aggrucàda , nf: aggurcata,
aggurgada Definizione
su aggrucare; una passada, mescamente lestra, coment'e bolendho bíere o fàere totu e impresse mancari no bene
Sinonimi e contrari
cadrassada,
navaciada
Frasi
un'aggurgada impresse li amus dadu, in binza, nessi pro s'erba prus arta ◊ a cussu líbberu li apo dadu un'aggurgada e prus de una cosa no l'apo lézida ◊ custa no est cosa de dare un'aggurgada, no: cheret fata bene atenta!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
travail bâclé
Inglese
hasty operation
Spagnolo
despachaderas
Italiano
operazióne sbrigativa
Tedesco
schleunige Arbeit.
agiustàda , nf: azustada Definizione
su agiustare; genia de cuntratu de fàere unu trebballu po unu tanti / fàghere un'a. = comporare a sa russa
Sinonimi e contrari
adderetada,
istagilu,
scarada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
travail à la pièce (aux pièces)
Inglese
job contract
Spagnolo
destajo
Italiano
còttimo
Tedesco
Akkordarbeit.
ciaputzería , nf Definizione
trebballu de ciaputzu, fatu a improdhu, male
Sinonimi e contrari
abbaunzu,
abbunzadura,
aciarodhu,
afioncu,
coredhu,
impiastru,
inciapudhu,
inciorodhu,
indróvigu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
travail mal fait
Inglese
mess
Spagnolo
chapuza,
chapucería
Italiano
lavóro mal fatto
Tedesco
Pfuscherei.
disabbútu , agt: disabudu Definizione
chi est chentza trebballu a fàere, chi no est faendho nudha de faina (nau de logu, chi est buidu, abbandhonau); chi at pérdiu s'abbitúdine a calecuna cosa; chi no est pentzandho o no atuat a sa cosa chi est faendho o chi dhi funt naendho / domo disabbuta = chi no b’istat neune, serrada, fintzas líchida, chentza trastes e ne àteru de su chi serbit mescamente a manigare
Sinonimi e contrari
disimperau,
disocupadu,
ibbàidu,
ibbautu,
irberzadu,
líchidu 1
/
disabesau,
disabesu
/
ammammalucadu,
ilfatziennadu,
isàbbitu,
isagherau
| ctr.
afainadu,
impreadu
Frasi
sos disabudos chene trabballu sunt medas ◊ a unu pastore che li aiant picau su bestiàmene pínnicu e gai fit restau disabudu ◊ tocat a tentare sos sartos prima chi los allugant, za bi ndhe at de zòbanos disabudos in chirca de zorronada ◊ est a cascos ca sa frente est disabuta!
2.
andhade a compidare sa dommo mea ca commo est disabbuta e che at a èssere ruendhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sans travail,
désœuvré
Inglese
unemployed,
idle
Spagnolo
desempleado,
holgazán
Italiano
disoccupato,
sfaccendato
Tedesco
müßig.
disimperàu , agt Definizione
chi est chentza impreu, chentza fàere
Sinonimi e contrari
disabbutu,
ibbautu,
ifainadu,
ilvioladu
Frasi
fut torrau a sa pratza e iat biu ca dhu'iat atrus óminis disimperaus
Traduzioni
Francese
sans travail,
en chômage
Inglese
jobless
Spagnolo
desempleado
Italiano
disoccupato
Tedesco
arbeitslos.
faína , nf Definizione
css. cosa o trebballu chi si faet, abberu o a giogu, in bonu o in malu, pentzau prus coment'e atividade útile, su fàere, bistu fintzes coment'e arresurtau, prodotu, òpera
Sinonimi e contrari
afainu,
afare,
afatzendha,
berza,
fainamentu,
impreu,
mungíliu,
òbera,
tarea,
trabàgiu
| ctr.
