Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

atoàre , vrb: atuai 1, atuare Definitzione fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones Sinònimos e contràrios afetuare, assagumare, atinai, atuire, cunsentire, penciai, supentire / ammentare | ctr. irbariare Maneras de nàrrere csn: atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu! Frases una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha 2. bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere Ètimu itl. attuare Tradutziones Frantzesu comprendre par intuition, réfléchir Ingresu to sense, to be conscious, to reflect Ispagnolu intuir, ser consciente, reflexionar Italianu intuire, èssere cosciènte, riflèttere Tedescu intuitiv erkennen, bewußt sein, überlegen.

sabiòre, sabiòri , nm: sapiore Definitzione su èssere sàbios Sinònimos e contràrios sabidoria, sabiénscia, sabiesa | ctr. locura Frases fint de grandhe respetu siat pro su sabiore e siat pro su grabbu chi aiant fatendhe sas cosas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sagesse, bon sens Ingresu common sense Ispagnolu sabiduría, juicio Italianu saggézza, assennatézza Tedescu Weisheit, Vernunft.

santídu , nm: sentidu, sentiru, sentitu, sentiu, sintidu Definitzione sa capacidade chi sa carena tenet de sapire totu is cosas mescamente de su mundhu de fora chi cun is nérbios intrant a su crebedhu; sa capacidade de s'ànima o de sa mente de provare una fortza chi punnat a s'àteru o chi dhi andhat in favore o in contràriu (e deasi fintzes a totu is cosas); sa capacidade de arrexonare, bíere e cunsiderare is cosas comente funt, su giustu, comente faet unu chi portat is atuamentos / is chimbe sentidos: sa vista, s'oidu, su palpu, su sabore, s'arrastu (o fintzes: bídere, intèndhere, tocare, tastare, nuscare) Sinònimos e contràrios sensu / sentimentu / atuamentu, giudísciu, tinnu Maneras de nàrrere csn: leare, boltare, furriare, pèrdere su s. = ammachiai, dimajai, fintzas essiri iscimpru; èssere de bonu sentidu = àere sentidos bonos, de istima, de dolu; èssere chena sentidu = dimajadu, o fintzas chentza coro, chentza amore e ne dolu, disapiadau; tènniri frimu sentidu = èssere bene a s'avértida de una cosa o chistione, atuare cun pertzisione e a fundhu a una cosa; abbèrrere sos sentidos = abbituare a istimare, a chèrrere bene; basare sos sentidos a ccn. = èssere riconnoschente; sentidu sanu = bonu, zustu, sàbiu; bènniri o torrai a su sentidu de… = bènnere a conca, bènnere s'idea de…; ponnerebbei totu sos sentidos (in carchi cosa o chistione) = fàghere sa cosa o sa chistione cun totu sas fortzas, chentza rispàrmiu de contivizu Frases dhi andat unu fragu bellu… chi nc'intrat in su santidu! ◊ s'intendint tzérrius chi c'imbucant in is sentidus ◊ che apo pérdidu su sentidu, so tzurpu, no bio e no intendho ◊ issu at patiu in totu is cincu sentidus ◊ unu corpus mortu aturat sentza sentidu 2. Deus si lessit sanus is sentidus! ◊ sos ojos sunt chi l'ant fatu incantu e chi l'ant fatzelladu su sentidu (G.Sini)◊ ses unu ciorbedhu sena de sentidu! ◊ deo fatu a issa innamoradu che perdia caltzones e sentidu ◊ pariat chi perdiat su sentidu, po su disprexeri de èssi pérdiu unu fillu ◊ su sonu de dogni festa ponet in dillíriu e iscàscios: leat su sentidu ◊ chini tenit sentiru depit cumprendi chi bivendi in custu mundu no si depit ispantai de nisciuna cosa ◊ custa filla est s'adoru de su babbu e de sa mamma, chi dh'ant pesara cun totu is sentirus ◊ fit ómine onestu e de sentiu sanu ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau! ◊ duas dies su mundhu a tremuleu: cantos ant furriadu su sentidu! ◊ in beranu s'amare li leat dogni sentidu! ◊ cussas tassas de cosa mi leant su sentitu e mi annéulant sos ammentos ◊ su fragu de su binu dhi fait perdi su sentiru! 3. manera de tempus mau: no tenit sentidu de iscampiai! ◊ mai prus dhi est torrau a su sentidu de intrai in cussa domu ◊ no ti torrit a benni mai prus a su sentidu de fai cussu! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu sens, sentiment Ingresu sense, sentiment Ispagnolu sentido, sentimiento Italianu sènso, sentiménto Tedescu Sinn, Gefühl.

sénsu , nm: sentzu 1 Definitzione sa capacidade de sa mente de assaborire totu is cosas, de si acatare, de èssere presente, de atuire, ma fintzes su sentire; si narat fintzes po significau de cosas e foedhos, po motivu o iscopu lógicu o de giudu de unu fàere Sinònimos e contràrios consiéntzia, santidu / significadu Maneras de nàrrere csn: èssiri in sensus = zúghere sos atuamentos, atinare; torrare in sensu, in sensos = torrare sos atuamentos (apustis de unu dimaju) Frases si mantenes sos sensos atentos, sos tales chi ti ammajant cun risitos sunt de amore in coro fritos ◊ at bufau tropu e no est arrallendi in sentzu 2. afido sas isperàntzias meas a su sensu carrale de sos Sardos pro sarbare custa terra de poesia dae prozetos criminales 3. a triballare chentza ndhe bogare nudha de bonu no tenet sensu 4. est morendusí, ma est in sensus ◊ cust'ómini gei no mi parit in sensus, comenti fuedhat! ◊ benemindi in sensus, chistionendi, cun totu ca tenit noranta cincu annus! ◊ su malàdiu respundit cun pagus fuedhus, ammostendi perou de èssiri in sensus Tradutziones Frantzesu conscience, sens Ingresu conscience, sense Ispagnolu conciencia, sentido Italianu cosciènza, sènso Tedescu Bewußtsein, Sinn.

tínnu , nm: tinu Definitzione atuamentu, capacidade de atuare e de cunsiderare bene is cosas, su èssere in podere de is capacidades de sa mente e de sa sabiesa po fàere giustas e bene is cosas Sinònimos e contràrios santidu / atibbidura, atibbiscione, atinadura, atuamentu, cumprendhóniu, sinnu Maneras de nàrrere csn: èssere, no èssere in tinu = in se, fora de se; andai a tinu de unu = pònnere mente a s'àteru, fàghere comente pessat s'àteru; fai is cosas a tinu, cun tinu = cun cussideru, bene, cun régula, pessendhebbei Frases lis narzeit sos verbos pro los torrare in tinnu sanu ◊ ischit petzi a irgherrimiare cussu pitzocu: s'àsiu l'est zirandhe su tinu! ◊ sa tentascione est manna e bocat s'ànima fora de tinu ◊ ses nendhe, nendhe: ma no ses in tinu, ca ses nendhe machines! ◊ su mare chi est su mare essit e torrat in tinu…◊ sunt brincanne e cantanne che iscidos de tinu ◊ àter'e che pessare a fàchere dommos de lussu: petzi perdimus su tinu! Sambenados e Provèrbios smb: Tinu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu bon sens Ingresu sense Ispagnolu juicio, tino Italianu sénno Tedescu Verstand.

«« Torra a chircare