cabulàre , vrb: acabulare* 1 Definitzione
sighire, camminandho, e passare prus ainnanti de un'àteru, de unu tretu, fintzes passare camminandho e bastat, passare su tempus; èssere o arresurtare prus de unu tanti; a logos, arrecuire, furriare, torrare a domo, fintzes mòrrere
Sinònimos e contràrios
barigare,
colare,
passae,
probassai
/
iscabulare
/
recòrdere,
contoniai
Frases
su fizu creschindhe at cabuladu a su babbu ◊ a como che amus cabuladu chimbe contoneras ◊ pro chi apat su tempus cabuladu, los sento sempre bios cudhos bellos consizos ◊ apenas issos ndhe cabuleint in sa boltada de s'istradone, cudhu imbucheit a cadhu fuendhe ◊ su tempus càbulat lestru ◊ su cànnau mi che càbulat dae manos e su màsciu leat fua!
2.
su chi iscries no depet cabulare sas duas pàzines
3.
su sero semus cabulados a bidha ◊ su frade si ammalaideit e intro de unu mese che fit cabuladu!
Tradutziones
Frantzesu
franchir,
dépasser,
excéder
Ingresu
to cross
Ispagnolu
superar
Italianu
varcare,
valicare,
eccèdere
Tedescu
passieren,
übersteigen.
cobài , vrb: colai,
colare,
colari Definitzione
andhare o portare o fàere passare de una parte a s'àtera, fintzes bènnere; andhare prus ainnanti de un'àteru, fintzes in su sensu de bínchere, èssere méngius, prus àbbile; fàere un'intrada un'essia lestra a unu logu in camminu; su andhare o acabbare, iscadire, de su tempus; fàere calecuna òpera de fatura longa (línias, istradas e àteru); seberare sa malesa de is lícuidos cun d-unu orrugu de orrobba (colai cun pannu) o calecuna aina adata; su istare de salude, su campare; prnl., pretènnere arrexones tenendho neghe e acusandho s'àteru
Sinònimos e contràrios
acabulare,
barigai,
campare,
iltare,
isigolare,
istampare,
passae,
probassai,
sciadhie,
scoitai
/
sensai
/
grilliare
Maneras de nàrrere
csn:
colendhe colendhe = in colada, candho unu colat andhendhe a carchi àteru logu; àere coladu una maladia = àere tentu o passadu una maladia; colaresichela gai = chentza fàghere nudha, chentza azuare, chentza pagare o chentza fàghere su chi si depet; colàreche una cosa dae conca = iscarèsciri una cosa; faedhare o fàgheresi a parte colada = antibitzaresiche dèndhesi resone chentza ndhe àere, pigaisí sa parti manna; colare s'ozusantu = pònnere o únghere s'ozusantu; colare istiu, atunzu, zerru, beranu = passai su tempus de istadi, e gai; colare die, note, zerru, beranu, e gai, bonu, malu = istendhe bene, istendhe male; colare a ccn. in sedatos fines, in culu de sete agos = fàere a farinedhos, fine che filu (genia de frastimu)
Frases
in sa carrela bi est colendhe sa portessione ◊ in s'abbertura astrinta si colat male ◊ colade a intro ca bos cómbido! ◊ Burica, cola a innoghe pagu pagu! ◊ cola a su malcadu a leare pane! ◊ si naro totu su chi colat in conca finas sas predas si ponent a ríere! (G.Ruju)◊ s'ant coladu s'ampulla de su binu s'unu cun s'àteru ◊ coladu calicunu b'at, oe, a domo de mamma? ◊ inoghe che at coladu zente, in cue bi at coladu fogu ◊ inoghe che est coladu su fogu ◊ làssannos colare in su locu tuo pro lòmpere a su nostru!
2.
che lassas colare su tempus chentza fàghere unu nudha ◊ cheret pagada sa lughe, ca su tempus che colat! ◊ colau ndh'est su mese chene bíere a coro ◊ ite die de tristura apo coladu! ◊ colo sas dies imbentàndhemi isperas ◊ si est postu cun sa conca in mesu de is manos po dhi colare s'atzíchidu
3.
si illónghio su passu mi che colo addainanti ◊ cussa màchina est currindhe prus de nois, lómpidas a noche colare ◊ su frade minore che at coladu su mannu, in iscola ◊ sa peràula chi ses chirchendhe in su vocabbolàriu che l'as colada ◊ che amus coladu a Sàrdara
4.
in cue bi ant coladu s'istrada, sas fognas, sos tubbos de s'abba, sa currente, su telèfono ◊ cola!… in su culu de sete agos chi ti colent!
