Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acaída , nf Definitzione sa citia, sa firmada chi unu faet foedhandho Sinònimos e contràrios cagliada, cedada, citida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de taire Ingresu action of being silent Ispagnolu callada Italianu atto di tacére Tedescu Schweigen.

atribída , nf: atrivia, atrivida Definitzione su si atrivire; fata de gente atrivia / fàghere s'a. = arriscai a fai cosa chi no si depit Sinònimos e contràrios atrevimentu, atribidura, atriviscione, tramesada Frases fizu meu, ista sèmpere onestu: mai a nisciunus fetas atrivida! 2. no ndhe fato de cussas atrividas! (Mura) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hardiesse Ingresu brave deed Ispagnolu atrevimiento Italianu atto di audàcia, di sfrontatézza Tedescu Kühnheit.

àtu , nm: àutu Definitzione paperi inue est iscritu chie est su mere de unu bene, de un’interessu; cosa faendho, in su fàere, chi si faet fintzes coment'e ammostu o singiale de calecuna cosa Sinònimos e contràrios paperi, strumentu / acioni Maneras de nàrrere csn: a. de nàschida = fidenàscida; a. notóriu = zenia de dichiara; a. de fide = pregadoria chi si narat coment'e cufrimma de sa fide in Deus; pònnere in s'atu a unu = pònnere a s'avértida, avisàrelu Frases sunt andhados a su notàriu a lis fàghere s'atu de sa domo ◊ su babbu lis at cumpartidu s'interessu e lis at fatu s'àutu puru, a sos fizos 2. est una cumédia pratzia in tres atus 3. Bustianu aiat ghetau unu frúschiu pro pònnere in s'atu sos suos, innantis de acurtziare cudhu a su pinnetu (G.Piga) Sambenados e Provèrbios smb: Attus / prb: Deus no at fatu àutu a nisciunus Ètimu spn. auto Tradutziones Frantzesu acte Ingresu act Ispagnolu acta, acto Italianu atto Tedescu Akte.

balentía , nf: valentia Definitzione sa b. est unu valore de su sardu: est su fàere de su balente, su coràgiu de parare a su tempus, a is dificurtades e traschias de sa vida, a sa malesa de chie cumandhat fintzes contras a su torracontu de sa gente, a is cambiamentos de su connotu chi at fatu chie a sa sociedade nosta dh'ingiúliat e dh'istrochet faendhodha andhare a passu de is istràngios, b. est a fàere bene ue e candho dhue at dificultades; in cobertantza e a disprétziu si narat de su contràriu puru Sinònimos e contràrios abbalentiada, falentesa, falentia, proesa Frases s'isposu tuo no fachet una balentia, no godit petzi su chi li dant! ◊ custa est balentia chi mantenzo: mi pico s'isposu chi cherjo deo, no su chi cheries bois! ◊ totu sa bidha est cuntenta de sa balentia chi at fatu, ca est cojúbiu bonu! ◊ in totue su Sardu chi est istadu at fatu sempre balentia! 2. za l'apo bida sa balentia, a bíere a fiza mea acasazandhe su pejus de sa bidha!…◊ arratza de balentia chi as fatu a lassare a cudhu chi istimaias!…◊ ite balentia a assachiare unu pisedhu abbarradu solu!… Ètimu spn. valentía Tradutziones Frantzesu vaillance, courage, prouesse Ingresu bravery Ispagnolu valentia Italianu prodézza, bravura, atto di coràggio Tedescu Kühnheit.

cagliàda , nf: callada Definitzione su s'istare mudos, citios, su si firmare de foedhare Sinònimos e contràrios acaida, cedada, citida | ctr. faedhada Frases sa cagliada est risposta ◊ fit a chistionu, ma comente li ant nadu cosa at fatu sa callada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de se taire Ingresu action of being silent Ispagnolu callada Italianu atto di tacére Tedescu Schweigen.

fàta , nf Definitzione su fàere, sa cosa chi si faet, s'òpera Sinònimos e contràrios acioni, òbera / mirabí Maneras de nàrrere csn: si no est gai, fata! = si no est gai ite li faghet?, chi no est aici no fait nudha, no importat; dare una fata = cumentzai unu trabballu ma sentza de dh'acabbai, lassare a mesincumentu, a rugos, fatu in parte; a sa fata de sa die = obrescendi Frases morint sos sonnos a fata de die! ◊ est una rosa atraente e de valore, de númene e de fata ◊ cussa fémina est Allegria de nòmene e de fatas ◊ deo ndhe tenzo sa lumenada, àtere sas fatas ◊ su babbu li at dadu su sestu de sas bonas fatas, a su fizu ◊ li ant dadu una fata, a sa faina, e si che sunt andhados ◊ meda bi cheret a bodhire figu a ue no lompes… leas un'unchinu e fata! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action Ingresu act, action Ispagnolu acción, acto Italianu azióne, atto Tedescu Tat, Handlung.

istruméntu , nm: istrummentu, strumentu Definitzione documentu púbblicu chi faet su notàriu e narat de chie est unu bene; css. aina, aparíciu, machinàriu po fàere ccn. cosa / i. musicale = aina fata apostadamente po sonare música, de genia diferente segundhu ite dha faet sonare (a sulu a o bentu, de linna o de otone; a iscudidura, a cropos, es. is tumbarinos) Sinònimos e contràrios atu, paperi / aina, aparéciu, machinàriu Frases su notàriu pro su sodhu sa lira nos at leadu, sempre e candho at capitadu de fàghere carchi istrumentu ◊ su notaju de istrumentos frassos fit dispostu a ndhe fàghere cantos ndhe li pediant Ètimu itl. strumento Tradutziones Frantzesu acte notarié, instrument Ingresu notarial act Ispagnolu escritura, acta notarial Italianu atto notarile, struménto Tedescu notarielle Urkund, Instrument.

lodhuradítu , agt Definitzione chi est fatu de pòdere orrumbulare, unu pagu tundhu, chi no abbarrat firmu Sinònimos e contràrios lodhuranu, rumbulatu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu roulant Ingresu rolling Ispagnolu rodadero, rodadizo Italianu atto a rotolare Tedescu walzenfähig.

machighinàda , nf: machinada Definitzione aconcada maca, fata de macos, de chie portat machiore, machine Sinònimos e contràrios aconcada, cianciarronada, garrafatoni, isabidóriu, isconcata, isconchinada, locura, meleda, scioncheria Frases a bi credes, Bustià, chi candho intendho machighinadas goi, su late che achirrat fintzas a mie?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu balourdise, bêtise Ingresu dullness Ispagnolu necedad Italianu balordàggine, atto sciòcco, sconsiderato Tedescu Dummheit, Narrheit.

porcaría , nf: procaria Definitzione foedhu o fata ispulítica, cosa porca, tropu a craru, ananti de gente, e solu po su gustu de dha nàrrere o fàere (o de ofèndhere), foedhandho de cosas sessuales Sinònimos e contràrios bassinada, malufavedhu, truzulia / cdh. pulcaria, ttrs. purcaria Tradutziones Frantzesu gros mot, geste obscène, cochonnerie Ingresu indecent behaviour, swearword, indecency Ispagnolu palabrota, acto obsceno, obscenidad Italianu parolàccia, atto oscèno, sconcézza, impudicìzia Tedescu Schimpfwort, Schweinerei.