ischemiàre , vrb Definitzione su muilare o borroinare de is bigos Sinònimos e contràrios borridare Frases ciuat sa tonca, créculat sa rana, ischémiat su biju, grígliat su grígliu Terminologia iscientìfica bga Tradutziones Frantzesu mugissement du veau (jeune) Ingresu calf bellowing Ispagnolu berrido Italianu il muggire del vitellino Tedescu Muhen.

ischisciàre , vrb Definitzione innisire su mucu e illimpiare su nasu Sinònimos e contràrios inniscire, ischiscire, nesire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se moucher Ingresu to blow one's nose Ispagnolu sonarse Italianu soffiarsi il naso Tedescu sich schneuzen.

isconchinàre , vrb: sconchiai Definitzione mòvere sa conca po nàrrere chi una cosa no est deasi, chi unu no est de acórdiu, giare cropos cun sa conca Sinònimos e contràrios isconchidare, isconculare, scorrociai, tzilibbecare, tzurumbecare Frases sas betzighedhas si sunt cheghentanne, isconchinanne e a tremuledha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu secouer la tête Ingresu to shake one's head Ispagnolu mover la cabeza Italianu scrollare il capo Tedescu den Kopf schütteln.

iscorrutàre , vrb: iscurrutare, scorrutai Definitzione bogare, lassare su bestimentu de dolu, acabbare de si bestire a dolu po unu mortu Sinònimos e contràrios illutare | ctr. allutare Frases si sa fémina chi morit est in lutu, dh'iscorrutant e dhi ponent su bestire de gala ◊ cussas si sunt iscurrutatas cun s'abbrítiu de si torrare a cojuare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu quitter le deuil Ingresu to come out of mourning Ispagnolu desenlutar Italianu sméttere il lutto Tedescu die Trauer ablegen.

iscruài, iscruàre , vrb: iscrudare, scroai Definitzione bogare su cruo, su chi si podet cunsiderare coment'e cosa crua, no tanti bona: foedhandho de filu, de tela, de cosa téssia, pònnere in lessia a dha fàere prus bianca; foedhandho de unu, abbituare a fàere bene is cosas, avesare a su trebballu, educare; foedhandho de imbriagos, pèrdere s'efetu de s'àrculu, isturdire s'imbriaghera; foedhandho de fémina, tastare ómine sa primu borta Sinònimos e contràrios ibentiare, ifegare, iscoturare, scexiai / irberzinare 2. su lentore friscu de su sero iscruat sa crea ◊ in s'àtera iscola nos ant iscruadu dae minores, nos ant abbituadu a triballare ◊ su zòvanu cantaiat a sa sola pro s'iscrudare sa boghe ◊ su domadore iscruat su pudhecu areste ◊ ite faghet s'ómine mandrone si no est iscruadu a tribagliare? (Tucone) 3. Pascale est iscrudandhe sa cochera de eris note ◊ si no est in tinu po s'imbriachera, zai s'iscruat! Ètimu ctl. escruar Tradutziones Frantzesu dégrossir Ingresu to refine Ispagnolu desbastar Italianu levare il crudo, dirozzare Tedescu den rohen Teil entfernen, vorarbeiten, verfeinern.

istelevràre , vrb Definitzione istare pentzandho e torrandho a pentzare a sa cosa chentza arrennèscere a cumprèndhere o lòmpere a un'arresurtau Sinònimos e contràrios immaginai, immelmedhare, istorronare, penciai, scimingiai Frases no t'istelevres, tantu dai su meu no mi bogas! ◊ comintzeit a istelevrare cun atentzione subra de sa natura de cussu cristianu (M.Bua)◊ candho est ammurrionadu m'istelevro deo pro cuntentare a isse! Ètimu spn. descerebrar Tradutziones Frantzesu se creuser la cervelle Ingresu to rack one's brain Ispagnolu comerse el coco Italianu lambiccarsi il cervèllo Tedescu sich den Kopf zerbrechen.

