aggrucàda , nf: aggurcata,
aggurgada Definitzione
su aggrucare; una passada, mescamente lestra, coment'e bolendho bíere o fàere totu e impresse mancari no bene
Sinònimos e contràrios
cadrassada,
navaciada
Frases
un'aggurgada impresse li amus dadu, in binza, nessi pro s'erba prus arta ◊ a cussu líbberu li apo dadu un'aggurgada e prus de una cosa no l'apo lézida ◊ custa no est cosa de dare un'aggurgada, no: cheret fata bene atenta!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
travail bâclé
Ingresu
hasty operation
Ispagnolu
despachaderas
Italianu
operazióne sbrigativa
Tedescu
schleunige Arbeit.
agiustàda , nf: azustada Definitzione
su agiustare; genia de cuntratu de fàere unu trebballu po unu tanti / fàghere un'a. = comporare a sa russa
Sinònimos e contràrios
adderetada,
istagilu,
scarada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
travail à la pièce (aux pièces)
Ingresu
job contract
Ispagnolu
destajo
Italianu
còttimo
Tedescu
Akkordarbeit.
ciaputzería , nf Definitzione
trebballu de ciaputzu, fatu a improdhu, male
Sinònimos e contràrios
abbaunzu,
abbunzadura,
aciarodhu,
afioncu,
coredhu,
impiastru,
inciapudhu,
inciorodhu,
indróvigu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
travail mal fait
Ingresu
mess
Ispagnolu
chapuza,
chapucería
Italianu
lavóro mal fatto
Tedescu
Pfuscherei.
disabbútu , agt: disabudu Definitzione
chi est chentza trebballu a fàere, chi no est faendho nudha de faina (nau de logu, chi est buidu, abbandhonau); chi at pérdiu s'abbitúdine a calecuna cosa; chi no est pentzandho o no atuat a sa cosa chi est faendho o chi dhi funt naendho / domo disabbuta = chi no b’istat neune, serrada, fintzas líchida, chentza trastes e ne àteru de su chi serbit mescamente a manigare
Sinònimos e contràrios
disimperau,
disocupadu,
ibbàidu,
ibbautu,
irberzadu,
líchidu 1
/
disabesau,
disabesu
/
ammammalucadu,
ilfatziennadu,
isàbbitu,
isagherau
| ctr.
afainadu,
impreadu
Frases
sos disabudos chene trabballu sunt medas ◊ a unu pastore che li aiant picau su bestiàmene pínnicu e gai fit restau disabudu ◊ tocat a tentare sos sartos prima chi los allugant, za bi ndhe at de zòbanos disabudos in chirca de zorronada ◊ est a cascos ca sa frente est disabuta!
2.
andhade a compidare sa dommo mea ca commo est disabbuta e che at a èssere ruendhe!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sans travail,
désœuvré
Ingresu
unemployed,
idle
Ispagnolu
desempleado,
holgazán
Italianu
disoccupato,
sfaccendato
Tedescu
müßig.
disimperàu , agt Definitzione
chi est chentza impreu, chentza fàere
Sinònimos e contràrios
disabbutu,
ibbautu,
ifainadu,
ilvioladu
Frases
fut torrau a sa pratza e iat biu ca dhu'iat atrus óminis disimperaus
Tradutziones
Frantzesu
sans travail,
en chômage
Ingresu
jobless
Ispagnolu
desempleado
Italianu
disoccupato
Tedescu
arbeitslos.
faína , nf Definitzione
css. cosa o trebballu chi si faet, abberu o a giogu, in bonu o in malu, pentzau prus coment'e atividade útile, su fàere, bistu fintzes coment'e arresurtau, prodotu, òpera
Sinònimos e contràrios
afainu,
afare,
afatzendha,
berza,
fainamentu,
impreu,
mungíliu,
òbera,
tarea,
trabàgiu
| ctr.