5.
su crabaxu portat is pannixedhus po colai su lati ◊ a colare sa cosa si ponet su colu o unu cantu de robba ◊ s'abba de sa chera la colant pro fàchere s'abbatu
6.
chi colet… a balla chi lu colent! ◊ s'abba ca fit meda mi at coladu fintzas s'úrtimu pizu ◊ si s'oju nostru fit balla nos colaimus che sedatu! ◊ custa próida manna at coladu carchi prammu de terra
7.
fut a colare comente potiamus: candho boliamus, peri cassolas nosi faiamus! ◊ si la francas cun sos ómines, no ti che la colas de Deus ◊ ocannu sa robba si la colat male, ca est paga s'erba ◊ bae chi no ti che la colas gai, custa, ca mi la pagas!
8.
unu chervu limbudu si est brigadu cun d-unu crabolu e, sentza la pensare, si che est coladu e nadu li at "Corrudu!" ◊ in cantu a fàulas, a isse no che lu colades bois! ◊ no ti che coles, ca resone no ndhe as etotu!
9.
mi che est coladu dae conca, deo puru, pessendhe in àteru, e fatu no l'apo su chi mi aias nadu!
Sambenados e Provèrbios
prb:
abba colada no tirat mulinu
Ètimu
ltn.
colare
Tradutziones
Frantzesu
dépasser,
filtrer
Ingresu
to pass
Ispagnolu
colar
Italianu
passare,
transitare,
trascórrere,
sorpassare,
filtrare
Tedescu
vorbeigehen,
verbringen,
überschreiten,
durchschlagen.
demasiàre , vrb Definitzione
essire de is límites, fàere prus de su chi dhue bolet
Sinònimos e contràrios
birare,
cabulare,
soberare
| ctr.
mancai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dépasser
Ingresu
to exceed
Ispagnolu
excederse
Italianu
eccèdere
Tedescu
übersteigen.
iscumpassàre 1 , vrb Definitzione
passare o andhare prus a innanti de ccn. àteru camminandho prus lestros
Sinònimos e contràrios
cobai,
isigolare,
probassai
Frases
lu sigo e innanti de che l'iscumpassare mi li afianco e li tzoco sas palas
Tradutziones
Frantzesu
dépasser
Ingresu
to go beyond
Ispagnolu
sobrepasar
Italianu
oltrepassare
Tedescu
überschreiten.
isigolàre , vrb Definitzione
camminandho, passare prus ainnanti de un’àteru
Sinònimos e contràrios
cobai,
iscumpassare 1,
probassai
Frases
caminendhe prus lestru agiummai che l'isigolat!
Tradutziones
Frantzesu
dépasser
Ingresu
to go beyond,
to overtake
Ispagnolu
superar,
sobrepasar
Italianu
sorpassare
Tedescu
überholen.
ispiòndiri , vrb: ispròndhere,
ispròndiri,
isprúndhere,
isprúndiri,
spòndiri Definitzione
iscúdere, betare, fèrrere atesu (fintzes nàrrere); bogare, bogare prus in fora (fintzes essire), aporrire, giare o fàere a bíere cosa faendhodha, naendhodha e faendhodha connòschere
Sinònimos e contràrios
aggradiare,
aporrire,
fèrrere,
imperiare,
impròdere,
lampinare,
spiondai
/
espressai
Frases
cun d-unu cannedhu sulendi a totu fortza nci ispiondit a celu cudhas birilliedhas ◊ dae cue subra s'ispériat unu paris mannu, a cantu podet ispròndhere s'oju! ◊ mi at ispróndiu una pedra ◊ is sardistas defendint e isprundint s'istória de sa Sardigna ◊ su pulíticu cheriat cundennadu a si manigare sas paràulas ch'isprundhit
2.
de ingunis sa rivolutzioni isprundit in totu s'Europa ◊ est tzerriendumí ca mi at ispróndiu cosa de su muru de cortili ◊ su tostoine isprundhiat sa conca dae su covecu ◊ ge si dh'at circara sa serbidora: bai e circa de aundi nd'est isprúndia!
