Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbaunzaméntu , nm Definitzione su abbaunzare, su imbrutare, ammarciare pruschetotu s'onore Sinònimos e contràrios intrullamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de troubler Ingresu turbidity Ispagnolu enturbiamiento Italianu intorbidiménto, imbrattaménto Tedescu Trübung, Beschmutzung.

acaída , nf Definitzione sa citia, sa firmada chi unu faet foedhandho Sinònimos e contràrios cagliada, cedada, citida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de taire Ingresu action of being silent Ispagnolu callada Italianu atto di tacére Tedescu Schweigen.

aciòni , nf: (a-ci-o-ni) antzione assione, atzione, atzioni Definitzione su fàere, operatzione, ma prus che àteru pentzada coment’e manera de fàere, calecuna cosa pagu de bonu chi si faet a ccn.; acioni balet fintzes coment'e ingestu, movidedha de sa manu o de sa conca cun calecunu significau Sinònimos e contràrios faghidura, fata, fatura 1 / acínnidu, micada Frases cussa est un'antzione chi nos aus a arregodare! ◊ assiones bonas no ndhe faghet, cussu: est sempre dadu a su malu fàghere ◊ sos babbos puru, ignorantes, si ponent a baldiones, marchendhe sas atziones chi faghent sas damigellas! ◊ cun s'assione chi mi at fatu, deo torro a domo sua? mai! ◊ ndh'apo fintzas birgonza de bos nàrrere sas assiones chi mi at fatu cussu, semper imbreagu! 2. totus funt aspetendi su dotori po dhu pregontai, ma issu est telefonendi e dhus fait s’acioni de abarrai citius (A.Simbula)◊ bastat s'acioni, no sigas! Tradutziones Frantzesu action Ingresu action Ispagnolu acción Italianu azióne di particolare rilièvo comportamentale Tedescu Untat.

aferritadúra , nf Definitzione est sa marcadura de su bestiàmene fata a ferru abbrigau; su segare cosa a ferros e, in cobertantza, su nàrrere male de s'àteru Sinònimos e contràrios malcadura / aferritamentu, allimbamentu, tragàgiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de marquer, médisance Ingresu branding, slander Ispagnolu marca, herrado Italianu marchiatura, maldicènza Tedescu Kennzeichnung, übles Gerede.

àmbulu , nm Definitzione sa capacidade o fortza de andhare; su movimentu de su brasciolu dormindho su pipiu; s'incannada po brinchidare Sinònimos e contràrios passu / bantzicadura, nannicadorju Frases esso a mi chilcare trabàgliu, ca so ancora in edade e s'àmbulu no mi mancat ◊ cussu est cadhu chi tenet àmbulu ◊ su pitzinnu, a nitzuledhu, fit sighindhe s'àmbulu de su brassolu candho sa mama lu fit ninnendhe ◊ mancari triziledha comente paret at s'àmbulu bellu de trabagliare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de marcher, balancement Ingresu walking ability, rocking Ispagnolu ambulación, balanceo Italianu capacità di camminare, dondolìo Tedescu Fähigkeit zu laufen, Geschaukel.

atafiaméntu , nm Definitzione su papare a meda, impresse, papada manna Sinònimos e contràrios abbentrada, abbrentosicada, abbrentosichedhada, abbuzada, atatamacada, atatina, isbuserigada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de gaver Ingresu big-feed Ispagnolu atracón Italianu scorpacciata Tedescu Fresserei.

atzoladúra , nf Definitzione su fàere is atzolas, is madassas, sa lana filada o àteru filu a lobos mannos a matzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de faire des écheveaux Ingresu skeining Ispagnolu el aspar el hilo Italianu matassatura Tedescu Legen in Strähnen.

bolluzadúra , nf Definitzione su bolluzare Sinònimos e contràrios avolotamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de troubler Ingresu muddiness Ispagnolu enturbiamiento Italianu intorbidaménto Tedescu Trübung.

cagliàda , nf: callada Definitzione su s'istare mudos, citios, su si firmare de foedhare Sinònimos e contràrios acaida, cedada, citida | ctr. faedhada Frases sa cagliada est risposta ◊ fit a chistionu, ma comente li ant nadu cosa at fatu sa callada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de se taire Ingresu action of being silent Ispagnolu callada Italianu atto di tacére Tedescu Schweigen.

cantàda , nf Definitzione su cantare, ma fintzes sa manera de cantare / c. de sèi = a gara de improvisadores, a sa campidanesa Frases cantas cantadas fatas in cussas festas! ◊ calincunu at iscritu s'istória de sa cantada campidanesa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de chanter quelque chose Ingresu singing Ispagnolu acción de cantar Italianu cantata Tedescu Gesang.

clàmu , nm: cramu Definitzione su acusare una fura, giare sa chèscia; su tzerriare, pedire agiudu Sinònimos e contràrios chensa, denúntzia / agiutóriu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de dénoncer un vol, réclamation Ingresu complaint Ispagnolu denuncia, llamamiento Italianu denùncia di còsa rubata, reclamo Tedescu Anzeige, Beschwerde.

