acostumài , vrb: acostumare, costumai Definizione tènnere o àere a parusu, àere s'abbitúdine, s’avesu; giare bonas abbitúdines Sinonimi e contrari abbetuare, abesare, acomunai, arranguai, imbisciare, ingustai, parusare Frasi a dí de oi unu tempus acostumaiaus a fai cancuna sciampita puru! ◊ cussu no acostumat a abarrai a giru ◊ dh'apo pretzetadu chi no si atrameset de mi ne torrare a parte de manzanu comente acostumat issu (Z.Porcu)◊ dèu acostumu pagu a fuedhai ananti de genti meda Etimo srd. Traduzioni Francese avoir coutume, être coutumier Inglese to accustom, to have in use Spagnolo acostumbrar Italiano costumare, avére in uso, èsser sòliti fare, solére Tedesco gewohnt sein.

avalèssi , vrb rfl Definizione su si serbire de calecuna cosa o de ccn., nau mescamente in su sensu de ndhe aprofitare Sinonimi e contrari avaliri Etimo itl.t Traduzioni Francese se servir de, faire usage de Inglese to make use Spagnolo valerse, acogerse Italiano avvalérsi Tedesco sich bedienen.

conchistài, conchistàre , vrb Definizione impreare sa cosa o su tempus a manera de ndhe bogare unu arresurtau bonu / conchistare su tempus, sa cosa = impreare su tempus, sa cosa, cun cabu, cun lúcuru, chentza ndhe pèrdere in debbadas Sinonimi e contrari acanciare, lucurare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Frasi est prus su tempus chi perdet in inghírios chi no su chi conchistat triballendhe ◊ a fàghere gai est a la frundhire, sa cosa, no a la conchistare! ◊ bi est chie su tempus lu perdet e chie lu cunchistat: su primu si ndhe agatat male, su de duos bene Etimo spn. conquistar Traduzioni Francese fructifier Inglese to put to good use Spagnolo prosperar Italiano méttere a frutto Tedesco nützen.

consúmu , nm: cossumu, cunsumu, cussumu Definizione su consumare sa cosa, su tanti chi si consumat, chi s'impreat Sinonimi e contrari impleu Frasi su cossumu chi semus faghindhe de currente in zerru est meda ◊ cun su tropu dinare in busciaca sa gente si abbusant e faent tropu consumu Etimo itl. Traduzioni Francese usure Inglese use, wear Spagnolo desgaste Italiano consumo, usura Tedesco Abnutzung.

costumài , vrb: acostumai, costumare, custumai Definizione tènnere o àere a parusu, àere un'abbitúdine coment'e cosa de medas e chi durat a meda Sinonimi e contrari abbetuare, abesare, acomunai, arranguai, imbisciare, ingustai, parusare Frasi ingunis costumant a si firmai is carretoneris ◊ ndi apu costumau a biri prus mannus de issus, e a figionu, puru! ◊ "Para s'orija e sas laras tanca!" costumaiat a nàrrere Fulanu ◊ costumat a ndi bufai puru, de binu, cussu! ◊ sos mannos ant sempre custumadu a dare unu chilu de mele pro unu de casu ◊ in su mesi de maju custumat a fai calincuna iscutulada de àcua Etimo itl. costumare Traduzioni Francese habituer, être d'usage (de) Inglese to use Spagnolo acostumbrar Italiano usare, avére l'uso Tedesco anwenden.

giuài , vrb: ciuare 1, giuare, giuari, giuvare, zuare Definizione èssere cosa de bonu, fàere bene, èssere de agiudu, serbire a calecuna cosa de bonu / giuai che sa manu de Deus = fàghere bene meda Sinonimi e contrari agiadai, ajuai, atuai, bàlere, ingiuai, proicare, serbire, sufragai | ctr. nòcere Frasi sa strossa chi at fatu at a giuari a is funtanas ◊ faidí sa cruxi ca giuat! ◊ mancai unu arrennèsciat a guadangiai su mundu intreu, si perdit s'ànima sua a ita dhi giuat? (Ev)◊ isperaus chi is mexinas mi giuint! ◊ su tempus presente est su chi ti podet giuare ◊ ingolle su cuadhu a monte ca s'aera de monte dhi giuat! 2. de sa ruta chi at dadu no ndhe giuat piús ◊ matratant sa limba nostra e narant chi no giuat ◊ cussas terras no rendhent e ne giuant a gràscia peruna ◊ immoi chi est béciu no ndi giuat prus a nudha Cognomi e Proverbi prb: si s'ómini no giuat no balit sa sienda Etimo ltn. iuvare Traduzioni Francese être utile, servir Inglese to be of use, to be good Spagnolo servir, ser útil Italiano giovare Tedesco nützen, gut tun.

