin
Ispagnolu
muy sutil
Italianu
finìssimo
Tedescu
sehr dünn.
finitía, finitías , nf Definitzione
prus che àteru, s'úrtimu tempus de calecuna sumana, ma fintzes s'úrtima parte, comente acabbat unu logu, o cosa chi ispàciat, finendho / batire una cosa a f. = acabbai de dha fai
Sinònimos e contràrios
acabbada,
acabbu,
fine
| ctr.
comintzu,
inghitzu
Frases
s'ànima giughent niedha che moro sentza pensare chi sa vida insoro benit a sa segura finitia (A.Casula)◊ a finitia de su cuncursu unu at cantadu sa poesia sua ◊ dies, chidas e istajones tenent finitia ◊ mancu su cane faghet finitia goi! ◊ parimus a finitias de su mundhu ◊ batide a finitia su messonzu!
2.
comintzaiat in finitia de cussa galleria
Tradutziones
Frantzesu
fin,
conclusion
Ingresu
end,
conclusion
Ispagnolu
fin,
conclusión
Italianu
fine,
conclusióne
Tedescu
Ende,
Schluß,
Abschluß.
illacanàdu , pps, agt: illacanau Definitzione
de illacanare; chi est deasi mannu chi no tenet làcanas, no tenet fine
Sinònimos e contràrios
irbàndhidu,
isfundharadu,
istremenadu,
smesurau
2.
illacanada fit sa caminera, sa ch'imbucadu apo a prima essida ◊ prenant s'ànima de sa luche illacanada de s'infinitu
Tradutziones
Frantzesu
sans fin,
infini
Ingresu
unlimited
Ispagnolu
infinito
Italianu
sconfinato,
infinito
Tedescu
grenzlos,
unendlich.
isfundharàdu , agt: isfundheradu,
isfundhoradu,
isfundhuradu,
isfunneradu Definitzione
isfundhau, chi est chentza fundhu, chentza fundhos, chi no tenet acabbu, mannu meda / ricos isfundherados = arricus meda, sfundoraus, isciundaus
Sinònimos e contràrios
illacanadu,
stremenau
Frases
pro chi sias ricu isfundharadu depes bènnere a mòrrere etotu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sans fin,
illimité
Ingresu
unlimited
Ispagnolu
ilimitado,
inmenso
Italianu
sconfinato,
immènso
Tedescu
grenzenlos,
unermeßlich.
serràda 1 , nf Definitzione
su serrare; s'úrtima parte de una pesada, de unu càntigu, de una cantada
Sinònimos e contràrios
tancada
| ctr.
abbelta,
istérria
Frases
a sa serrada de s'iscola ndi fua essiu promóviu a cuarta
2.
una serrada in "do", a boghe furada, aiat cumpridu cussu cantu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fermeture,
fin
Ingresu
dam
Ispagnolu
conclusión,
cierre
Italianu
chiusa,
serrata
Tedescu
Schluß,
Schließen.