Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acostíre , vrb Definitzione andhare o bènnere acanta, prus apresu Sinònimos e contràrios acodie, acoltziare, acosiare, acostai, acotziare, apriodhai, aprobiai, aproghilare | ctr. iscostai, istesiare Frases s'àinu acostit su runcu a s'abba, ma no bufat ◊ candho si est acostiu at pigau cropos issu puru ◊ ndhe at acostidu unu margiane ◊ sa festa est acostindho e ti faes su bestire nou ◊ acostidindhe a su fogu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu approcher Ingresu to draw close Ispagnolu acercarse Italianu accostare Tedescu nähern.

calcúra , nf Definitzione nau de gente, su tènnere amighéntzia manna, èssere coment'e intraos apare, su si abbitare a cracu, medas bortas Sinònimos e contràrios calchesa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amitié étroite, intimité Ingresu close frienship Ispagnolu amistad estrecha Italianu amicìzia strétta, intimità Tedescu innige Freundschaft.

costríntu , pps, agt, nm: custrintu Definitzione de custrínghere; chi s'istimat, chi si tenet in su coro (nau de ccn.) Sinònimos e contràrios obbrigadu / corale Maneras de nàrrere csn: sos custrintos = sos parentes prus de acurtzu; amigu costrintu = amigu coriale Frases su sardu a su sàmbene custrintu in donzi part'e mundhu si est distintu (G.Soro)◊ l'at custrintu a fàghere su chi no cheriat 2. sos vichinos e sos parentes custrintos picant a sa domo de su mortu sa cosa de mannicare ◊ s'avedali miu est custrintu prus che fradi 3. fatu s'interru, in domo resteint solu sos custrintos ◊ ant dadu s'avisu a donzi custrintu chi Fulanu fit mortu ◊ su malàidu devet reposare: sa zente si aviat e imbarant solu sos custrintos Tradutziones Frantzesu obligé, intime, prochain Ingresu compelled, close Ispagnolu forzoso, íntimo Italianu costrétto, ìntimo, pròssimo (détto di parènti od amici) Tedescu gezwungen, intim, nah.

daboschíndhe , avb: deboscindi, deposcindi Definitzione tempus apustis Sinònimos e contràrios acoa, addaboi, apusti, daboscas, imbeniente, poschindhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ensuite Ingresu afterwards, close Ispagnolu luego Italianu apprèsso, successivaménte Tedescu später, darauf.

fatuvàtu , avb Definitzione luego, deretu apustis, avatu; dónnia pagu tempus, dónnia tanti, tanti bortas, a físciu (itl. fintzes periodicamente) Sinònimos e contràrios ifatu / atoratora, fissientementi, otora Frases s'undha andhat e benit e paret chi li apat mandhadu fatuvatu s'ànima de su fizu emigradu ◊ at leadu prémiu Fulanu e fatuvatu Fulana ◊ caminaiat fatuvatu a sa mama 2. fatuvatu mi ndhe la bido in domo ◊ fatuvatu andaus a bíngia a candu po una cosa a candu po un’àtera ◊ sos lampos fatuvatu allumant de fiama s'orizonte ◊ fit una candhela a carburu e fatuvatu mi lassaiat a s'iscuru ◊ fatuvatu mi torras a sa mente Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aussitôt après, souvent, de temps en temps Ingresu at once, close, often, at intervals Ispagnolu luego, enseguida, a menudo, de vez en cuando Italianu sùbito apprèsso, spésso, sovènte, a intervalli Tedescu daneben, oft, in Abständen.

ifàtu , avb, prep: infatu, ivatu Definitzione in fatu, acanta ma agoa de ccn. cosa: cun númenes chi inditant tempus s’impreat fintzes coment’e agt. ma chentza acórdiu Sinònimos e contràrios afatu, deavatu, fatu 2, imbeniente / apustis | ctr. ananti, innanti Maneras de nàrrere csn: unu infatu de s'àteru = itl. uno di séguito all'altro; andhare o èssere a tzapu ifatu = andai avatu de s'arau istrechendi a marra is leis mannas de terra; èssere, bènnere, andhare ifatu apare, de pare = unu ifatu de s'àteru, unu luego apustis de s'àteru; èssere ifatu de carchi cosa = impitzados a contivizare carchi cosa, o fintzas apilliados, in chirca de una cosa, apitu pro carchi cosa; torrare a ifatu in su tempus = torrai acoa, in daisegus; ifatu meu, tou, sou, nostru e gai; a s'infatu = apustis Frases su pitzinnu andhat a innantis e issos sighent ivatu ◊ si mi cumbenit ti sigu infatu ◊ semus intrados isse a dainanti e nois ifatu ◊ su pudhéricu si firmat e non ponet ifatu ◊ giuco ifatu totu sa gustissa de s'Ísula ◊ beni ifatu nostru! 2. ispinghe su butonedhu tres vias ifatu de pare! ◊ passat santu Sidore cun is boixedhus suus infatu de is bòis de bidha ◊ cussa ndhe perdet sa conca infatu a s'ómine! ◊ at tentu sos fizos unu ifatu de s'àteru in pagu tempus ◊ bi at chie si gastat su dinari ifatu de sas féminas 3. non bi at àpidu dificultade peruna a si fàghere torrare su fúbbaru sa chida infatu (S.Patatu)◊ su santuaini ifatu lompia sos ses annos ◊ sa die ifatu so andhadu a iscola ◊ duas cidas a s'infatu ndi fiat arribbada sa novidadi a bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu derrière Ingresu close, behind Ispagnolu tras, detrás Italianu apprèsso, diètro Tedescu hinter.

puligadúra , nf Definitzione su puligare; manera de che seberare e bogare calecuna cosa (es. fintzes de su papare, cosa chi no praghet), coment'e cricandho púlighe, a prugadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu épluchage Ingresu close examination Ispagnolu espulgo, compulsación Italianu spulciatura Tedescu Flöhen, Durchackern, Durchstöberung.

sechèrre , avb Definitzione segare s. = segai a oru a oru, a rasu, secherru secherru, serente Sinònimos e contràrios serente Tradutziones Frantzesu au ras de Ingresu close to Ispagnolu rasante, rasando Italianu rasènte Tedescu dicht.