chistionu,
ciarra
Maneras de nàrrere
csn:
f. a ischina de pisci = zenia de triballu fatu de pàrrere un'ischina de pische; donai, intregai f., pònniri in f. = dare triballu, pònnere a triballare, a fàghere; f. de màniga = isterzu de terra cun asas (brocas, frascus, istangiadas, brúnias, còngius); f. oberta = isterzu de terra largu (scifedhas, discus); f. istangiada = isterzu prus bonu, de colore birde, prus che àteru pro bellesa (brocas pintadas); fai fuedhu e f. = sa nada sa fata; maistru de f. fata = bantaxeri chi fait crei cosa sua su trabballu de is àterus
Frases
isse traballat s'oro e sa prata e campat dae cussa faina ◊ sa faina tua est a istudiare! ◊ fadei bosatrus, pighedhu, no est faina mia: dèu mi nd'isciacu is manus! ◊ sa faina issoro est s'annúntziu de su regnu de Deus ◊ sos disocupados sunt chentza faina
2.
za l'as fata sa faina, a segare cudha broca!…
Sambenados e Provèrbios
prb:
faina a su noti bregúngia a dedí ◊ faina de pisedhos alzola de catedhos ◊ is ainas faint is fainas
Ètimu
ctl.
faina
Tradutziones
Frantzesu
activité,
action,
travail
Ingresu
activity,
work,
action,
function
Ispagnolu
faena,
trabajo,
tarea,
obra
Italianu
attività,
azióne,
lavorìo,
faccènda,
funzióne,
cómpito,
òpera
Tedescu
Tätigkeit,
Angelegenheit Funktion,
Rolle,
Arbeit,
Werk.
fatórzu , nm Definitzione
trebballu, su fàere trebballandho; in calecunu logu dhu narant a un'istràciu po frobbire istrégiu
Sinònimos e contràrios
faina,
fatoria,
impreu,
lavoru,
trabàgiu
Ètimu
ltn.
*factorium
Tradutziones
Frantzesu
travail
Ingresu
job
Ispagnolu
trabajo
Italianu
lavóro
Tedescu
Arbeit.
irmercorzàda , nf Definitzione
su irmercorzare, trebballu a tropu, esagerau
Sinònimos e contràrios
arrebbentu,
ismunziada,
istracatzone,
marasada,
stragada
/
cdh. strampita
Frases
ndhe at leadu de irmercorzadas, triballendhe totu a sa sola in campu!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
corvée,
travail éreintant
Ingresu
drudgery
Ispagnolu
reventón
Italianu
sfacchinata
Tedescu
Schinderei.
iscaràda , nf: iscarata,
scarada Definitzione
genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb.
Sinònimos e contràrios
iscaru
Maneras de nàrrere
csn:
fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu
Frases
ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!…
2.
mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi
3.
ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada!
Ètimu
ctl.
escarada
Tradutziones
Frantzesu
travail à la pièce,
effrontément
Ingresu
job contract,
cheekily
Ispagnolu
destajo,
descaradamente
Italianu
a gara,
còttimo,
sfacciataménte
Tedescu
um die Wette,
Akkord,
frech.
ismunziàda , nf Definitzione
su ismunziare; pelea manna, a meda
Sinònimos e contràrios
cadha,
impodha,
irmercorzada,
istracatzone,
marasada,
munziada,
stragada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
corvée,
travail crevant
Ingresu
drudgery
Ispagnolu
tute (m),
reventón
Italianu
sfacchinata
Tedescu
Schinderei.
ispabógliu , nm: ispabolzu,
ispaborzu,
ispaporju,
ispaporzu,
ispavolzu,
ispobolzu,
ispravorzu Definitzione
foedhu chi narant sèmpere in su sensu de cosa peleosa, difícile, chi faet sufrire, istare male, ma chi iat a èssere nau in cobertantza, ca iat a bòllere nàrrere gosu, comodidade, pàusu, asséliu, ispàssiu
Sinònimos e contràrios
ispregolzu
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere una cosa a malu i. = a pelea, a inzotu; manigare a s'i. = a meda, fintzas a no bi ndhe istare prus; a i. = cun paga lughe
Frases
già l'apo s'ispaborzu cun tegus!…◊ già mi ndh'at dadu de ispaborzu, cussa criadura! Assiat! (G.Ruju)◊ ite ispaborzu sa betzesa!…◊ incomintzat luego s'ispaborzu de sos profumos sos piús rafinados…: sulos púdidos, rutos isfogados che candho manigadu ant in mortorzu (Grolle)◊ in cussa domo da bi l'ant s’ispabógliu, ant postu sos ferros a su fizu!
