Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

allagorjàre , vrb Definitzione nau mescamente de s'erba, de is laores, ingroghire, essire guastos po s'abba a tropu; nau de gente, bènnere a malu tretu de calecuna maladia, derrúere Sinònimos e contràrios aflusciai, allidredhàre, ammoltighinare, indisichire Tradutziones Frantzesu se faner, se flétrir Ingresu to wilt, to wither Ispagnolu marchitar, ajar Italianu avvizzire, afflosciare Tedescu welken, erschlaffen.

allartzanài , vrb: allatzanai Definitzione igragalare, nau de erbas segadas o patindho asciutore po farta de abba Sinònimos e contràrios acalabiare, acalamai, addormicare, agurgire, allacanae, allizare, ammustiai, arruncionire, artanare, calaginare, carigai, caugai Frases sa fà frisca lassada sentza de coi si allàtzanat ◊ is froris bodhius de diora si allàtzanant 2. si allàtzanant is bisus puru! Tradutziones Frantzesu se flétrir Ingresu to wither Ispagnolu marchitar Italianu avvizzire Tedescu welken.

allebigiàre , vrb: allebizare, allepizare, allibizare Definitzione nau de erbas, pèrdere s'abba, asciutare sicandhosi; fintzes asciutare Sinònimos e contràrios acalamai, allacanae, allizare, ammalmiare, assichillonai, calighinare, igragalare, illebizare, illizare, marciulari, pansiri / abbentai 1, asciutai Frases custu bentu de sole no li at allibizadu sa foza ◊ undhas de prumu ant allepizau su lentíschinu 2. sa sartitza si allibizat posta in bértigas Tradutziones Frantzesu se faner, se flétrir Ingresu to fade Ispagnolu marchitarse, ajarse Italianu appassire Tedescu verwelken.

apabassài, apabassàre , vrb: apapasciare, apapassare, pabassai Definitzione nau de frutuàriu, fàere o essire a pabassa Sinònimos e contràrios acalamai, ammustiai, irmurtire / apilardae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se flétrir Ingresu to wither Ispagnolu pasar Italianu appassire Tedescu verwelken.

arruntzài , vrb: arrunzai, runzai Definitzione est su chi faet su fogu o su sole forte a sa pedhe e cosas deasi, chi dhas atzirbisonat, dhas faet totu a pinnigas; istare o pònnere coment'e allorigaos, acancarronaos (mescamente crocaos) Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrangillonai, aggrunciare, ammaugionai, apigiare, atavellai, atripitzare, cascai, frongire, granculai | ctr. istirai Maneras de nàrrere csn: arruntzaisí (nadu de chie tenet fritu) = atuturàresi, istare atuturados; a. is codhus = incrubai de palas, leàrela cun passiéntzia candho una cosa andhat male, fàghere de codhos, comente faghet chie no ischit it'e rispòndhere; arrunzaisí a una parti = fràngheresi, pònneresi a un'ala Frases su tempus arrunzat totu is cosas ◊ si est arruntzau de sa bregúngia ◊ candu unu s'est istasiu dhi naraus chi est arruntzau ca portat sa pedhi frungia 2. it'est chi t'est pigau, ita tenis chi ti biu totu allochiau?! - dh'iat nau arrunzendu 3. arrunzadí a una parti: comenti ti permitis de fichiri turra in is chistionis nostras?! Ètimu ctl. arronsar Tradutziones Frantzesu froisser, se flétrir, se rider Ingresu to wrinkle up Ispagnolu arrugar Italianu contrarre, raggrinzire, corrugare Tedescu zusammenziehen, runzeln, falten.

atrichinzonàre , vrb Sinònimos e contràrios acarrongiai, afrangillonai, aggrunciare, apigiare, arruntzai, atavellai, atribuntzire, frongire, granculai, iscrafangiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu flétrir, rider, chiffonner, plisser Ingresu to shrivel Ispagnolu arrugar, chafar Italianu raggrinzare Tedescu zerknittern.

calamài , vrb: acalamai, calamiai, calemai, callamai, caramai Definitzione calàresi de su sicore, po mancamentu de abba, de fortzas Sinònimos e contràrios acalabiare, allartzanai, allebigiare, allizare, irdebbilitare / ammaculiare, apirchizonare Maneras de nàrrere csn: unu frori caramau, calamiau, follas callamadas = tzédidu, tzédidas de su sicore; c. s'atza = dòrchere, pèrdere s'ata (in suspu, sa capatzidade de s'impònnere, de faedhare) Frases s'est calemada sa mata 2. gopai Giuanni, bosu gei seis de bon'arratza e no si calamat s'atza che gortedhu arruinau! ◊ seu caramada: no tengu balia de nudha, cun cussu pentzamentu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se flétrir, affaiblir, se faner Ingresu to dry up, to wither, to weaken Ispagnolu marchitarse Italianu appassire, infiacchire Tedescu ermatten, welken.

illizàre , vrb Definitzione sufrire po mancamentu de abba, nau de is erbas / cara illizada = cara chei sa tela, cara mala de bisura Sinònimos e contràrios acalamai, agurgire, allacanae, allebigiare, allizare, calighinare, pansiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se faner, se flétrir Ingresu to wither Ispagnolu marchitar Italianu appassire, avvizzire Tedescu verwelken.