istutuinàre , vrb Definitzione illebiare, abbrandhare su sabore forte (de is papares grassos) Tradutziones Frantzesu atténuer la saveur Ingresu to moderate a flavour Ispagnolu atenuar el sabor Italianu attutire il sapóre dei cibi Tedescu den Geschmack mildern.

mediàgu , nm: ammeriagu, meliagru, meraju, mereacru, meriacru, meriaghe, meriagru, meriagu, meriaju, meriarzu, meriaxu, miliacru, miriàciu, miriacru, miriagu, moliagru Definitzione s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra Sinònimos e contràrios camadroxu, meriadórgiu, umbraghe Frases sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru" Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ombrage Ingresu nook where the flock tooks shelter from the sun Ispagnolu sesteadero Italianu sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle Tedescu Ort im Schatten, wo die Schafe Mittagsruhe halten.

nesíre , vrb: niscire, nisire, nisiri, nissire Definitzione sonare su nare, su nasu, innisire su mucu Sinònimos e contràrios inniscire, ischisciare, ischiscire, mucai, sinire Frases nesíresi su nasu ◊ sos mucadoredhos sunt fatos pro nisire ◊ nísidi su mucu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se moucher Ingresu to blow one's nose Ispagnolu sonarse, limpiarse las narices Italianu soffiarsi il naso Tedescu sich schneuzen, sich die Nase putzen.

oríre , vrb Definitzione fàere is oros; segare de su cumossu is panes a tèndhere, sestare su pane, cumenciare a dhu fàere Sinònimos e contràrios orivetai, orizare, orulare 1 / abbessiare | ctr. isorulare 3. sos isterzos no cherent oridos ca che ndhe ruet a terra betendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ébaucher du pain Ingresu to sketch the bread Ispagnolu orillar, cortar un trozo de masa del amasijo para hacer el pan Italianu abbozzare il pane Tedescu mit der Brotvorbereitung beginnen.

scabbalài , vrb Definitzione pèrdere o fàere pèrdere is fundhos de un'aziendha, su capitale, su cabbale Sinònimos e contràrios | ctr. acabbalai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu perdre son capital Ingresu to lose one's capital Ispagnolu arruinarse Italianu pèrdere il capitale Tedescu das Kapital verlieren.

scerbigài , vrb: scervigai Definitzione segare sa mola de su tzugu, fèrrere is crebedhos de asegus (su gatzile) a terra, orrúere de mala manera, andhare male Sinònimos e contràrios ischerbicare* Tradutziones Frantzesu se casser le cou Ingresu to break one's neck Ispagnolu romperse la crisma Italianu rómpersi il còllo Tedescu den Hals brechen.

signàre , vrb: sinnai, sinnare Definitzione fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho Sinònimos e contràrios malcare Frases a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu! 2. s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis 3. in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male Ètimu ltn. signare Tradutziones Frantzesu faire le signe de la croix, marquer le bétail au feu rouge Ingresu to countermark, to cross oneself Ispagnolu persignarse, santiguarse, marcar Italianu fare il ségno della cróce, contrassegnare Tedescu das Kreuzzeichen machen, kennzeichnen.

slutài , vrb Definitzione bogare o cambiare su bestimentu de dolu, su lutu Sinònimos e contràrios | ctr. allutare, inlutai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu quitter le deuil Ingresu to come out of mourning Ispagnolu desenlutar Italianu sméttere il lutto Tedescu die Trauer ablegen.

speturriài , vrb: ispetorrare*, spiturriai Definitzione bogare is petorras fora ibbutonandho su bestimentu, ispogiare is petorras, istare a petorras nuas Sinònimos e contràrios sborciai Frases si spitúrriat sa camisa e nci fait arrui a terra su chi iat cuau in piturras Tradutziones Frantzesu découvrir sa poitrine Ingresu to throw off one's breast clothes Ispagnolu despechugarse, descubrir el pecho Italianu scoprirsi il pètto Tedescu die Brust entblößen.

