A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

maltaría , nf Definitzione malignidade, trassa po fàere male / èssere pienu de maltarias = prenu de malas trassas Sinònimos e contràrios malesa, malíscia / arraghèscia, filistocu, iscúgia Frases a su malignu si li legent in ambas pupias sas maltarias e malingannias.

maltariósu , agt, nm Definitzione malitziosu, inganneri, chi o chie est totu maltarias Sinònimos e contràrios imbusteri, ingabberi, inganniosu Ètimu srd.

maltedhàre , vrb: ammartedhai, martedhae, martedhai, martedhare, martedhari Definitzione trebballare a martedhu; istare a cropos giaendho ifadu, acropandho, iscudendho; èssere a tochedhos, portare su coro a atzàpidos / martedhai s'arràmini = triballare cun su puntu s'isterzu de ràmine pro li fàghere sas mustras; martedhae is matas = sinnalare sas àrbures de ndhe segare Sinònimos e contràrios martzedhare, pichedhai Frases su ferreri est martedhendi preparendi is ainas ◊ apu biu fadendu unu cardaxu e aintru ci fiant trinta arramanajus martedhendu e s'unu no s'intendiat cun s'àteru… 2. apo seradu su coro maltedhèndhemi in su petus ◊ s'anzone zughet su coro martedhendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marteler Ingresu to hammer Ispagnolu martillear, martillar Italianu martellare Tedescu hämmern.

maltedhínzu , nm Sinònimos e contràrios martedhadura, martedhonzu Ètimu srd.

maltédhu , nm: maltzedhu, marcedhu, martedhu, martzedhu, matzedhu Definitzione aina (prus che àteru de atzàrgiu) fata de un'orrugu piticu cun duas partes diferentes (una a conca, s'àtera cun d-un'atza atundhada o pinna), s'ogu in mesu po intrare una màniga curtza de pigare a una manu a iscúdere: is martedhos funt de diferentes genias segundhu chi serbint a su ferreri, a su mastruàscia, a su sabbateri, a su maistu de muru, a su picapedreri, a su cardareri o àteru Frases so che a su ferru caldu tra s'incódina e su maltedhu ◊ su matzedhu est frimmu in s'incúdine ◊ a martzedhu, pala e picu li mintemis codhu Sambenados e Provèrbios smb: Marceddu, Marteddu, Marzeddu, Mateddu Terminologia iscientìfica ans Ètimu ltn. martellum Tradutziones Frantzesu marteau Ingresu hammer Ispagnolu martillo Italianu martèllo Tedescu Hammer.

maltésu , agt, nm Definitzione chi o chie est de sa bidha de Martis; chi pertocat s'ísula de Malta, chi o chie est de Malta Tradutziones Frantzesu maltais Ingresu maltese Ispagnolu maltés Italianu maltése Tedescu maltesisch, Malteser.

maltiníca , agt Definitzione nau de un'arratza de figu pitica chi benit a trigadiu Sinònimos e contràrios martinedha*, martina.

maltiníca 1 , nf: martinica 1 Definitzione orrugu de ogiastu grussitu de 65 cm., coment'e un'istanga po frenare su carru Sinònimos e contràrios frenu, macànica, martingala Ètimu itl. martinicca.

maltíriu , nm: martíriu Definitzione sacrifíciu, sufrimentu mannu, istraordinàriu, fintzes de dhue pònnere sa vida, po un'ideale, po sa fide in Cristos Sinònimos e contràrios malturítziu Ètimu itl. martirio.

màltis , nm: martis Definitzione sa de duas dies de sa chida: no càmbiat de sing. a pl.: su martis, is martis / m. de agoa = s'úrtimu martis de crannovali (in friaxu); sa dí de martis mai = sa di'e no mai, própiu mai Frases martis est s'úrtima dí de carnevali ◊ martis a linna a pala so andhau ◊ no si depiat tramudare su bestiàmene in martis e in chenàbara Sambenados e Provèrbios smb: Martis Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. Martis (dies) Tradutziones Frantzesu mardi Ingresu tuesday Ispagnolu martes Italianu martedì Tedescu Dienstag.

maltítzu , nm: martitzu Definitzione cosa tropu ammodhigada, impastada a modhe meda, o fintzes cosa pistada, fata modhe modhe po dha frigare a meighina Sinònimos e contràrios madredhu, magullolla, marfadhu, martzudhu, morfodhu, morgodhu / caciarada Frases su pane de fresa ifustu a tropu si faghet a unu martitzu ◊ a su late a supa menzus pane àrridu chi no tzichi, ca custu si faghet deretu a unu martitzu Tradutziones Frantzesu bouillie Ingresu swill Ispagnolu papilla Italianu poltìglia Tedescu Brei, Breiumschlag.

maltoriàdu , agt: ammartoriau*, martoriadu Definitzione chi est sufrindho o sacrificandho meda Sinònimos e contràrios disartoriadu.

