achesciàre , vrb: achessiare,
achisciare,
chensare,
ochisciare Definitzione
fàere sa lamenta po calecuna cosa; betare su fedu (angiones, crabitos, bitellos) a súere a is mamas / èssere achisciados = (nadu de ómine e fémina) istare a cumpanzinu, amigaus, bivi impari chentza si cojai
Sinònimos e contràrios
cresciare
/
afedai,
ammamare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se plaindre
Ingresu
to mourn
Ispagnolu
quejarse
Italianu
lamentare
Tedescu
klagen.
ammischinài , vrb: ammischinare Definitzione
fàere, ammostare o cunsiderare mischinu a ccn. a manera chi is àteros ndhe tèngiant làstima; crèdere o cunsiderare a unu peus o prus pagu de su chi est
Sinònimos e contràrios
allastimai,
apibiare
Frases
est ca s'est ammischinadu, sinono li fint corpendhe puru ◊ ammischinendusidhoi iat cumentzau a dhi nai: Caridadi! Tengat caridadi! (M.Porru)◊ dèu dh'ammischinamu, pensendi chi trabballàt tropu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
plaindre,
sous-estimer
Ingresu
to ask for symphaty,
to undervalue
Ispagnolu
mover a compasión,
subestimar
Italianu
chièdere comprensióne,
compassióne,
sottovalutare
Tedescu
um Verständnis bitten,
Mitleid bitten,
unterschätzen.
apibiàre , vrb: apibinai,
pibiare* Definitzione
pigare a unu a pibios, coment'e tenendhondhe làstima
Sinònimos e contràrios
achigulare,
ammischinai,
annischissai,
arrosci,
cascaviare,
lastimai,
memulare,
pibincai,
spibiai
Tradutziones
Frantzesu
plaindre
Ingresu
to mourn,
to pity
Ispagnolu
compadecer
Italianu
lamentare,
commiserare
Tedescu
beklagen,
bemitleiden.
chensàre , vrb: achesciare,
chensciare,
chesciai,
chesciare,
chesciari,
chessare,
chessiare,
chissiare,
ghessare 1 Definitzione
fàere su lamentu po calecuna cosa; seberare is angiones po dhos pònnere a súere a sa mama s'incràs a mengianu
Sinònimos e contràrios
cresciare,
ochissiare
Frases
si fut chesciau contras de unu ◊ fatu est e non ti chescist! ◊ no mi chènscio piús ne mi lamento ◊ si ti cheres chensare già est chin contu! ◊ est andau a si chesciari anca de su síndigu
Ètimu
ctl., spn.
queixar, quejar
Tradutziones
Frantzesu
se plaindre
Ingresu
to complain
Ispagnolu
quejarse
Italianu
lagnarsi,
reclamare
Tedescu
klagen,
sich beschweren.
lastimài, lastimàre , vrb Definitzione
nàrrere o fàere cosa dispràxios po su male de s'àteru, àere làstima de s'àteru, de issu etotu
Sinònimos e contràrios
ammischinai
/
sentire
Frases
biendhe sa pitzinna si pesat a lastimare che ispiridada ◊ cussa est sempri lastimendisí ca tenit genti chi dha prapat ◊ mi deviant lastimare sas pedras si ischiant de su patimentu meu!
Ètimu
spn.
lastimar
Tradutziones
Frantzesu
plaindre
Ingresu
to pity
Ispagnolu
compadecer
Italianu
compiàngere,
commiserare
Tedescu
bemitleiden.
piànghere , vrb: plàngere,
plàngiri,
pràgnere,
pràngere,
prànghede,
prànghere,
prànghiri,
prangi,
pràngiri Definitzione
lambrigare a meda po dispraxere o dannu mannu, dolore forte, fintzes su si dispràxere, su si chesciare de ccn. cosa; dhu narant fintzes de sa bide pudada chi bogat abba, giai in tira
Sinònimos e contràrios
ciànghere,
lacrimare
| ctr.
arríere
Maneras de nàrrere
csn:
pònneresi, imbucare, iscapare, istucare a prànghere = cummentzai a pràngiri, nau de chini no aguantat disprexeri o bollit a dhu lastimai; prànghere a curriolu, pràngiri a corrinus, pràgnere a torou = a boghes, a órrios; pràngiri a paracu obertu, che funtana, comenti e unu vitelledhu = prànghere a meda; prànghere a pilu isortu (nau de féminas)= a pilus calaus, iscapiaus, atitendi; pràngiri a disimàniu = meda de si che abbadherigare, de si che ammustèrchere; su bistiri dhi prangit apitzus = li falat male, no li deghet; pràngheresi de ccn. cosa = pràngiri po ccn. cosa; est a bi prànghere = su dannu, su mali in cussu logu est aici meda chi fait a pràngiri
Frases
si mi faghes cussu la pranghes! ◊ tanno pragno che pòberu ispíritu ci circat in su monte su perdonu ◊ una frusua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri! ◊ si dhu bient pragnenno, nemos faet s'atrivida de dhi dare atentzione, a su mischinu! ◊ non prangazas! ◊ it'est un'ómine chi pranghet? unu corru est!
