maltaría , nf Definition malignidade, trassa po fàere male / èssere pienu de maltarias = prenu de malas trassas Synonyms e antonyms malesa, malíscia / arraghèscia, filistocu, iscúgia Sentences a su malignu si li legent in ambas pupias sas maltarias e malingannias.
maltariósu , agt, nm Definition malitziosu, inganneri, chi o chie est totu maltarias Synonyms e antonyms imbusteri, ingabberi, inganniosu Etymon srd.
maltedhàre , vrb: ammartedhai,
martedhae,
martedhai,
martedhare,
martedhari Definition
trebballare a martedhu; istare a cropos giaendho ifadu, acropandho, iscudendho; èssere a tochedhos, portare su coro a atzàpidos / martedhai s'arràmini = triballare cun su puntu s'isterzu de ràmine pro li fàghere sas mustras; martedhae is matas = sinnalare sas àrbures de ndhe segare
Synonyms e antonyms
martzedhare,
pichedhai
Sentences
su ferreri est martedhendi preparendi is ainas ◊ apu biu fadendu unu cardaxu e aintru ci fiant trinta arramanajus martedhendu e s'unu no s'intendiat cun s'àteru…
2.
apo seradu su coro maltedhèndhemi in su petus ◊ s'anzone zughet su coro martedhendhe
Etymon
srd.
Translations
French
marteler
English
to hammer
Spanish
martillear,
martillar
Italian
martellare
German
hämmern.
maltedhínzu , nm Synonyms e antonyms martedhadura, martedhonzu Etymon srd.
maltédhu , nm: maltzedhu,
marcedhu,
martedhu,
martzedhu,
matzedhu Definition
aina (prus che àteru de atzàrgiu) fata de un'orrugu piticu cun duas partes diferentes (una a conca, s'àtera cun d-un'atza atundhada o pinna), s'ogu in mesu po intrare una màniga curtza de pigare a una manu a iscúdere: is martedhos funt de diferentes genias segundhu chi serbint a su ferreri, a su mastruàscia, a su sabbateri, a su maistu de muru, a su picapedreri, a su cardareri o àteru
Sentences
so che a su ferru caldu tra s'incódina e su maltedhu ◊ su matzedhu est frimmu in s'incúdine ◊ a martzedhu, pala e picu li mintemis codhu
Surnames and Proverbs
smb:
Marceddu, Marteddu, Marzeddu, Mateddu
Scientific Terminology
ans
Etymon
ltn.
martellum
Translations
French
marteau
English
hammer
Spanish
martillo
Italian
martèllo
German
Hammer.
maltésu , agt, nm Definition
chi o chie est de sa bidha de Martis; chi pertocat s'ísula de Malta, chi o chie est de Malta
Translations
French
maltais
English
maltese
Spanish
maltés
Italian
maltése
German
maltesisch,
Malteser.
maltiníca , agt Definition nau de un'arratza de figu pitica chi benit a trigadiu Synonyms e antonyms martinedha*, martina.
maltiníca 1 , nf: martinica 1 Definition orrugu de ogiastu grussitu de 65 cm., coment'e un'istanga po frenare su carru Synonyms e antonyms frenu, macànica, martingala Etymon itl. martinicca.
maltíriu , nm: martíriu Definition sacrifíciu, sufrimentu mannu, istraordinàriu, fintzes de dhue pònnere sa vida, po un'ideale, po sa fide in Cristos Synonyms e antonyms malturítziu Etymon itl. martirio.
màltis , nm: martis Definition
sa de duas dies de sa chida: no càmbiat de sing. a pl.: su martis, is martis / m. de agoa = s'úrtimu martis de crannovali (in friaxu); sa dí de martis mai = sa di'e no mai, própiu mai
Sentences
martis est s'úrtima dí de carnevali ◊ martis a linna a pala so andhau ◊ no si depiat tramudare su bestiàmene in martis e in chenàbara
Surnames and Proverbs
smb:
Martis
Scientific Terminology
tpc
Etymon
ltn.
Martis (dies)
Translations
French
mardi
English
tuesday
Spanish
martes
Italian
martedì
German
Dienstag.
maltítzu , nm: martitzu Definition
cosa tropu ammodhigada, impastada a modhe meda, o fintzes cosa pistada, fata modhe modhe po dha frigare a meighina
Synonyms e antonyms
madredhu,
magullolla,
marfadhu,
martzudhu,
morfodhu,
morgodhu
/
caciarada
Sentences
su pane de fresa ifustu a tropu si faghet a unu martitzu ◊ a su late a supa menzus pane àrridu chi no tzichi, ca custu si faghet deretu a unu martitzu
Translations
French
bouillie
English
swill
Spanish
papilla
Italian
poltìglia
German
Brei,
Breiumschlag.
maltoriàdu , agt: ammartoriau*, martoriadu Definition chi est sufrindho o sacrificandho meda Synonyms e antonyms disartoriadu.
maltóriu , nm: martória,
martóriu,
martúriu Definition
prus che àteru si narat po sufrimentu mannu de maladia longa chi indebbilitat e betat a terra, po sa maladia etotu; fintzes sufrimentu chi si afrontat po un'ideale, po una fide: si narat puru po persona màrture / is martúrius = mamudinu, su sonu airadu chi faghent in crésia cun matracas e forrigajolas in chenàbura santa, e fintzas una de sas funtziones
Synonyms e antonyms
malturítziu,
marturatzoni
/
màlturu
Sentences
isse sulleviat dogni martóriu
2.