Tradutziones
Frantzesu
se pencher,
dépasser
Ingresu
to stretch,
to jut out
Ispagnolu
arrojar,
asomar,
extender
Italianu
protèndere,
spòrgere
Tedescu
vorstrecken,
hinausstrecken.
probassài, probassàre , vrb: propassai,
propassare Definitzione
andhare prus ainnanti de un'àteru (gente, logu, cosa, tempus o àteru)
Sinònimos e contràrios
acabulare,
cobai,
isazerare,
isigolare
| ctr.
ammoderai
Frases
su tallu passat in bidha, propassat su ponti e sighit andai a innantis
Ètimu
ctl., spn.
propasar
Tradutziones
Frantzesu
dépasser
Ingresu
to go beyond
Ispagnolu
superar,
pasar
Italianu
oltrepassare,
sorpassare,
superare
Tedescu
übersteigen,
überschreiten,
überholen.
sciadhíe , vrb: sciadhiri Definitzione
passare de un'oru, de unu tretu, de unu tanti, nau de logu o de tempus o àteru, essire de prus; essire o bogare de su logu suo, nau de un'arremu, essire de arratza diferente; iscassedhare, fartare
Sinònimos e contràrios
colare,
irghelare,
passae
/
ilgiogare,
innoigare,
irbesciai,
isconzare
/
iscrizeniare
Maneras de nàrrere
csn:
lassai sciadhiri una cosa a unu = perdonarebbila, no ndhe fàghere contu, lassare andhare; fai bias sciadhitas, sciadhias = fai moris fadhitus, forchidhos
Frases
chi sa lítera sciadhit su pesu, est doveri de dha tassai ◊ sciadhia sa caserma, essendu a manu dereta dhui at un'ofelleria ◊ dh'at sighiu e peri sciadhiu, currendu ◊ a chistionai su tempus nci sciadhit chena chi unu si ndi acatit ◊ chi ia tentu s'edadi de issa un'ómini aici no mi dh'ia lassau sciadhiri ◊ no nci sciadhiat noti chi non mi cumpariat in su sonnu ◊ in su caminu no dhue sciadhiat su giú chin su carru, no dhue colànt duas personas paris!
2.
mi soi sciadhiu unu bratzu ◊ su cuadhu s'est sciadhiu unu pei
3.
po una borta chi ti at mossiau, burrincu, si dha podias peri lassai sciadhiri
4.
tui as sciadhiu, no paris mancu de s'arratza de sa famíglia (G.Mura)
5.
no si seus atobiaus: si bit ca eus fatu bias sciadhitas ◊ soi iscriendu e mancai mi apu a isbalgiai calencunu acentu chi nci sciadhit chene dhu biri (C.Carta)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dépasser,
s'écouler
Ingresu
to go beyond
Ispagnolu
translimitar,
superar
Italianu
oltrepassare,
trascórrere
Tedescu
überschreiten,
übersteigen,
vergehen.
soberàre , vrb: soblare,
sobrai,
sobrare,
sorbai,
sorbare,
subrare Definitzione
èssere de prus, meda, abbundhante, méngius; fintzes fàere istravítzios, papare e bufare a tropu / sorbai su coràgiu, s'ànimu (nau a marrania) = zúghere o àere corazu, atrivimentu, bastare s'ànimu pro…, marranu chi…
Sinònimos e contràrios
avansare 1,
cabulare,
romànnere,
subercai,
trobbare
| ctr.
chèrrere,
faltai,
mancai
Frases
si at carrigau sa meltze chi li est soberada ◊ no bi at niuna pintura chi subrare ti potat in bellesa ◊ si ti sobrat ora, beni ca mi azuas! ◊ de su presépiu de annos passados mi at sobradu solu unu pagu de rena
2.
chi ti sorbat su coràgiu faidhu!
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
dépasser,
excéder
Ingresu
to exceed
Ispagnolu
sobrar,
excederse
Italianu
sopravanzare,
avanzare,
eccèdere
Tedescu
übrigbleiben,
übertreffen,
übertreiben.