chistionu,
ciarra
Modi di dire
csn:
f. a ischina de pisci = zenia de triballu fatu de pàrrere un'ischina de pische; donai, intregai f., pònniri in f. = dare triballu, pònnere a triballare, a fàghere; f. de màniga = isterzu de terra cun asas (brocas, frascus, istangiadas, brúnias, còngius); f. oberta = isterzu de terra largu (scifedhas, discus); f. istangiada = isterzu prus bonu, de colore birde, prus che àteru pro bellesa (brocas pintadas); fai fuedhu e f. = sa nada sa fata; maistru de f. fata = bantaxeri chi fait crei cosa sua su trabballu de is àterus
Frasi
isse traballat s'oro e sa prata e campat dae cussa faina ◊ sa faina tua est a istudiare! ◊ fadei bosatrus, pighedhu, no est faina mia: dèu mi nd'isciacu is manus! ◊ sa faina issoro est s'annúntziu de su regnu de Deus ◊ sos disocupados sunt chentza faina
2.
za l'as fata sa faina, a segare cudha broca!…
Cognomi e Proverbi
prb:
faina a su noti bregúngia a dedí ◊ faina de pisedhos alzola de catedhos ◊ is ainas faint is fainas
Etimo
ctl.
faina
Traduzioni
Francese
activité,
action,
travail
Inglese
activity,
work,
action,
function
Spagnolo
faena,
trabajo,
tarea,
obra
Italiano
attività,
azióne,
lavorìo,
faccènda,
funzióne,
cómpito,
òpera
Tedesco
Tätigkeit,
Angelegenheit Funktion,
Rolle,
Arbeit,
Werk.
fatórzu , nm Definizione
trebballu, su fàere trebballandho; in calecunu logu dhu narant a un'istràciu po frobbire istrégiu
Sinonimi e contrari
faina,
fatoria,
impreu,
lavoru,
trabàgiu
Etimo
ltn.
*factorium
Traduzioni
Francese
travail
Inglese
job
Spagnolo
trabajo
Italiano
lavóro
Tedesco
Arbeit.
irmercorzàda , nf Definizione
su irmercorzare, trebballu a tropu, esagerau
Sinonimi e contrari
arrebbentu,
ismunziada,
istracatzone,
marasada,
stragada
/
cdh. strampita
Frasi
ndhe at leadu de irmercorzadas, triballendhe totu a sa sola in campu!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
corvée,
travail éreintant
Inglese
drudgery
Spagnolo
reventón
Italiano
sfacchinata
Tedesco
Schinderei.
iscaràda , nf: iscarata,
scarada Definizione
genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb.
Sinonimi e contrari
iscaru
Modi di dire
csn:
fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu
Frasi
ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!…
2.
mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi
3.
ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada!
Etimo
ctl.
escarada
Traduzioni
Francese
travail à la pièce,
effrontément
Inglese
job contract,
cheekily
Spagnolo
destajo,
descaradamente
Italiano
a gara,
còttimo,
sfacciataménte
Tedesco
um die Wette,
Akkord,
frech.
ismunziàda , nf Definizione
su ismunziare; pelea manna, a meda
Sinonimi e contrari
cadha,
impodha,
irmercorzada,
istracatzone,
marasada,
munziada,
stragada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
corvée,
travail crevant
Inglese
drudgery
Spagnolo
tute (m),
reventón
Italiano
sfacchinata
Tedesco
Schinderei.
ispabógliu , nm: ispabolzu,
ispaborzu,
ispaporju,
ispaporzu,
ispavolzu,
ispobolzu,
ispravorzu Definizione
foedhu chi narant sèmpere in su sensu de cosa peleosa, difícile, chi faet sufrire, istare male, ma chi iat a èssere nau in cobertantza, ca iat a bòllere nàrrere gosu, comodidade, pàusu, asséliu, ispàssiu
Sinonimi e contrari
ispregolzu
Modi di dire
csn:
fàghere una cosa a malu i. = a pelea, a inzotu; manigare a s'i. = a meda, fintzas a no bi ndhe istare prus; a i. = cun paga lughe
Frasi
già l'apo s'ispaborzu cun tegus!…◊ già mi ndh'at dadu de ispaborzu, cussa criadura! Assiat! (G.Ruju)◊ ite ispaborzu sa betzesa!…◊ incomintzat luego s'ispaborzu de sos profumos sos piús rafinados…: sulos púdidos, rutos isfogados che candho manigadu ant in mortorzu (Grolle)◊ in cussa domo da bi l'ant s’ispabógliu, ant postu sos ferros a su fizu!