2.
custu logu cheret prantu de comente est male contzu! ◊ faghes su male e apustis ti ndhe pranghes: pessabbei innantis! ◊ candho at ischidu sa chistione si ndh'est totu prantu
3.
sa bíngia no tocat a dha pudai a trigadiu, ca prangit tropu e dhi fait mali
Ètimu
ltn.
plangere
Tradutziones
Frantzesu
pleurer,
plaindre
Ingresu
to weep
Ispagnolu
llorar
Italianu
piàngere,
compiàngere
Tedescu
weinen,
beweinen.
pibiàre , vrb: apibiare,
pibinai,
pipinare,
pipiare Definitzione
pigare a unu a pibios, coment'e tenendhondhe làstima o fintzes po delicadesa, pigandho coment'e a losinga: rfl. si narat de chie, cómodu, si chèsciat chentza motivu e si faet a bíere sèmpere discuntentu de sa sorte sua; nau de pigiones, istare a pibios, a píulos
Sinònimos e contràrios
achigulare,
apibiare,
cascaviare,
fiacare,
lastimai,
memulare,
palpare,
pibincai,
spibiai
Maneras de nàrrere
csn:
pibinai un'animali = lassàrelu a meda chentza triballare; pibiare sa carena = parpàresi, risparmiàresi, no fàghere perunu irfortzu; pibinai sali a sa petza (o àteru)= paspiare salipa a sa peta
Frases
a ti àere innotzente cundennadu za cheres pibiadu, poberitu! (M.Murenu)◊ a su mantessi tempus chi lu pibiaiant si ndhe riaiant ◊ si li ponet manu cussa at a chèrrere pibiadu! ◊ est mortu iscatzadu e frundhidu e como totugantos lu pibiant! ◊ no si est pipiau meda in sa cuntentesa: si est dau deretu a traballare ◊ tziu Còsome murghiat sas crapas pipiàndhelas che pitzinnos
2.
ite bella chi ses candho t'intendho pipiandhe! ◊ teniat bisonzu, ma no pediat mai nudha e ne pibiaiat ◊ intendhiat sa voche arta de su pride chi precavat e medas àteras chi pipinavant coment'e rispondhendhe a sas litanias
3.
depiant èssiri obertus is ous de is cardaneras, poita iat inténdiu is pillonedhus pibinendi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
plaindre
Ingresu
to mourn,
to pity
Ispagnolu
compadecer,
lamentar
Italianu
lamentare,
commiserare
Tedescu
beklagen,
bedauern.
sentíre, sentíri , vrb: sentzire Definitzione
su si sapire o provare unu dolore o calecuna cosa chi dispraxet aintru de sa carena chentza ischire cun precisione inue (ma fintzes de comente sa fémina príngia si sapit de s'illibbertare); provare in s'ànimu dispraxere, tristura, làstima o dolu po ccn. o calecuna cosa andhada male, de malu; bastare s'ànimu, èssere animosos / sentire cosa a unu = tènnere calecuna cosa contras a unu
Sinònimos e contràrios
dispiàghere
/
lastimai
Frases
e candho si est sentida muzere tua? ◊ passat una cira e dèu non mi seu sentira de nudha: torrat sa levarora po mi visitai e nascit su pipiu! ◊ cussa berbeghe est sentida: oe o cras anzat ◊ naro sas cosas comente las sento ◊ custos no sentint ne birgonza e ne dannu ◊ ògios bellos, nàdemi ite sentides cun megus! ◊ chie at sàmbene caldu no si ndhe sentit de sas temporadas ◊ est rutu e si sentit ancora de sa ruta ◊ comente ti sentis, como? ◊ at leadu una cadha mala, si est sentidu fintzas male ◊ sa dí chi si est sentiu no at papau nudha de dhu fai mali ◊ iat incumentzau a tenni pauria e a si sentiri ◊ issu si fiat sentziu de bronchite
2.
sento, Sardigna, cudha voluntade de gherrare sufrindhe pro sa tua libbertade (A.Casula)◊ sento chi a bois so lassendhe sentza amparu ◊ no cretast chi bivu in axiu: sentu solu a èssiri istau che pipiu, cun tui! ◊ so sentindhe chi si la murghent puru sa crabita chi mi che ant furadu! ◊ lu sunt sentendhe prus a mortu chi no a biu ◊ sento sos chi sunt in pena pro cudhos chi no sunt torrados ◊ issa no at sentitu su bene pérdiu ◊ sentius zòvanos e betzos, candho morint!◊ la sento s'assione mala chi mi as fatu e sos malos faedhos chi ti apo intesu!
3.
si mi sentis cosa, naramilu in cara! ◊ proite no m'iscries: mi sentis carchi mancàntzia? ◊ si sentis alguna cosa, filla, perdona! (L.Matta)
4.
no mi la sento a fàghere totu cussu caminu
Tradutziones
Frantzesu
éprouver,
regretter,
plaindre
Ingresu
to feel,
to be sorry (for)
Ispagnolu
sentir
Italianu
sentire,
dolérsi,
compiàngere
Tedescu
fühlen,
bedauern,
beweinen.