Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aciannitài , vrb: agiannitai, arxanitai, assannitai, axannitae, axinitai, azanitare, azannidare, azannitai, azannitare, giannitai Definitzione su apedhare de is canes candho pesant sa fera, s'apédhida a tzichírriu chi faent is canes tzerriandho su mere ca no arrennescent a sighire e aciapare su sirbone o àteru animale, prus che àteru si est piticu, o fintzes po dhu sinnalare; nau de gente, su si allegrare meda de calecuna cosa Sinònimos e contràrios gannitare, giannire, tzannidare Frases su cane fuit azannidandhe unu cunillu ◊ is canis funt arxanitendi, si bit ca ant agatau sa fera! 2. abarrant a ingíriu de su foghidoni, papendu e bufendu, agiannitendi comenti faint is margianis Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar Italianu scagnare Tedescu anschlagen.

aciaulài , vrb: atzabai, atzaulai, atzulai, ciaulai, saulai, tzabai Definitzione apedhare, comente faent is canes; nau in cobertantza, istare naendho, abboghinandho, a murrúngiu cun ccn. Sinònimos e contràrios alloroscare, apedhae, atocare, baulai, imbauai, inciauai Frases ant atzabau is canis candu nci seus essius ◊ cani chi aciàulat no móssiat ◊ su cani nostu atzabat a is istràngius ◊ candu s'est presentau cudh'istràngiu is canis no ant atzulau comenti atzulànt a is àterus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar, aullar Italianu abbaiare Tedescu bellen.

alloroscàre , vrb Definitzione apedhare meda, aira, cun arrennegu; abboghinare, pigare a boghes cun arrennegu, èssere arrennegau Sinònimos e contràrios achibberare, inchibberare, inchimerai, picai 3 / allororoscare, apedhae, atocare, aciaulai, baulai, imbauai, inciauai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboyer rageusement, piquer Ingresu to bark furiously, to offend Ispagnolu ladrar con rabia, estar mosqueado Italianu abbaiare rabbiosaménte, impermalire Tedescu wütend bellen, aufreizen.

apèdha , nf, nm: apedhu Definitzione sa boghe comente dha faet su cane / min. apedhutzu Sinònimos e contràrios apedhaja, apedhamentu, apédhigu, atóchida, bàulu, tzàulu Frases dae sa tanca si pesat atzudu s'apedhu de sos catedhos ◊ a múlios, a surbúschios, a tzàrridos, a órrios, a mílios, a apedhos, a pílios curriant sas béstias a sos frúschios (A.G. Solinas)◊ s'intendhet s'apedhu de sos canes Sambenados e Provèrbios smb: Apeddu, Appeddu Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboiement Ingresu bark Ispagnolu ladrido Italianu abbàio Tedescu Bellen.

apedhàe, apedhài , vrb: apedhare, apedhiai 1 Definitzione su tzerriare chi faent is canes candho intendhent ccn. cosa; nau in cobertantza, abbarrare aifatu de ccn. narandhodhi cosa Sinònimos e contràrios alloroscare, atocare, aciaulai, baulai, imbauai, inciauai Frases sos canes fint apedhandhe a s'ebba ◊ cussos canes istant tota note apedhendhe ◊ comente at intesu ischimuzu, sa cane at apedhadu ◊ vi at abberu ómines chi sos canes no bi los apedhant ◊ apo inténdhiu is canes apedhando 2. si no li apedhas, cussu no ti ndhe faghet de nudha! Ètimu ltn. appellare Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar Italianu abbaiare Tedescu bellen.

apédhida, apédhidu , nf, nm Definitzione su apedhare de is canes Sinònimos e contràrios apedha, apédhigu, atocu, bàulu, inciau, tzàulu Frases no si at intesu nudha, ne túdhiu e ne apédhida peruna: sos canes fint che paralizados ◊ dae s'apédhida si cumprendhet si su cane at intesu tzocu de zente o de àteru Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboiement Ingresu bark Ispagnolu ladrido Italianu latrato Tedescu Gekeife.

arrulliài , vrb Definitzione fàere s'arrúlliu, istare a gúgulos Sinònimos e contràrios agruguai, agruinai, agrumiai, agulluriai, borulare, gurruliai, orulare Tradutziones Frantzesu aboyer, hurler Ingresu to bark, to howl Ispagnolu aullar Italianu latrare, ululare Tedescu kläffen, heulen.

atocài, atocàre , vrb Definitzione su guguliare chi faent is canes, is gugúlios chi faent candho intendhent atesu àteros canes guguliandho o apedhandho; fàere atocu, atóchida; abboghinare che is canes, giare atocu, nàrrere cosa a ccn. fintzes a briga, a boghes; giare ifadu Sinònimos e contràrios alloroscare, apedhae, arrulliai, aciaulai, baulai, imbauai, inciauai 2. candho fit massajada, sa Sardigna produiat meda: como l'atocant "Sardigna brujada" Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar, aullar Italianu latrare Tedescu kläffen.

bardòne , nm: bedrone, beldone, berdone, berdoni Definitzione ortigu mascu, su primu pígiu de su corgiolu de is suèrgios, su chi si ndhe leat sa primu borta in su tretu de su truncu inue sa mata depet fàere su ortigu: a parte de foras si tzacat cantu prus ingrussat, est bidrànciu ca, tenendho is matessi annos de sa mata in sa parte ue no si ndhe bogat, dhu'est créschia sa lanedha birde Sinònimos e contràrios gardone*, túvulu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu écorce du chêne-liège, liège mâle Ingresu cork-tree bark Ispagnolu corcho bornizo Italianu sugheróne Tedescu männlicher Kork.