2.
no apo ispabolzu in logu (P.Casu)◊ si aia àpiu una dàlia po s'abbutonadorzu fipo istau s'ispaporzu de sos pitzinnos! (A.Cucca)◊ suta a cumandhu anzenu no mi drommio a bonu ispravorzu
3.
semper mi ne so pesadu, mancaris a malu ispobolzu (M.Monterra)◊ at fatu totu a malu ispaborzu, gherrendhe chin prunetza e ruedhu ◊ siscura, est a malu ispravorzu, morindhe e chentza mòrrere! ◊ istant tota die tibbitabba sas feminedhas cun totu ispabolzu, samunendhe ◊ za apo dormiu ma a malu ispaporju
Etimo
ltn.
ex + pauper
Traduzioni
Francese
sacré travail
Inglese
hard work
Spagnolo
tute,
zurra (f)
Italiano
faticàccia
Tedesco
schwere Anstrengung.
istagílu , nm: istàgiu,
istàgliu,
istallu,
istazu Definizione
una genia de cuntratu: a cótimu, a impresa
Sinonimi e contrari
agiustada,
scarada
Etimo
spn., ctl.
destajo, estall
Traduzioni
Francese
travail à la pièce
Inglese
job contract
Spagnolo
destajo
Italiano
còttimo
Tedesco
Akkord.
istrípa 1 , nf Definizione
pelea manna / picare un'i.
Sinonimi e contrari
antua,
cadha,
cària,
cumbata,
impodha,
inzotu,
istimpida,
matana,
mugna,
pista,
pistapone,
podha
Frasi
cuss'afuta e s'istripa chi nos amus picau nos at catzau su sonnu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sacré travail
Inglese
bad strain
Spagnolo
tute
Italiano
faticàccia
Tedesco
schwere Anstrengung.
manígiu , nm, nf: manixu,
maniza,
manizu,
meixu Definizione
su manigiare, su faimentu, trebballu o movimentu de manos prus che àteru nau in su sensu de impreare cosa, de dha pònnere a fàere, a si ndhe serbire, o fintzes solu de istare faendho faina, trebballandho cosa; manera de fàere; fintzes cuncordu de calecuna faina pagu onesta, unu pagu a trassa, unu pagu a iscúsiu, a ingannu
Sinonimi e contrari
contibizu,
faina,
impreu,
maniestu,
magoninzu,
manucu,
trabàgiu
/
alvatadura,
barbatada
/
transa
Modi di dire
csn:
tènnere una cosa meda a manizu = pònnerela o impreàrela meda, in cosas de donzi die; cosa, trastu de manígiu (es. tialla, bestimenta) = de pònnere a fitianu, a donzi die, pro donzi bisonzu (ctr. de càstigu); terra de bonu manizu = bona a triballare; manixu, meixu (de sa terra)= aronzu, aradura; àere manizu de una cosa = ischírela leare, èssere pràtigos a si ndhe serbire; su manizu de sa domo = su comente si muntenet e contivizat sa domo, sas cosas de domo; leare, ghiare su carru a manizu de nanti = sétidos a cara a punta, acurtzu a sa forchidha; su cane poltat manígiu = at leadu sa trata de sa fera, est ponindhe ifatu a sa fera
Frasi
in su cuile istabat petzi a s'ora de su manizu ◊ tziu Berte, fatu su manizu, si sediat ◊ fachendhe carbone, sos ómines che fint in sa coa de su padente, in su manizu ◊ si s'animale no afilat a manu de su mere, peus si bidet manizu de fune anzena!
2.
bellu manizu pro bínchere sa tentassione, Elias Portó!…◊ gei dh'apu biu su manígiu, acomenti ispendit su dinai! ◊ cun tzertos manizos sos fizos los guastant ◊ si bi at manizu sa cosa resessit ◊ contivizare e muntènnere sa paghe fit su manizu de babbos e mamas
3.
no ti fides a bi andhare: cue bi at manizu! ◊ mi so abbistu chi in cussa béndhua bi at manizu mannu ◊ sos chi votant in sa Giunta istant fatendhe manizu ◊ cussu faghet manizos finas in crésia e peri sos caminos!
