Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbudàre , vrb Definitzione crèschere meda, tropu cracu, nau de erbas e matas Sinònimos e contràrios abbudatzare, acambare, afasciai, incimiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir touffu Ingresu to thicken Ispagnolu tupir, espesar Italianu infoltire Tedescu dicht werden.

afrunzàdu , agt Definitzione nau de mata, chi portat sida meda Sinònimos e contràrios comosu, fogiudu, follosu, frunzàdile, ratudu Frases custos àrvures sunt bene afrunzados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu feuillu Ingresu leafy Ispagnolu frondoso Italianu frondóso Tedescu dicht belaubt.

apabaglionàre , vrb: apabiglionare Definitzione pònnere su pabaglione (a su letu); prus che àteru nau de unas cantu cosas (bide, laore) chi creschent meda e a cracu / letu apabiglionadu = chi li ant postu su pabaglione, serradu e cuguzadu a bardachinu Sinònimos e contràrios impabiglionare / abbudatzare / intibbiri 2. su trigu si ch'est apabiglionadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir touffu Ingresu to thicken Ispagnolu tupir, espesar Italianu infoltire Tedescu dicht werden.

bàrigu , agt, nm Definitzione si narat de unu logu frantu, aprigu, in pinna de calecuna cosa (muru, monte, àteru), ue no dhue tocat bentu o àteru Sinònimos e contràrios abbigu, apogiosu, crancosu | ctr. bentosu Maneras de nàrrere csn: logu b. = frantu, chi no bi tocat bentu; avb: a dies bàrigas = no donzi die, a dies Frases in cue bi daet bàrigu su bentu ◊ faghet a bàrigu e pro cussu no si podet bídere de inoghe 2. pònedi a bàrigu a bentu! ◊ custu triballu l'amus fatu a dies bàrigas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abri Ingresu shelter Ispagnolu cobijo, abrigo Italianu ridòsso Tedescu dicht.

cagiagàgia , avb: callagalla, cazagaza Definitzione aira, a meda Sinònimos e contràrios ghelagghela Frases nc'est sa genti callagalla, atrupada ◊ cussu gurdoni de àxina est callagalla de frommiga ◊ custus macarronis funt callagalla de bagna ◊ cazagaza de casu, los as fatos, custos macarrones! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fourmillant Ingresu swarming Ispagnolu hervidero, concentrado, densamente Italianu brulicante, concentrato, densaménte Tedescu wimmelnd, konzentriert, dicht.

càlcu , agt: carcu, cracu 1, cascu Definitzione nau de cosa, de gente e àteru, chi dhue ndhe at meda po su tretu o su tempus chi est Sinònimos e contràrios afissu, crosu, cutzu, fassudu, fitu 1, ilgiagadu, incalchidu, intipidu, subélciu, tibbu | ctr. làschiu, slargu Maneras de nàrrere csn: cracu che su nènniri = afissu tropu (nadu de cosa semenada); a cracu = fatuvatu, meda; néula calca, nues calcas = nues a meda, néula, annuadura forte; minestra casca = minestra callada Frases zughiat sos pilos calcos e anedhados ◊ peri su flúmini dhoi funt is leunaxis cracus ◊ s'erba est naschindhe carca carca ◊ sa prantaza est tropu carca, cheret illascada ◊ custa iscritura minuda e carca chie la lezet?! ◊ cust'ozastru fachet umbra carca ◊ at fatu una padedha de minestrone prena de pisu cracu 2. is atacus de su mali immoi no dhi benint a cracu coment'e prima ◊ su trigu seminau a rau pillonat mellus de su seminau a cracu Sambenados e Provèrbios smb: Cascu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu épais, touffu Ingresu thick Ispagnolu tupido Italianu fólto, fitto Tedescu dicht.

carregàrre , avb Definitzione atacau, própriu tocandhosi carre cun carre Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au contact du corps Ingresu on contact with the skin Ispagnolu piel contra piel Italianu a contatto con la pèlle Tedescu dicht an der Haut.

incalchídu , pps, agt: incrachiu Definitzione de incalchire; chi est cracu, chi dhue ndh'at meda (nau de logu, chi est prenu de linna, totu cràchiri, matedu); nau de tratamentu, chi est una cosa corale: amighéntzia incalchida = forte, manna Sinònimos e contràrios calcu, cutzu, fitu, ilgiagadu, intipidu, subélciu | ctr. làschiu, slargu Frases a ojos a su mare si pesat una fumera pídiga incalchida che nue ch'iscúrigat su die (G.M.Cherchi) Tradutziones Frantzesu épais Ingresu thick Ispagnolu denso, espeso Italianu dènso, spésso Tedescu dicht, dick.

intibbíri , vrb: intipie, intipire, intipiri Definitzione essire o fàere cracu, istrintu, prènnere a isticu, tzatzare puru; fintzes tupare, a logos serrare (ma no deunudotu) un'apertura, o apèrrere unu pagu Sinònimos e contràrios istibbire, stibbai / apabaglionare, impipai, tapire, tipiri / tupai | ctr. illascare Frases su logu est intibbendudedhu de bellesa ◊ su tziu si at intipiu sa bértula de ebra ◊ is nuis s'intipint e calat s'iscuriu ◊ su sacu de sa palla cica de dhu intipiri 2. est unu boscu intipiu ◊ unu chelu est intipiu de istedhos 3. intipiri un'istampu me in su muru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu épaissir, devenir touffu, taller Ingresu to thicken, to tiller Ispagnolu entupir Italianu infittire, infoltire, tallire Tedescu dichter machen, dicht werden.

intipídu , pps, agt: intripidu Definitzione de intipire; chi est istrintu, cracu Sinònimos e contràrios calcu, fitu 1, tapiu, tipiu 2. bellu intipiu, custu tapetu, chi est! ◊ est una tupa intipia meda ◊ su chizu intripidu de arva incanida ispajaiat bonumore ◊ su logu est intipiu de modhitzi e de linnarbus Tradutziones Frantzesu touffu Ingresu to make thick Ispagnolu entupido Italianu infoltito Tedescu dicht geworden.

sechèrre , avb Definitzione segare s. = segai a oru a oru, a rasu, secherru secherru, serente Sinònimos e contràrios serente Tradutziones Frantzesu au ras de Ingresu close to Ispagnolu rasante, rasando Italianu rasènte Tedescu dicht.

tipíu , pps, agt: atipiu Definitzione de tipiri; chi est tibbu, cracu Sinònimos e contràrios afissu, cutzu, incalchidu, intipidu, subélciu, tepidu | ctr. làschiu 2. sa bíngia est serrada a cresura tipida ◊ sas ufraduras si podiant vortare in macras nighedhas mannas o minudas e tipias ◊ s'àxina de Ispagna fait su gurdoni tipiu Tradutziones Frantzesu épais Ingresu thick Ispagnolu espeso, tupido Italianu fólto, fitto Tedescu dicht.