colzòla , nf: corjola, corzola Definitzione su corgiolu a parte de fora de is matas in su truncu e is naes; su corgiolu de su porcu, de su ghimisone Sinònimos e contràrios iscortza, ispuligadura, pidhoncu, pigiolu, scroxu Frases s'àlvure mia già no est pitzinna e giughet russa e tosta sa colzola ◊ a sas àrbures no lis cheret tocada sa corzola, ca lis faghet male ◊ s'istica, innestendhe, si ponet in s'isperradura de sa corzola 2. corjola o corjoledha de su lardu Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu écorce Ingresu bark Ispagnolu corteza Italianu cortéccia Tedescu Rinde.

gardòne , nm: gherdone Definitzione su primu pígiu de corgiolu chi faet su suérgiu, totu tzacau Sinònimos e contràrios bardone, túvulu Frases carrandhe cotzichina chin gherdone sa pitzinnia mi ndh’apo colau ◊ canno fipo unu funnu de ostricu, comente mi aggradaiat a èssere vestitu de gherdone! Sambenados e Provèrbios smb: Gardone Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu écorce du chêne-liège, liège mâle Ingresu cork-tree bark Ispagnolu corcho bornizo Italianu sugheróne Tedescu männlicher Kork.

giannitài, giannitàre , vrb: aciannitai*, zanitare Definitzione s'apedhare de su cane currendho su sirbone o àteros animales mannos Sinònimos e contràrios gannitare, giannire Frases canes giannitant fatu a fera e in s'adhe s'intendhet calchi tiru ◊ solu sos canes ndhe lesint s'annotu ma giannitendhe si fuesint totu Terminologia iscientìfica bga Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar de los perros a sus dueños al no alcanzar la caza Italianu scagnare Tedescu anschlagen.

ibbeldonàre , vrb: irberdonare, irgherdonare, isardonare, isberdonare Definitzione bogare su berdone a sa mata de su suérgiu in su truncu po pòdere fàere su ortigu, o fintzes a sa linna segada po su fogu po no fàere tzintziedhu Sinònimos e contràrios ispedonare, istuvulare Frases custu est unu suélgiu sentza ibbeldonare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu décortiquer, démascler Ingresu to bark Ispagnolu descortezar Italianu decorticare Tedescu entrinden.

inciàu , nm: issàulu, intzàulu Definitzione sa boghe de su cane Sinònimos e contràrios apédhida, apedhu, itzàbiu, tzàulu* Frases cani chi inciàuat no mússiat: ispereus chi siant isceti inciaus! ◊ a s'intzàulu de su cani, su messaju si nd'iscudiat de su letu e pigàt s'iscupeta Terminologia iscientìfica bga Tradutziones Frantzesu aboiement Ingresu bark Ispagnolu ladrido Italianu latrato Tedescu Gekeife.

inciauài, inciaulài , vrb: insaulai, intzaulai, issaulai, itzabai, itzaulai Definitzione su abboghinare de is canes, fintzes po dolore, iscrammentaos, iscutos Sinònimos e contràrios alloroscare, apedhae, atocare, aciaulai, baulai, imbauai Frases cani chi inciàuat no mússiat ◊ cussu est cani chi itzàulat ma no móssiat ◊ su piciochedhu atacat a intzaulai pariat unu cani de càstiu ◊ dhu pigant e dh'acollant a itzabai coment'e canis 2. su cani dh'ant iscutu e s'est fuiu intzaulendi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboyer Ingresu to bark Ispagnolu ladrar Italianu abbaiare Tedescu bellen.

iscòrtza , nf: iscòrgia, iscorza, iscrotza, scòrcia Definitzione sa parte de fora de is frutos, ma fintzes de s'ou, de su tzintzigorru; su pígiu grussu de is matas a parte de fora, fintzes cussu chi abbarrat a su truncu de su suérgiu apustis bogau su ortigu e chi torrandho a crèschere faet su ortigu nou / sacu de iscrotza = balleta russa? Sinònimos e contràrios còglia, colzola, ispuligadura, pidhoncu, pigiolu, scroxu Frases s'iscorza de sa nughe ◊ custa borta, a bois, de sa fae s'iscorza!… 2. sas féminas azudabant sos ómines a bocare s'iscrotza e a fàchere carbone 3. su magasinu lu teniat prenu de cada bene: l'arribbaiat totu in sacos de iscrotza e in cassetas de linna ◊ s'impicadu pendhendhe pariat unu sacu de iscrotza prenu de paza caente Terminologia iscientìfica rbr Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu écorce Ingresu bark Ispagnolu cáscara, felogeno, capa madre Italianu scòrza, fellògeno Tedescu Rinde, Phellogen.

iscortzínu , nm: iscossinu Definitzione chie faet linna, chie che bogat su ortigu a is suèrgios Sinònimos e contràrios bogadore, linnagiolu / cdh. scussinu Ètimu itl. scortichino Tradutziones Frantzesu qui décortique, qui écorche Ingresu to bark Ispagnolu descorchador Italianu scortecciatóre Tedescu Schäler.

orruscài, orruscàre , vrb: arroscai* Definitzione bogare o arrasigare s'orrusca a is truncos Sinònimos e contràrios ilruscare, iscorgiolare Tradutziones Frantzesu écorcer Ingresu to bark Ispagnolu descortezar Italianu scortecciare Tedescu entrinden.