4.
in domu lassaus isceti su dinai de manígiu: s'àteru in banca ◊ sa tialla bona dh'allogu: de manígiu gei ndi tengu ◊ custu est unu cuadhu de manígiu, cudhu est de istadha ◊ no pongais su servítziu nou a manígiu! ◊ custa est s'àcua de manígiu, cussa po bufai ◊ sas cobertedhas chi zuto a manizu las apo samunadas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
maniement,
manipulation,
travail,
procédé,
intrigue
Inglese
use,
manipulation,
procedure,
intrigue
Spagnolo
manejo,
procedimiento
Italiano
maneggiaménto,
manipolazióne,
lavorazióne,
manéggio,
procediménto,
trésca
Tedesco
Handhabung,
Methode,
Machenschaft.
marasadòre , agt, nm Definizione
chi o chie trebballat meda, chentza si arresparmiare
Sinonimi e contrari
trabagliadore,
trabagliante
| ctr.
mandrone,
oreri,
praitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourreau de travail
Inglese
slogger
Spagnolo
trabajador empedernido
Italiano
sgobbóne
Tedesco
Arbeitstier.
òbera , nf: òpera Definizione
trebballu, mescamente in su sensu de totu su chi abbarrat fatu de pòdere serbire
Sinonimi e contrari
faina,
trabàgiu
Modi di dire
csn:
òperas mortas = s'intelajadura a ue si fissant sas abberturas, in sas domos; linna de òpera = linna bona pro fàghere mobbília, abberturas
Frasi
cun cussa manu puru, chi si bollit, si pòdinti fai òperas bonas!…◊ torreit in ànimos bonos e de bon'àschidu a che congruire s'òbera de sa die (A.Canalis)◊ de sas òperas suas sa reina l'at Cumédia solu intitulada (Cubeddu)◊ deo no chirco anzenas fantasias ca mi coronant sas òperas mias! (Tucone)◊ seus seguros ca cust'òpera una die at a bènnere istudiada po is argumentos chi tratat
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
œuvre,
travail
Inglese
work
Spagnolo
obra,
trabajo
Italiano
òpera
Tedesco
Werk.
scaràda , nf: iscarada*,
scarara Definizione
genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu; genia de trebballu chi si faet in pischera (si càmbiant noas totu is cannitzadas o prantas)
Modi di dire
csn:
pigai o donai faina, comparai, bèndiri a s.; fuedhai a s. = faedhare chentza rispetu, chentza birgonza; a s. = (puru) unu ifatu de s'àteru, a meda, a cótimu, a trivas
Frasi
no ti mortificas pighendi scaradas, pagus giorronadas fais a su mesi ◊ messànt a scarada, po si fai onori ◊ dhoi at genti istenteriada chi est a scarada fendi tontesas ◊ anguidha a scarada!… a scarada anguidha bella!…
2.
de sa classi mia ndi tengu unu cun su bràciu bogau, unu cun su brúciu segau, una cun sa manu pista… a scarada!
3.
e it'est cussa scarara de "gruppi folk"?!
Traduzioni
Francese
travail à la pièce (aux pièces)
Inglese
job contract
Spagnolo
destajo
Italiano
còttimo
Tedesco
Akkord,
Akkordarbeit.
trabàgiu , nm: trabàgliu,
trabbàlgiu,
trabàlliu,
traballu,
trabballu,
trabbaxu,
travàgliu,
travallu,
trebballu,
tribàgliu triballu,
tribbàgliu,
tribballu,
trivàgliu,
trobàgliu Definizione
dónnia e css. faina, su fàere mescamente coment'e atividade contivigiosa, abbista, istudiada po buscare totu su chi serbit a sa vida, po campare, cambiare de istare, èssere o andhare méngius, bínchere su bisóngiu, bistu coment'e impreu no sèmpere discantzosu (e in custu est ctr. de giogu, de divertera); faina o òpera de fàere, su chi su fàere produet, bogat a pígiu, òpera fata; fintzes postu, impreu a contu de ccn.