comunèlla , nf: cumonella Definitzione cumonéssia, ma prus che àteru nau a disprétziu: su si pònnere impare in cosas pagu de bonu Sinònimos e contràrios cumonéssia Frases contra a sa religione sos eréticos sunt in comunella ◊ su mundhu oe est unu burdellu niedhu chi at fatu comunella cun s'inferru ◊ a mie no mi aggradant custas cumonellas! Tradutziones Frantzesu action de s'accointer Ingresu clique Ispagnolu camarilla Italianu comunèlla Tedescu Vereinbarung.

cucutadúra , nf Definitzione su pònnere su cugudhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action d'encapuchonner Ingresu hooding Ispagnolu el encapuchar Italianu incappucciaménto Tedescu Aufsetzen einer Kapuze.

faína , nf Definitzione css. cosa o trebballu chi si faet, abberu o a giogu, in bonu o in malu, pentzau prus coment'e atividade útile, su fàere, bistu fintzes coment'e arresurtau, prodotu, òpera Sinònimos e contràrios afainu, afare, afatzendha, berza, fainamentu, impreu, mungíliu, òbera, tarea, trabàgiu | ctr. chistionu, ciarra Maneras de nàrrere csn: f. a ischina de pisci = zenia de triballu fatu de pàrrere un'ischina de pische; donai, intregai f., pònniri in f. = dare triballu, pònnere a triballare, a fàghere; f. de màniga = isterzu de terra cun asas (brocas, frascus, istangiadas, brúnias, còngius); f. oberta = isterzu de terra largu (scifedhas, discus); f. istangiada = isterzu prus bonu, de colore birde, prus che àteru pro bellesa (brocas pintadas); fai fuedhu e f. = sa nada sa fata; maistru de f. fata = bantaxeri chi fait crei cosa sua su trabballu de is àterus Frases isse traballat s'oro e sa prata e campat dae cussa faina ◊ sa faina tua est a istudiare! ◊ fadei bosatrus, pighedhu, no est faina mia: dèu mi nd'isciacu is manus! ◊ sa faina issoro est s'annúntziu de su regnu de Deus ◊ sos disocupados sunt chentza faina 2. za l'as fata sa faina, a segare cudha broca!… Sambenados e Provèrbios prb: faina a su noti bregúngia a dedí ◊ faina de pisedhos alzola de catedhos ◊ is ainas faint is fainas Ètimu ctl. faina Tradutziones Frantzesu activité, action, travail Ingresu activity, work, action, function Ispagnolu faena, trabajo, tarea, obra Italianu attività, azióne, lavorìo, faccènda, funzióne, cómpito, òpera Tedescu Tätigkeit, Angelegenheit Funktion, Rolle, Arbeit, Werk.

fàta , nf Definitzione su fàere, sa cosa chi si faet, s'òpera Sinònimos e contràrios acioni, òbera / mirabí Maneras de nàrrere csn: si no est gai, fata! = si no est gai ite li faghet?, chi no est aici no fait nudha, no importat; dare una fata = cumentzai unu trabballu ma sentza de dh'acabbai, lassare a mesincumentu, a rugos, fatu in parte; a sa fata de sa die = obrescendi Frases morint sos sonnos a fata de die! ◊ est una rosa atraente e de valore, de númene e de fata ◊ cussa fémina est Allegria de nòmene e de fatas ◊ deo ndhe tenzo sa lumenada, àtere sas fatas ◊ su babbu li at dadu su sestu de sas bonas fatas, a su fizu ◊ li ant dadu una fata, a sa faina, e si che sunt andhados ◊ meda bi cheret a bodhire figu a ue no lompes… leas un'unchinu e fata! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action Ingresu act, action Ispagnolu acción, acto Italianu azióne, atto Tedescu Tat, Handlung.

fatúra 1 , nf Definitzione su fàere, mescamente nau de sa manera, e fintzes su àere o su èssere fatu Sinònimos e contràrios acioni, faghidura, fata, fatesa / faitzioni Frases custas sunt faturas de macu: putzidha, no si faghet gai, no! ◊ de custas faturas no ndhe fatat, ca un'ómine che a isse, fatu a síndhigu, iscumparet pro cantu si agatat! ◊ po is malas òperas nostas, po is faturas e pentzamentus nostus Cristus est mortu in cruxi 2. chie naschet cuadru, morrer tundhu no podet, ca est àtera fatura! (A.Serra) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action, traits Ingresu action, features Ispagnolu acción, facción, rasgo Italianu azióne, fattézza Tedescu Handlung, Zug.

feriméntu , nm Definitzione su fèrrere, su fàere ferias Frases fiat ómine de corazu, ma connoschiat su perígulu de su ferimentu Tradutziones Frantzesu action de blesser Ingresu wounding Ispagnolu herimiento Italianu feriménto Tedescu Verletzung.

féstu , nm Definitzione su sestare, su segare a misura s’orrobba po dha cosire a bestimentu Sinònimos e contràrios sestu Tradutziones Frantzesu action de couper, de tailler Ingresu cut Ispagnolu corte Italianu tàglio Tedescu Schnitt.

fiagàda , nf: fragada Definitzione su fiagare, suspia de fragu Sinònimos e contràrios nuscada Frases sa cosa murigada pudescit sa fragada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de flairer Ingresu sniff Ispagnolu olfateo Italianu annusata Tedescu Riechen.

fiagaméntu , nm Definitzione su fragare Sinònimos e contràrios fiagadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de flairer Ingresu smelling Ispagnolu olfateo Italianu odoraménto Tedescu Riechen.