Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àlcu , nm: arcu Definitzione css. cosa a bisura de unu mesu cricu / genias de arcu: tundhu, a punta de mitra; arcu de sa sedha = onzunu de sos duos cantos de linna chi aunidos apare cun sas travedhas faghent una sedha o sedhone e setzint in s'ischina de un'animale, falendhe a parte e àtera; arcu de sa petorra = sa crae de su codhu; arcu de chelu, de sole = arcubbalenu; arcu voltàicu (de A. Volta) = su si tocare acostindho a lébiu de duos càbudos de filu cun currente, cosa chi serrat su circúitu ma bogat fogu e iscàgiat is filos: est mescamente unu métidu po assardare a currente a tensione bàscia acostindho sa punta de un’eletrodu a sa parte de assardare Terminologia iscientìfica dmo Ètimu ltn. arcus Tradutziones Frantzesu arc Ingresu bow, arch Ispagnolu arco Italianu arco Tedescu Bogen.

alletiàe, alletiài , vrb Definitzione allachedhare o pònnere coment'e faendho a letu; fintzes solu tròchere, atrotigare Sinònimos e contràrios abbajonare, allacare, allachedhare, atrotiai, atzumborai, colembrai, indortigare Frases si allétiat unu fusti, unu filu, una mata ◊ s'àcua fiat arribbada a strossa e su trigu si fiat alletiau asuta de su bentu e de s'àcua (F.Pilloni) 2. fadeus a chini allétiat su bratzu po biri chini est su prus forti? ◊ po bínciri a issu bastat a non alletiai is cambas ◊ sa manu dh'increscit e dha portat alletiada in piturras ◊ su bentu est alletiendi is nais de is matas 3. portat is cambas alletiadas de su fàmini Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fléchir, courber Ingresu to bow Ispagnolu flexionar, doblar Italianu flèttere Tedescu biegen.

fritíre , vrb Definitzione tròchere e incrubare (comente faent is puntas de is matas po su bentu); su si mòvere o mòvere una cosa fintzes po che dha pònnere a una parte, su si mòvere a giagaradura, a cropu, tratènnere unu pagu faendho una cosa po ndhe fàere un’àtera o agiudare a unu Sinònimos e contràrios allacanae, chinnire, frànghere, grunare, incruai, incrunai, indugi, infritire, ingrussiare, mòere, suncai, truminare, tziricare / trèmere Frases denanti a una mama isconsolada frito sa fronte ◊ a su càntaru meu friti sas laras ca ndhe as ingranzeu (P.Mereu)◊ dolorosas penas ant fritidu sa forte conca tua ◊ fritinno is genugos dhi faiant s'adoracione ◊ donzi fundhu fit càrrigu de ua a ispantu chi fritiat sa bide totu a terra ◊ tristu e a passos lentos fit cun sos ojos fritidos a terra 2. cun totu sos impitzos chi tenzo no mi poto fritire a fàghere àteru ◊ comente mi poto fritire andho a binza a meighinare ◊ sas berbeghes si sunt fritidas: bae a bídere no bi apat animale! ◊ frítidi ca inoghe istrobbas! ◊ a bos fritides ca depo passare?! Tradutziones Frantzesu fléchir, courber Ingresu to bow Ispagnolu doblar Italianu flèttere, chinare Tedescu beugen.

grunàre , vrb Definitzione incrubare sa conca e s'ischina puru, unu pagu, a cara a denanti, nau fintzes de cumportamentu de chie si acunnortat de fàere sa volontade de is àteros Sinònimos e contràrios abbassiare, ancrucare, fritire, incruai, incrunai* Frases at grunadu sos ògios ◊ gruna sa fronte a sa divina voluntade! ◊ cheret chi deo m'ingrune a isse! Tradutziones Frantzesu baisser Ingresu to bow Ispagnolu inclinar, agachar Italianu inchinare Tedescu beugen, sich fügen.

inconcobàre , vrb: incorcobare Definitzione atrotigare faendho coment'e a conca, a lacu Sinònimos e contràrios abbajonare, agionedhare, allachedhare, atzumborai, colembrai, corcobare, ingobbedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courber, voûter Ingresu to bow Ispagnolu encorvar, corcovar Italianu incurvare, incurvire Tedescu beugen.

incruài , vrb: incrubai, incrubare, incuare, inculbare, incurbare, incurbiai, incurbiare, incurvare Definitzione abbasciare a un'ala, pònnere a un'imboe, culembru; abbasciare sa conca, indrúchere s'ischina a cara a denanti; su si indrúchere a ccn., a su chi bolet s'àteru Sinònimos e contràrios ancrucare, cruai, incrunai, inconchinare, incrinire, incrubedhare, incrunai, indortinare, ingruxare, palangai | ctr. arritzare, istantargiai, ficare Frases m'incurvavo in sa funtana bufandhe a fruncu ◊ si est incrubau a ndi bodhí cosa de terra ◊ fit timendhe a s'incurbiare a cullire crocas ◊ su bentu est tirendi aici e sa mata s'incrubat a cussa parti ◊ zuchet s'ischina a unu cantzu a fortza de istare incurbiau ◊ incrua s'istrexu po pigai prus àcua a tassoni! ◊ totu sas matas s'incrubant ◊ apo incurbadu sa conca e mi so cagliadu 2. su soli si nci fiat incrubendu 3. no est de atzetare goi a conca incurbiada su chi nos benit o chi nos fachent! Sambenados e Provèrbios prb: chie meda s'incúrviat su culu si li biet Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu incliner, pencher, s'incliner, s'humilier Ingresu to incline, to bow, to bend down Ispagnolu inclinar, agachar, humillarse Italianu inclinare, chinare, inchinarsi, umiliarsi Tedescu neigen, sich neigen, sich erniedrigen.

ingratziàda , nf Definitzione abbasciada de conca / fai s'i. = abbassiare sa conca coment'e pro saludu o pro rispetu, ma fintzas tzurumbechendhe pro su sonnu Sinònimos e contràrios incrubada, incumandhu, incúrbiu, ingrunada / ciribbeca, tzulumbrina 2. faint s'ingratziada coment'e chi siant in crésia! ◊ is puntioledhas de is matas faint s'ingratziada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu révérence Ingresu bow, curtsey Ispagnolu reverencia Italianu inchino Tedescu Verbeugung.

ingrunàda , nf Definitzione su ingrunare; incrubada de sa conca coment'e singiale de arrespetu, po saludu Sinònimos e contràrios incrubada, incúrbiu, ingratziada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu révérence Ingresu bow Ispagnolu reverencia Italianu inchino Tedescu Verbeugung.