Sinonimi e contrari
faina,
fatorzu,
impreu,
lavoru
/
òpera
/
,
trivallu cdh. trabàgiu
| ctr.
divertera,
giogu,
spàssiu
Modi di dire
csn:
a trabballu = a inzotu, cun pelea, azigu; betàresi a su traballu chei s'abe = èssere triballantes meda; t. de giustítzia = faina mala, de fàghere male, dannu, furas e gai; èssiri o arrúiri in t. de giustítzia = fàghere carchi faina mala (es. fura, morte e gai); rebbentai de trabballu = triballare a s'airada, a tropu, crebare a triballu; dí de trabballu = die de fatoriu, chi si triballat (ma fintzas zoronada); a logos, "trabàgliu" est sa màchina de ferrare o ferrajola
Frasi
su triballu chi mi essit mi collo ◊ su trabballu est unu dovere e una fortuna ◊ isse no fritit prus s'ischina a su trivàgliu ◊ fizu meu, istúdia ca su travallu a contu anzenu est pesu mannu! ◊ li andhaiat su trabàgliu che su fumu in ojos ◊ cussu si betat a su traballu che a s'abe de sos casidhos ◊ custus no ndi bollint intendi sa nomanada de trabballu! ◊ su trobàgliu de su pastore est unu bantu pro nois nulvesos ◊ bi ndh'essit de triballu faghindhe cuss'istrada!…
2.
fit mirendhe su trivàgliu de s'aradore ◊ in bidha ant abbertu triballos ◊ Minnia s'iscaringiàt a arriri sentza ndi artziai sa conca de su trabballu
3.
funt un'esércitu is chi ant pérdiu o non tenint traballu ◊ biviat sa família sena de unu trabballu beru, oi fadendi su manorba, cras marrendi ortus allenus
4.
a trabballu pòciu abarrai in pei! ◊ ingunis nci capis a trabballu ◊ chistionat a trabballu ◊ paret chi li costet travallu peri a rispòndhere!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
travail
Inglese
work
Spagnolo
trabajo
Italiano
lavóro,
trattaménto
Tedesco
Arbeit,
Behandlung.
trabballaméntu , nm Definizione
su trabballu o manígiu chi si faet a is cosas po chi siant fatas a su puntu giustu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
travail
Inglese
processing,
working
Spagnolo
elaboración,
producción,
manufactura
Italiano
lavorazióne
Tedesco
Bearbeitung.
zoronàda , nf: (sa z. = sazoronàda) gerronada*
tzorronata,
zorronada,
zorronata Definizione
die de trebballu; su badàngiu, sa paga, su trebballu de una die
Modi di dire
csn:
conchistare, lucurare, acapidare, pèrdere sa z. = trabballai po cosa, trabballai po debbadas; andhare o èssere a sa z. = no àere unu triballu fetivu, unu postu, triballare a dies; z. anzena = fata a contu de àtere; fàghere z. bona = trabballai, godangiai meda; fàghere z. = totu su triballu chi si podet fàghere in tempus de una zoronada, triballare chentza pèrdere tempus; cumprire sa z. = fàghere z. manna, triballare totu s'ora chi faghet; essire sa z. = àere zoronada, èssere chircados a triballare; collire sa z. = andai a trabballai, si cumbinat de èssiri circaus; chircare o leare a unu a sa z. = a fàghere triballu a zoronadas
Frasi
mi ndhe andho che operàgiu chi at servidu sa zorronada (A.Casula)◊ su póberu no at àteru aficu si no sa miserina zoronada ◊ acomi tristu a zorronada anzena! ◊ mi fato carchi bruncone de linna candho no mi essit zoronada ◊ collidila, sa zoronada, candho essit! ◊ chircaimus a Fulanu a sa zoronada pro ispilire olia
Traduzioni
Francese
journée de travail
Inglese
day
Spagnolo
jornada,
jornal
Italiano
giornata
Tedesco
Arbeitstag,
Tagelohn.