2.
no apo ispabolzu in logu (P.Casu)◊ si aia àpiu una dàlia po s'abbutonadorzu fipo istau s'ispaporzu de sos pitzinnos! (A.Cucca)◊ suta a cumandhu anzenu no mi drommio a bonu ispravorzu
3.
semper mi ne so pesadu, mancaris a malu ispobolzu (M.Monterra)◊ at fatu totu a malu ispaborzu, gherrendhe chin prunetza e ruedhu ◊ siscura, est a malu ispravorzu, morindhe e chentza mòrrere! ◊ istant tota die tibbitabba sas feminedhas cun totu ispabolzu, samunendhe ◊ za apo dormiu ma a malu ispaporju
Ètimu
ltn.
ex + pauper
Tradutziones
Frantzesu
sacré travail
Ingresu
hard work
Ispagnolu
tute,
zurra (f)
Italianu
faticàccia
Tedescu
schwere Anstrengung.
istagílu , nm: istàgiu,
istàgliu,
istallu,
istazu Definitzione
una genia de cuntratu: a cótimu, a impresa
Sinònimos e contràrios
agiustada,
scarada
Ètimu
spn., ctl.
destajo, estall
Tradutziones
Frantzesu
travail à la pièce
Ingresu
job contract
Ispagnolu
destajo
Italianu
còttimo
Tedescu
Akkord.
istrípa 1 , nf Definitzione
pelea manna / picare un'i.
Sinònimos e contràrios
antua,
cadha,
cària,
cumbata,
impodha,
inzotu,
istimpida,
matana,
mugna,
pista,
pistapone,
podha
Frases
cuss'afuta e s'istripa chi nos amus picau nos at catzau su sonnu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sacré travail
Ingresu
bad strain
Ispagnolu
tute
Italianu
faticàccia
Tedescu
schwere Anstrengung.
manígiu , nm, nf: manixu,
maniza,
manizu,
meixu Definitzione
su manigiare, su faimentu, trebballu o movimentu de manos prus che àteru nau in su sensu de impreare cosa, de dha pònnere a fàere, a si ndhe serbire, o fintzes solu de istare faendho faina, trebballandho cosa; manera de fàere; fintzes cuncordu de calecuna faina pagu onesta, unu pagu a trassa, unu pagu a iscúsiu, a ingannu
Sinònimos e contràrios
contibizu,
faina,
impreu,
maniestu,
magoninzu,
manucu,
trabàgiu
/
alvatadura,
barbatada
/
transa
Maneras de nàrrere
csn:
tènnere una cosa meda a manizu = pònnerela o impreàrela meda, in cosas de donzi die; cosa, trastu de manígiu (es. tialla, bestimenta) = de pònnere a fitianu, a donzi die, pro donzi bisonzu (ctr. de càstigu); terra de bonu manizu = bona a triballare; manixu, meixu (de sa terra)= aronzu, aradura; àere manizu de una cosa = ischírela leare, èssere pràtigos a si ndhe serbire; su manizu de sa domo = su comente si muntenet e contivizat sa domo, sas cosas de domo; leare, ghiare su carru a manizu de nanti = sétidos a cara a punta, acurtzu a sa forchidha; su cane poltat manígiu = at leadu sa trata de sa fera, est ponindhe ifatu a sa fera
Frases
in su cuile istabat petzi a s'ora de su manizu ◊ tziu Berte, fatu su manizu, si sediat ◊ fachendhe carbone, sos ómines che fint in sa coa de su padente, in su manizu ◊ si s'animale no afilat a manu de su mere, peus si bidet manizu de fune anzena!
2.
bellu manizu pro bínchere sa tentassione, Elias Portó!…◊ gei dh'apu biu su manígiu, acomenti ispendit su dinai! ◊ cun tzertos manizos sos fizos los guastant ◊ si bi at manizu sa cosa resessit ◊ contivizare e muntènnere sa paghe fit su manizu de babbos e mamas
3.
no ti fides a bi andhare: cue bi at manizu! ◊ mi so abbistu chi in cussa béndhua bi at manizu mannu ◊ sos chi votant in sa Giunta istant fatendhe manizu ◊ cussu faghet manizos finas in crésia e peri sos caminos!