giúdu , nm: zudu Definizione su serbire, su bàlere o èssere bonu de unu o de una cosa: si manígiat prus che àteru in sa nada èssere de g. / èssiri cosa de giudu = cosa de tzou, bonu, capatzu, àbbile, cabosu, de pòdere serbire, chi giuat Sinonimi e contrari giuamentu, valore, valuda, zua 1 Frasi at méritu pro àere fatu òperas de giudu (F.Paba)◊ ajó torrade, giòvanos de preséntzia e de giudu! (B.Trudhaju)◊ cussus no fadiant faina de giudu ◊ mamma ti biat manna, de giudu e de profetu! ◊ nci dh'ant ispotallitada, poita no fiat cosa de giudu! ◊ su istimentu fut pagu de giudu Etimo srd. Traduzioni Francese valeur, utilité Inglese esteem, use Spagnolo valor, utilidad, provecho Italiano prègio, utilità, giovaménto Tedesco Wert, Nützlichkeit, Vorteil.

imperài, imperàre , vrb: impleai, impreai, impreare, impreari, impriai, omperae, umperai Definizione pònnere una css. cosa o a ccn. a unu bisóngiu, a calecuna cosa, cun cosa Sinonimi e contrari impidare, manigiai, omperae Frasi imperadhu su sardu, ca est contravelenu! (A.Satta)◊ apo impreau mastros de muru e manibales a fravicare ◊ cust'intima ti servat de cundenna, za chi s'abbilidade no l'impreas ◊ su tempus comente l'impreas, tue? ◊ apu dépiu impleai sa língua de su fuetu po dhu cumbínciri a cambiai vida ◊ custa est beste noa ca l'apo impreada pagu ◊ impèralu su tempus chi as! ◊ arregordadí chi tenis de impreai bèni su tempus! Etimo ltn. imperare Traduzioni Francese employer Inglese to use Spagnolo emplear Italiano adoperare, usare Tedesco benutzen.

ispitíre , vrb: spitiri Definizione acabbare sa cosa, consumare o ispaciare totu Sinonimi e contrari consumai, finire, spaciai Modi di dire csn: ogus ispitius = ingullidos, coment'e suspidos; pessare fintzas a si che i. su cherbedhu = fintzas a s'afesimentu, de si ammachiare Frasi s'ispitit sa vida pro fàghere sa cosa e apustis lassamus totu! ◊ cudha zente si ch'est ispitia marrandhe (L.Loi)◊ a che las ispitire chin salude, sas iscarpas! ◊ che ispitit sa carena travallandhe ◊ su sole che ispitit sas frammas prus allutas comente che abbassat ◊ su focu ispitit cada cosa ◊ che amus ispitiu s’incunza vetza ◊ cussu est focu chi no si che ispitit 2. at furriau is ogus ispitius a dónnia parti po biri de aundi essiat cudha boxixedha Traduzioni Francese consommer Inglese to waste, to use Spagnolo gastar, agotar Italiano consumare, impiegare Tedesco verbrauchen.

manigiài, manigiàre , vrb: manitzare, manixai, manizare Definizione pigare o portare in manu cosa po si ndhe serbire, po dh'impreare, po fàere, ma fintzes solu impreare, nàrrere; rfl. moveresindhe, fàere in lestresa Sinonimi e contrari ammaunire, impleai, maniestare Modi di dire csn: manigiai sa terra = arare, triballare sa terra; isciri m. su telefoninu = ischire totu ite e comente si faghet cun su telèfono cellulare; manizàresi a ccn. = chircare de dhu cumbínchere fintzas a fàere su chi no est giustu o no andhat bene, currúmpere puru Frasi arendi manígiat s'arau bèni meda ◊ manitzaiat sa urvajola a sa tzeca, canno fit arrabbiatu ◊ no manizant sos fusiles, ma pagu tziviles etotu sunt! ◊ su pei chi si manígiat de prus po guidai sa màchina est su deretu ◊ is fuedhus chi prus manixaus funt in sardu 2. cussa est genti chi viàgiat, bandat a teatru, si bistit bèni: si bit ca manígiat dinai meda! ◊ a chini no est abbituau, a manixai dinai dhi donat a conca 3. si no mi manizo, sos puzones no mi lassant ua in binza! ◊ manízadi, già los bides continu tuca tuca, sos colvos a su tou!…◊ mi apu a irballiai, ma in mangasinu dhui manígiat topis! 4. sa terra no fiat istétia manixada in s'istadi e po cussu no boliat arriscai a ndi seminai meda Etimo itl. Traduzioni Francese manier, manipuler, manœuvrer, mettre tout son œuvre Inglese to use, to manipulate Spagnolo manejar Italiano maneggiare, manipolare, manovrare, adoperare Tedesco hantieren (herum), handhaben, gebrauchen.

