Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àndara , nf: àndhala, àndhela, ànnala, ànnela Definitzione logu inue si passat, camminedhu po passare; su singiale o peada chi abbarrat in terra de comente at passau gente o pegus Sinònimos e contràrios andhamenta, andhaledha, andhera, andiredhu, caminera / guturinu, mòri, sémida Frases est un'ànnala perdosa ◊ cantu fit bella s'àndhala bianca de su caminu!…◊ su fogu andhat solu in sas àndhalas pienas de foza sica 2. manzaniles de ghidhighia as a aggrucare in àndhalas de fide Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sentier Ingresu path Ispagnolu vereda, rastro, huellas Italianu vïòttolo di campagna Tedescu Feldweg.

andhalèdha , nf: andharedha, andheledha, anneledha Definitzione logu istrintu po passare Sinònimos e contràrios àndara, andhamenta, andhata 1, andhera, andiredhu, caminera Tradutziones Frantzesu sentier Ingresu path Ispagnolu callejuela Italianu vïòttolo Tedescu Feldweg.

astrintógliu , nm: astrintorju, astrintorzu Definitzione passadórgiu istrintu, logu po passare bistu in su tretu prus pagu largu Sinònimos e contràrios istrintógliu, strintura Frases chene nos ischervicare nche colaimus in gurutinos e astrintòglios Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaussée rétrécie Ingresu bottleneck, path Ispagnolu estrechamiento Italianu strettóia, vïòttolo Tedescu Engpass.

botorínu , nm: boturinu, butorinu, buturinu, itirinu, otoniu, turinu Definitzione orruga o camminu istrintos meda, a bortas chentza essia Sinònimos e contràrios izola, piteraca, strintu, terighinu, urgu / caminu Frases in sos buturinos bi colat male fintzas s'àinu, si zughet bàrriu, de cantu sunt astrintos ◊ preparade su caminu de su Segnore, adderetade sos buturinos suos! ◊ intendho passos in s'impredadu de sos botorinos Terminologia iscientìfica bdh Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sentier Ingresu path Ispagnolu callejuela, sendero Italianu vïòttolo, chiassuòlo Tedescu kleine Gasse.

gurútu , nm, nf: gútura, gúturu Definitzione su tretu de sa carena, a parte de fora e a parte de aintru, tra sa buca e su tzugu; carrela, orruga o camminu istrintedhu, badhigru istrintu; sa trumba de sa geminera / min. gurutinu = boturinu Sinònimos e contràrios bilguzu, bula, búturu / caminu, carrela, àidu Maneras de nàrrere csn: mela de su gúturu = su nodu, o figu, nughe de sa bula, annou de su tzugu o nú de su gúturu; sa canna de su gúturu = garguena; gúturu de monti = tretu astrintu a zisa de badhigru, coladorzu in mesu de duas puntas de monte; gúturu istrintu = nau de ccn., chi manighendhe ndhe sèberat carchi cosighedha prus a físsiu chi no pro bisonzu (es. su sèmene de sa ua) Frases chi bolit papai e bufai apalas mias dh'at a arresci in su gúturu! ◊ no mi est arribbau mancu a su gúturu, de cantu fut pagu! ◊ pro ingurti custa cosa tocat a portai su gúturu che mainga de capotu!… 2. sos gurutos in bidha fint bódios: no si bidiat ànima ◊ in sa cora aundi finiat su gúturu, Assunta fiat isciacuendu is pannus, in frúmini ◊ sos gurutos fint fatos a impredau ◊ nos poniamus a cúrrere a cantu potiamus in sos gurutinos de su vichinatu Terminologia iscientìfica crn, bdh, slg Ètimu ltn. guttur Tradutziones Frantzesu gorge, sentier, détroit Ingresu throat, path Ispagnolu garganta, callejuela Italianu góla, vïòttolo strètto Tedescu Kehle, enger Weg

mòri , nm Definitzione logu po passare, po andhare a pei, longu, prus che àteru in campu, in su sartu; logu po andhare bastat chi siat Sinònimos e contràrios àndara, caminu, guturinu, sémida Maneras de nàrrere csn: andai mòri mòri = andhare caminu caminu (dif. de andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi); fai mòris fadhitus, fallitus = andhare s'unu a cara a s'àteru faghindhe forchidhos, chentza si abbojare, colendhe in caminu o carrela diferente, fàchere caminu irvàriu; stramancai su mòri = pèrdere, fadhire su caminu Frases gi andu ma no passu in su mòri! ◊ si andas in su mòri as a podi fai tesoru de gràtzia e de virtudi ◊ in ciú mòri deretu camminai! 2. dèu seu andada a iscola e cussu fut torrendi, ma no si seus bius: si bit ca eus fatu moris fadhitus! Sambenados e Provèrbios smb: Mori Tradutziones Frantzesu sentier Ingresu path Ispagnolu senda, vereda, camino Italianu sentièro, vïòttolo di campagna Tedescu Feldweg, Fußpfad, Fußsteig, Pfad.

piteràca , nf: pitiraca, pitiriaca Definitzione mòri, ma fintzes camminu istrintu e prenu de malesa in logu de monte, pruschetotu cun muros o oros artos a parte e àtera Sinònimos e contràrios caminu / botorinu, izola, strintu, terighinu Maneras de nàrrere csn: fàghere sa p. = scirrai una cresuri, ispatare unu caminu ischimendhe sa cresura a manera de pòdere passare bene; pitiracas betzas, làgrimas noas Frases fit andhadu a giraolta coment'e piteracas chi falant dae montes ◊ in d-una pitiraca incarrarzada bi est babbu cun sa càvana ◊ unu tempus sa campagna fut tota zente e finas sas pitiracas fint pulidas Tradutziones Frantzesu sentier encaissé Ingresu enclosed path Ispagnolu vereda Italianu viòttolo incassato Tedescu eingeengter Feldweg.

terighínu , nm: tirighinu, utirighinu Definitzione genia de camminedhu istrintu Sinònimos e contràrios aterighinu*, botorinu, izola, strintu Frases nos la lemis fatu sos terighinos coment'e andhendhe a pirastrare ◊ peri su tirighinu iscarenidu tra pedra e lazu, fossu e cresura, tra multas altas e rú imbuschidu cantat cantones de sa gioventura (S.Casu)◊ sas rodas de sa moto tichirriaiant che lamentu in sa pedrighina de sos tirighinos Tradutziones Frantzesu sentier Ingresu path Ispagnolu callejuela, vereda Italianu vïòttolo Tedescu Feldweg.