4.
in domu lassaus isceti su dinai de manígiu: s'àteru in banca ◊ sa tialla bona dh'allogu: de manígiu gei ndi tengu ◊ custu est unu cuadhu de manígiu, cudhu est de istadha ◊ no pongais su servítziu nou a manígiu! ◊ custa est s'àcua de manígiu, cussa po bufai ◊ sas cobertedhas chi zuto a manizu las apo samunadas
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
maniement,
manipulation,
travail,
procédé,
intrigue
Ingresu
use,
manipulation,
procedure,
intrigue
Ispagnolu
manejo,
procedimiento
Italianu
maneggiaménto,
manipolazióne,
lavorazióne,
manéggio,
procediménto,
trésca
Tedescu
Handhabung,
Methode,
Machenschaft.
marasadòre , agt, nm Definitzione
chi o chie trebballat meda, chentza si arresparmiare
Sinònimos e contràrios
trabagliadore,
trabagliante
| ctr.
mandrone,
oreri,
praitzosu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bourreau de travail
Ingresu
slogger
Ispagnolu
trabajador empedernido
Italianu
sgobbóne
Tedescu
Arbeitstier.
òbera , nf: òpera Definitzione
trebballu, mescamente in su sensu de totu su chi abbarrat fatu de pòdere serbire
Sinònimos e contràrios
faina,
trabàgiu
Maneras de nàrrere
csn:
òperas mortas = s'intelajadura a ue si fissant sas abberturas, in sas domos; linna de òpera = linna bona pro fàghere mobbília, abberturas
Frases
cun cussa manu puru, chi si bollit, si pòdinti fai òperas bonas!…◊ torreit in ànimos bonos e de bon'àschidu a che congruire s'òbera de sa die (A.Canalis)◊ de sas òperas suas sa reina l'at Cumédia solu intitulada (Cubeddu)◊ deo no chirco anzenas fantasias ca mi coronant sas òperas mias! (Tucone)◊ seus seguros ca cust'òpera una die at a bènnere istudiada po is argumentos chi tratat
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
œuvre,
travail
Ingresu
work
Ispagnolu
obra,
trabajo
Italianu
òpera
Tedescu
Werk.
scaràda , nf: iscarada*,
scarara Definitzione
genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu; genia de trebballu chi si faet in pischera (si càmbiant noas totu is cannitzadas o prantas)
Maneras de nàrrere
csn:
pigai o donai faina, comparai, bèndiri a s.; fuedhai a s. = faedhare chentza rispetu, chentza birgonza; a s. = (puru) unu ifatu de s'àteru, a meda, a cótimu, a trivas
Frases
no ti mortificas pighendi scaradas, pagus giorronadas fais a su mesi ◊ messànt a scarada, po si fai onori ◊ dhoi at genti istenteriada chi est a scarada fendi tontesas ◊ anguidha a scarada!… a scarada anguidha bella!…
2.
de sa classi mia ndi tengu unu cun su bràciu bogau, unu cun su brúciu segau, una cun sa manu pista… a scarada!
3.
e it'est cussa scarara de "gruppi folk"?!
Tradutziones
Frantzesu
travail à la pièce (aux pièces)
Ingresu
job contract
Ispagnolu
destajo
Italianu
còttimo
Tedescu
Akkord,
Akkordarbeit.
trabàgiu , nm: trabàgliu,
trabbàlgiu,
trabàlliu,
traballu,
trabballu,
trabbaxu,
travàgliu,
travallu,
trebballu,
tribàgliu triballu,
tribbàgliu,
tribballu,
trivàgliu,
trobàgliu Definitzione
dónnia e css. faina, su fàere mescamente coment'e atividade contivigiosa, abbista, istudiada po buscare totu su chi serbit a sa vida, po campare, cambiare de istare, èssere o andhare méngius, bínchere su bisóngiu, bistu coment'e impreu no sèmpere discantzosu (e in custu est ctr. de giogu, de divertera); faina o òpera de fàere, su chi su fàere produet, bogat a pígiu, òpera fata; fintzes postu, impreu a contu de ccn.