su , art, prn: ciú, tzu Definitzione artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene mascu singulare (su babbu, su corpus, su fillu, su logu, su mare, su nàrrere, su pane, su para, su pentzai, su pipiu, su soli, su tempus), si apòstrofat sèmpere cun númenes chi cumènciant cun vocale (s’amore, s’antigóriu, s’artículu, s’ereu, s’erriu, s’ollu, s’ómine, s’ortu, s’ufrore): si ponet sèmpere cun númenes singulares upm. (su chíghere, su frori, su pische, su péssighe, su pibitziri) e candho inditant su paru, sa genia (es. su porcu = totu is porcos, sa porchina; su cuadhu = totu is cuadhos, su paru cadhinu); che a totu is artículos est pronúmene puru (agiummai sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare) e si podet pònnere a su postu de cudhu, cussu, sa cosa, calesisiat cosa o idea; cun prep.: a, cun, de, in, pro su (sèmpere istacaos ca no mudat ne art. e ne prep.); pl. is, sos / a/c.: cun númene de parentella inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona 3ˆ in sa fràsia (es. su pobidhu – de sa fémina chi seus naendho – est andau a segai linna) o unu calesiògiat, in generale; su sardu no ponet mai artículu ne cun númene personale e ne cun sambenau / su ’e… (númene de bidha) = sartu, terrinos de… (bidha); su ’e domo = chini est de domu, chie faet parte de sa famíglia; como, su chi est est! = est aici e citu!, si acuntentaus de cussu, comenti est si dhu pigaus; su de…, su no… (+ vrb) = lómpidas a…, cunsiderau su fatu chi…; cussu [efetu, arresurtau] est su… + prop. = po curpa, po neghe de… Sinònimos e contràrios ita Frases o su pastore! o su meri! o su dutore! o su mastru! 2. su de domo podet istare fintzas gai ma su de fora, un'istranzu, cheret tratadu menzus ◊ fai su chi bolis! ◊ nàrami su chi so, no su chi fia! ◊ dhus alabant po su chi faint ◊ si fait su chi si podit ◊ custu est su chi dhoi fiat iscritu ◊ su chi mi ses tue mi est isse ◊ su chi est su minore est su mannu ◊ su chi tenet cosa in contràriu si abboghet! ◊ su chi faghes andhat bene ◊ su chi benit nos leamus! ◊ su chi mi azuat lu pago ◊ chini est su chi ti at saludau? ◊ sa zente narat fintzas su chi no est ◊ depes ligi su ci mi ant iscritu! 3. su de s'intèndhere totu custa moida cheret nàrrere chi est proindhe meda ◊ su de fàghere gai isse cheret nàrrere chi andhaiat bene gai! ◊ su de no èssere torradu a como, at tentu dannu ◊ non mi mancat su de fàere! ◊ sunt annados a sant'Antoni in su de Macumere ◊ su porcu forrogat ◊ su barracoco s'iferchit in sa méndhula ◊ bae a ti fàghere fintzas una zoronada: su chi est est! ◊ proite l'iscries su de mi nàrrere? ◊ cussu est su nu èssi torrau prima! ◊ cussu est su no ti ndhe pesare chito! 4. Damiana fiat ascurtendi is contzillus de su pobidhu Ètimu ltn. ipsu(m) Tradutziones Frantzesu le, celui, ça Ingresu the, that Ispagnolu el, lo Italianu il, quéllo, ciò Tedescu der.

tzurumbecàre , vrb Definitzione èssere cun sa conca a tontonadas, lassare orrúere sa conca dormindhosi cicios, tènnere sonnu meda de no poderare sa conca firma Sinònimos e contràrios abbiocare, sconchiai, sconcoinai, tzilibbecare, tzinghirinare, tzumbecare Frases si tzurumbeco subra su piatu diventat sónniu finas su ricatu ◊ bae e corcadiche, chi ses tzurumbechendhe! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hochement de tête à cause du sommeil Ingresu to lose one's head balance for the sleep Ispagnolu cabecear Italianu tracollare della tèsta per il sónno Tedescu Kippen des Kopfes aus Schlaf.

«« Torra a chircare