manígiu , nm, nf: manixu, maniza, manizu, meixu Definizione su manigiare, su faimentu, trebballu o movimentu de manos prus che àteru nau in su sensu de impreare cosa, de dha pònnere a fàere, a si ndhe serbire, o fintzes solu de istare faendho faina, trebballandho cosa; manera de fàere; fintzes cuncordu de calecuna faina pagu onesta, unu pagu a trassa, unu pagu a iscúsiu, a ingannu Sinonimi e contrari contibizu, faina, impreu, maniestu, magoninzu, manucu, trabàgiu / alvatadura, barbatada / transa Modi di dire csn: tènnere una cosa meda a manizu = pònnerela o impreàrela meda, in cosas de donzi die; cosa, trastu de manígiu (es. tialla, bestimenta) = de pònnere a fitianu, a donzi die, pro donzi bisonzu (ctr. de càstigu); terra de bonu manizu = bona a triballare; manixu, meixu (de sa terra)= aronzu, aradura; àere manizu de una cosa = ischírela leare, èssere pràtigos a si ndhe serbire; su manizu de sa domo = su comente si muntenet e contivizat sa domo, sas cosas de domo; leare, ghiare su carru a manizu de nanti = sétidos a cara a punta, acurtzu a sa forchidha; su cane poltat manígiu = at leadu sa trata de sa fera, est ponindhe ifatu a sa fera Frasi in su cuile istabat petzi a s'ora de su manizu ◊ tziu Berte, fatu su manizu, si sediat ◊ fachendhe carbone, sos ómines che fint in sa coa de su padente, in su manizu ◊ si s'animale no afilat a manu de su mere, peus si bidet manizu de fune anzena! 2. bellu manizu pro bínchere sa tentassione, Elias Portó!…◊ gei dh'apu biu su manígiu, acomenti ispendit su dinai! ◊ cun tzertos manizos sos fizos los guastant ◊ si bi at manizu sa cosa resessit ◊ contivizare e muntènnere sa paghe fit su manizu de babbos e mamas 3. no ti fides a bi andhare: cue bi at manizu! ◊ mi so abbistu chi in cussa béndhua bi at manizu mannu ◊ sos chi votant in sa Giunta istant fatendhe manizu ◊ cussu faghet manizos finas in crésia e peri sos caminos! 4. in domu lassaus isceti su dinai de manígiu: s'àteru in banca ◊ sa tialla bona dh'allogu: de manígiu gei ndi tengu ◊ custu est unu cuadhu de manígiu, cudhu est de istadha ◊ no pongais su servítziu nou a manígiu! ◊ custa est s'àcua de manígiu, cussa po bufai ◊ sas cobertedhas chi zuto a manizu las apo samunadas Etimo itl. Traduzioni Francese maniement, manipulation, travail, procédé, intrigue Inglese use, manipulation, procedure, intrigue Spagnolo manejo, procedimiento Italiano maneggiaménto, manipolazióne, lavorazióne, manéggio, procediménto, trésca Tedesco Handhabung, Methode, Machenschaft.

parusàre , vrb Definizione tènnere o àere a parusu, èssere abbituaos a calecuna cosa Sinonimi e contrari acostumai Frasi cussas badhes sunt parusadas a sos pibios de sos puzones ◊ in bidha issoro no bi lu parusant a fàghere gai ◊ no apèndhelu parusadu no ischint it'est su filonzu ◊ tue parusas s'arte de sa poesia ◊ torro a su logu parusadu Traduzioni Francese avoir coutume Inglese to use Spagnolo soler, acostumbrar Italiano solére Tedesco pflegen (Inf. + zu).

suspàre , vrb Definizione nàrrere is cosas in cobertantza, foedhare a suspos, fintzes in cara de chie depet intèndhere ma chentza nàrrere sa cosa tropu ladina Sinonimi e contrari alaviai, baltzigare Frasi sa sogra istat sempre suspendhe contr'a sa nura: ma cudha puru za no est tonta, za la cumprendhet s'antífona! Etimo srd. Traduzioni Francese parler argot Inglese to use slang, to speak allusively Spagnolo hablar en jerigonza Italiano parlare in gèrgo, sótto metàfora Tedesco durch die Blume sprechen.

umperaméntu , nm Definizione su imperai, su pònnere, su costumare a pònnere una cosa a calecuna àtera o a fàere Sinonimi e contrari impleu, umpériu Etimo srd. Traduzioni Francese emploi Inglese use Spagnolo uso, empleo Italiano uso Tedesco Gebrauch.

umpériu , nm: umperu, úmperu Definizione su imperai, su pònnere, su costumare a pònnere una cosa a calecuna àtera o a fàere Sinonimi e contrari impleu, umperamentu Etimo srd. Traduzioni Francese emploi, utilisation Inglese use Spagnolo uso, empleo Italiano uso Tedesco Gebrauch.

«« Cerca di nuovo