maltóriu , nm: martória, martóriu, martúriu Definitzione prus che àteru si narat po sufrimentu mannu de maladia longa chi indebbilitat e betat a terra, po sa maladia etotu; fintzes sufrimentu chi si afrontat po un'ideale, po una fide: si narat puru po persona màrture / is martúrius = mamudinu, su sonu airadu chi faghent in crésia cun matracas e forrigajolas in chenàbura santa, e fintzas una de sas funtziones Sinònimos e contràrios malturítziu, marturatzoni / màlturu Frases isse sulleviat dogni martóriu 2. su cuntzetu sou no lu negat mancu pro su martúriu, antzis l'at a mannesa e ndhe dat prou 3. fit vetza e ammorgodhata, mesu martúria dae sos nérvios de sos grenucos chi no li reghiant prus ◊ Zesugristu at sanau unu martúriu chi li ant batiu in su letu 4. su mércuis santu alluenta tréixi candelas e is preris apalas de s'altari cantànt is martúrius: a dónnia salmu isturànt una candela Ètimu ltn. marturium Tradutziones Frantzesu affaiblissement, aveulissement Ingresu chronic physical enfeeblement Ispagnolu debilitamiento crónico Italianu infiacchiménto fìsico crònico Tedescu chronische Entkräftung.

maltràtu , agt, nm: malutratu, matratu Definitzione prus che àteru nau de ccn., chi est fintzes légiu de bisura a fortza de istare male o de dhu tratare male, chi si biet a sa bisura chi at sufriu o est sufrindho meda; nau de cosa, chi est malacòncia, andada male; su maletratare Sinònimos e contràrios atrasatadu, ispitiu, issiminziu, istrimuzidu, mabagrabiu, stravaciau / matratamentu Frases tres ndh'incontrat malancinidos e gai maltratos chi pariat zente essindhe dae sa presone ◊ sa zente maltrata patindhe meda creschiat sa vida ◊ ses de persone maltrata ◊ nàrami ite as àpidu, Antioga, totu aggruncida e maltrata! ◊ zughes sa carena matrata pro cantu ses patindhe 3. pro ti dare maltratu, no t'iscrio! (Moretti)◊ cantu malutratu l'apo fatu a muzere mia!…◊ a imperriotu mi dh'ia cicida: a su maltratu chi teniat de mei sa madriola si fut aortida Tradutziones Frantzesu fané, mal en point, affaibli Ingresu run down Ispagnolu maltrecho Italianu sciupato, deperito Tedescu abgezehrt, heruntergekommen, beschädigt, verdorben.

màltru maístru

màltu , nm: maltzu 1, marsu, martu, martzu 2, massu 2, matzu 1 Definitzione su de tres meses de s'annu, acabbandho s'ierru e intrandho su beranu / martzu, abba a tzatzu! Frases balet plus s'orrosu de abrile e marsu chi no su carru chin totu su palassu ◊ is primas dies de martzu de su milli e noeghentos baranta tres Castedhu fiat una citade ferta: domos derrutas, mortos, gente chi si fuiat in is bidhas timendho is bombardamentos ◊ s'annu passau at própiu mera in ciú mesi de martzu Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. Martius Tradutziones Frantzesu mars Ingresu March Ispagnolu marzo Italianu marzo Tedescu März.

màltu 1 , nm: martu 1 Definitzione cosa chi si ponet a impacu po calecuna fruschedha o àteru male (genia de impastu fatu cun abru de ou e farra murigaos impare), ceroto puru; cosa fata a improdhu, fintzes marcu druchesau de pistadura Sinònimos e contràrios imbràstiu, maltitzu / impiastu, martutzu 1 Frases ses totu issempiau: toca ca ti faeus unu martu! (L.Pisano) 3. mi aiat pregontadu de sos martos in cara e pregontadu puite fuo tzopu (S.Firinu) Ètimu ctl. altmàrtec.

maltulínu , agt: martzulinu Definitzione de martu, de su mese de martu (nau prus che àteru de sa Pasca candho arresurtat in custu mese) Sinònimos e contràrios martale Ètimu srd.

malturítziu , nm: malturizu, martirizu, marturítziu, marturizu Definitzione sacrifíciu, sufrimentu mannu, istraordinàriu, fintzes de dhue pònnere sa vida, po un'ideale, po sa fide in Cristos o àteru Sinònimos e contràrios maltíriu Frases pro nois ti ponzesti in marturizos coronadu de ispinas in sa rughe (F.A.Mannu)◊ fist sempre in pena e martirizos, malàida ◊ pompiandhe su Cristos cravau ant cumpresu su martirizu chi Isse picat iscontandhe sos pecaos chi fachimus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu martyre Ingresu martyrdom Ispagnolu martirio Italianu martìrio Tedescu Martyrium, Marter.

màlturu , nm, agt: màrtiru, màrture, màrturi, màrturu Definitzione chie pommore de una fide, de un'ideale afrontat css. sacrifíciu, fintzes de dhue pònnere sa vida; malàidu a meda e tempus meda, malàidu chi no sanat (e mescamente chi dhi at calau paràlisi) Sinònimos e contràrios màrtire, martúgliu / ammarturau, antzuladu, tuglidu 2. timu chi mi tochit a passai sa vida màturu, crocau in su letu ◊ Gesús andàt predichendu s'Evangéliu e sanendu is malàidus e is màrtirus (Ev)◊ in cussos ispidales a si ndh'intendhet boghes de màrtures!…◊ cussa fémina fiat màrtura in su letu Ètimu ltn. martyr Tradutziones Frantzesu martyr, affaibli, aveuli Ingresu martyr, physically enervated, chronically sick Ispagnolu mártir, afectado por una dolencia Italianu màrtire, infiacchito fisicaménte, malato crònico Tedescu Märtyrer, entkräftet, chronischer Kranker.