Sinònimos e contràrios
faina,
fatorzu,
impreu,
lavoru
/
òpera
/
,
trivallu cdh. trabàgiu
| ctr.
divertera,
giogu,
spàssiu
Maneras de nàrrere
csn:
a trabballu = a inzotu, cun pelea, azigu; betàresi a su traballu chei s'abe = èssere triballantes meda; t. de giustítzia = faina mala, de fàghere male, dannu, furas e gai; èssiri o arrúiri in t. de giustítzia = fàghere carchi faina mala (es. fura, morte e gai); rebbentai de trabballu = triballare a s'airada, a tropu, crebare a triballu; dí de trabballu = die de fatoriu, chi si triballat (ma fintzas zoronada); a logos, "trabàgliu" est sa màchina de ferrare o ferrajola
Frases
su triballu chi mi essit mi collo ◊ su trabballu est unu dovere e una fortuna ◊ isse no fritit prus s'ischina a su trivàgliu ◊ fizu meu, istúdia ca su travallu a contu anzenu est pesu mannu! ◊ li andhaiat su trabàgliu che su fumu in ojos ◊ cussu si betat a su traballu che a s'abe de sos casidhos ◊ custus no ndi bollint intendi sa nomanada de trabballu! ◊ su trobàgliu de su pastore est unu bantu pro nois nulvesos ◊ bi ndh'essit de triballu faghindhe cuss'istrada!…
2.
fit mirendhe su trivàgliu de s'aradore ◊ in bidha ant abbertu triballos ◊ Minnia s'iscaringiàt a arriri sentza ndi artziai sa conca de su trabballu
3.
funt un'esércitu is chi ant pérdiu o non tenint traballu ◊ biviat sa família sena de unu trabballu beru, oi fadendi su manorba, cras marrendi ortus allenus
4.
a trabballu pòciu abarrai in pei! ◊ ingunis nci capis a trabballu ◊ chistionat a trabballu ◊ paret chi li costet travallu peri a rispòndhere!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
travail
Ingresu
work
Ispagnolu
trabajo
Italianu
lavóro,
trattaménto
Tedescu
Arbeit,
Behandlung.
trabballaméntu , nm Definitzione
su trabballu o manígiu chi si faet a is cosas po chi siant fatas a su puntu giustu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
travail
Ingresu
processing,
working
Ispagnolu
elaboración,
producción,
manufactura
Italianu
lavorazióne
Tedescu
Bearbeitung.
zoronàda , nf: (sa z. = sazoronàda) gerronada*
tzorronata,
zorronada,
zorronata Definitzione
die de trebballu; su badàngiu, sa paga, su trebballu de una die
Maneras de nàrrere
csn:
conchistare, lucurare, acapidare, pèrdere sa z. = trabballai po cosa, trabballai po debbadas; andhare o èssere a sa z. = no àere unu triballu fetivu, unu postu, triballare a dies; z. anzena = fata a contu de àtere; fàghere z. bona = trabballai, godangiai meda; fàghere z. = totu su triballu chi si podet fàghere in tempus de una zoronada, triballare chentza pèrdere tempus; cumprire sa z. = fàghere z. manna, triballare totu s'ora chi faghet; essire sa z. = àere zoronada, èssere chircados a triballare; collire sa z. = andai a trabballai, si cumbinat de èssiri circaus; chircare o leare a unu a sa z. = a fàghere triballu a zoronadas
Frases
mi ndhe andho che operàgiu chi at servidu sa zorronada (A.Casula)◊ su póberu no at àteru aficu si no sa miserina zoronada ◊ acomi tristu a zorronada anzena! ◊ mi fato carchi bruncone de linna candho no mi essit zoronada ◊ collidila, sa zoronada, candho essit! ◊ chircaimus a Fulanu a sa zoronada pro ispilire olia
Tradutziones
Frantzesu
journée de travail
Ingresu
day
Ispagnolu
jornada,
jornal
Italianu
giornata
Tedescu
Arbeitstag,
Tagelohn.