su cuntzetu sou no lu negat mancu pro su martúriu, antzis l'at a mannesa e ndhe dat prou
3.
fit vetza e ammorgodhata, mesu martúria dae sos nérvios de sos grenucos chi no li reghiant prus ◊ Zesugristu at sanau unu martúriu chi li ant batiu in su letu
4.
su mércuis santu alluenta tréixi candelas e is preris apalas de s'altari cantànt is martúrius: a dónnia salmu isturànt una candela
Etymon
ltn.
marturium
Translations
French
affaiblissement,
aveulissement
English
chronic physical enfeeblement
Spanish
debilitamiento crónico
Italian
infiacchiménto fìsico crònico
German
chronische Entkräftung.
maltràtu , agt, nm: malutratu,
matratu Definition
prus che àteru nau de ccn., chi est fintzes légiu de bisura a fortza de istare male o de dhu tratare male, chi si biet a sa bisura chi at sufriu o est sufrindho meda; nau de cosa, chi est malacòncia, andada male; su maletratare
Synonyms e antonyms
atrasatadu,
ispitiu,
issiminziu,
istrimuzidu,
mabagrabiu,
stravaciau
/
matratamentu
Sentences
tres ndh'incontrat malancinidos e gai maltratos chi pariat zente essindhe dae sa presone ◊ sa zente maltrata patindhe meda creschiat sa vida ◊ ses de persone maltrata ◊ nàrami ite as àpidu, Antioga, totu aggruncida e maltrata! ◊ zughes sa carena matrata pro cantu ses patindhe
3.
pro ti dare maltratu, no t'iscrio! (Moretti)◊ cantu malutratu l'apo fatu a muzere mia!…◊ a imperriotu mi dh'ia cicida: a su maltratu chi teniat de mei sa madriola si fut aortida
Translations
French
fané,
mal en point,
affaibli
English
run down
Spanish
maltrecho
Italian
sciupato,
deperito
German
abgezehrt,
heruntergekommen,
beschädigt,
verdorben.
màltru maístru
màltu , nm: maltzu 1,
marsu,
martu,
martzu 2,
massu 2,
matzu 1 Definition
su de tres meses de s'annu, acabbandho s'ierru e intrandho su beranu / martzu, abba a tzatzu!
Sentences
balet plus s'orrosu de abrile e marsu chi no su carru chin totu su palassu ◊ is primas dies de martzu de su milli e noeghentos baranta tres Castedhu fiat una citade ferta: domos derrutas, mortos, gente chi si fuiat in is bidhas timendho is bombardamentos ◊ s'annu passau at própiu mera in ciú mesi de martzu
Scientific Terminology
tpc
Etymon
ltn.
Martius
Translations
French
mars
English
March
Spanish
marzo
Italian
marzo
German
März.
màltu 1 , nm: martu 1 Definition cosa chi si ponet a impacu po calecuna fruschedha o àteru male (genia de impastu fatu cun abru de ou e farra murigaos impare), ceroto puru; cosa fata a improdhu, fintzes marcu druchesau de pistadura Synonyms e antonyms imbràstiu, maltitzu / impiastu, martutzu 1 Sentences ses totu issempiau: toca ca ti faeus unu martu! (L.Pisano) 3. mi aiat pregontadu de sos martos in cara e pregontadu puite fuo tzopu (S.Firinu) Etymon ctl. altmàrtec.
maltulínu , agt: martzulinu Definition de martu, de su mese de martu (nau prus che àteru de sa Pasca candho arresurtat in custu mese) Synonyms e antonyms martale Etymon srd.
malturítziu , nm: malturizu,
martirizu,
marturítziu,
marturizu Definition
sacrifíciu, sufrimentu mannu, istraordinàriu, fintzes de dhue pònnere sa vida, po un'ideale, po sa fide in Cristos o àteru
Synonyms e antonyms
maltíriu
Sentences
pro nois ti ponzesti in marturizos coronadu de ispinas in sa rughe (F.A.Mannu)◊ fist sempre in pena e martirizos, malàida ◊ pompiandhe su Cristos cravau ant cumpresu su martirizu chi Isse picat iscontandhe sos pecaos chi fachimus
Etymon
srd.
Translations
French
martyre
English
martyrdom
Spanish
martirio
Italian
martìrio
German
Martyrium,
Marter.
màlturu , nm, agt: màrtiru,
màrture,
màrturi,
màrturu Definition
chie pommore de una fide, de un'ideale afrontat css. sacrifíciu, fintzes de dhue pònnere sa vida; malàidu a meda e tempus meda, malàidu chi no sanat (e mescamente chi dhi at calau paràlisi)
Synonyms e antonyms
màrtire,
martúgliu
/
ammarturau,
antzuladu,
tuglidu
2.
timu chi mi tochit a passai sa vida màturu, crocau in su letu ◊ Gesús andàt predichendu s'Evangéliu e sanendu is malàidus e is màrtirus (Ev)◊ in cussos ispidales a si ndh'intendhet boghes de màrtures!…◊ cussa fémina fiat màrtura in su letu
Etymon
ltn.
martyr
Translations
French
martyr,
affaibli,
aveuli
English
martyr,
physically enervated,
chronically sick
Spanish
mártir,
afectado por una dolencia
Italian
màrtire,
infiacchito fisicaménte,
malato crònico
German
Märtyrer,
entkräftet,
chronischer Kranker.