A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

maluighínu malubbixínu

malúmbidu , avb Definitzione mala gana, mala manera, mala ispétzia Frases saludavat ma a malúmbidu, frita che nive (G.Chironi)◊ sos Chinis non bi lu cheriant in domo issoro e l'aviant atzetau a malúmbidu.

malumòre, malumòri , nm Definitzione more malu, mala antena, su no èssere de ispétzia o mota bona, alligros, ma intristaos / pònnere in m., èssere de m., catzare o leare su m., intrare m. Sinònimos e contràrios annéulu, annicu, malamútria, malantena, triltura | ctr. allegria, cuntentesa, prégiu Frases mi basat, mi carignat e mi abbratzat ei su malumore mi che catzat (Sassu)◊ candho comintzaiat a iscurigare m'intraiat malumore.

malúne , nm: manule Definitzione istrégiu de ortigu, a fundhu tundhu, cun s'asa a mesaluna, chentza tapu, impreau po múrghere, po fàere su cagiau (o, mannu meda, de ortigu etotu, po pònnere laore)/ su m. de sa frughe = po fai su callau; seguru che abba in m. = bene seguru Sinònimos e contràrios casidhoni, mainzone, moitedhu, umpedhu Frases sos pastores unu tempus teniant istèrgios de furticu pro múrghere: sos malunes ◊ sa tràvila preniat duas bortas a ispruma unu malune de bàtoro intacas Sambenados e Provèrbios smb: Malune Terminologia iscientìfica stz.

malusàmbene, malusànguini , nm Definitzione sàmbene malu, genia de ódiu, o fintzes arrennegu Sinònimos e contràrios arrennegu, febi Frases de chie si ch'est andhadu no che restat mancu su malusàmbene de sa preséntzia ◊ pro su malusàmbene de cussa festa chena festa li beniat sa gana de che fulliare totu Ètimu srd.

malustriài, malustriàre mallustiàre

malustrósu malastrósu

malutràtu maltràtu

maluviàtu , nm Definitzione fiadu malu, pegus malu, nau in cobertantza po una persona mala, metzana de cumportamentu Ètimu srd.

maluvidàre , nm Definitzione fide o fidare chi andhat male, perigulosu Frases est maluvidare a lassare sas criaduras solas, fintzas in domo ◊ est maluvidare a lassare su bestiàmine in logu abbertu.

maluvràtu , nm Definitzione nau de unu, chi est male pigau, maltratu, ch'istat male meda de salude Sinònimos e contràrios afésiu, consumidu, irgheleniu, mabagrabiu, maltratu, scalarxiu, scariatzu, surgiu 1 Ètimu srd.

malvàdu , agt: malvau Definitzione nau de ccn., chi est malu, intregau a su malu, a pentzare e a fàere male Sinònimos e contràrios malésicu, maléstigu, malignu, malosu, malu Frases at lassau sa vida malvada ◊ fit unu Nerone, falsu, crudele, malvadu Ètimu spn. malvado.

malvamèla , nf Definitzione genia de frore, una calidade de geràniu Terminologia iscientìfica frs, Pelargonium grandiflorum.

malvaròsa , nf Definitzione genia de frore Sinònimos e contràrios erbarosa, gerània Terminologia iscientìfica frs, Pelargonium capitatum, P. radens Ètimu itl. malvarosa.

malvasía malmasía

malvàu malvàdu

màma , nf: mamma, immamma, ummamma Definitzione fémina (fintzes animale) chi at fatu fígiu: si podet nàrrere fintzes de cosa chi, de calecuna manera, ndhe faet naschire o dipèndhere àtera (a/c. in mamma sa /m/ de cuménciu si narat sèmpere forte o longa)/ min. mamaredha, mamixedha, mammedha; vocativu si narat sèmpere mamma e si truncat meda in sa voc. tónica, mà: o mà, cramadu m'azis? (nr. ommà!) e a logos narant mamme; andhare, bènnere a mamma = itl. da/dalla mamma / giogandho a cadhos fortes, sa mama est su piciochedhu ciciu chi poderat in coa sa conca de su piciochedhu incrubau chi depent cicire a cudhu is cumpàngios Sinònimos e contràrios mammai Maneras de nàrrere csn: sa mama, una mama, medas mamas; nadu chentza art., "mamma" est sempre "sa mia, sa nostra" che a "mammai" etotu (lu naro a mamma, cherzo a mamma, custu est de mamma, pro mamma = sa mama mia, sa nostra): si so chistionendhe cun tegus, poto nàrrere "mamma" fintzas cherindhe nàrrere "sa tua", faedhendhe in parte tua, coment’e chi sias faedhendhe tue; pro 3ˆ pessone, sempre "mama": lu naro a sa mama (a sa sua, a s’issoro), so chistionendhe cun sa mama (sua, issoro), at faedhadu male a sa mama (sua, issoro); sa mama de sas abbas = itl. caduca o decìdua, genia de pilloncu de sa madri chi dónnia mesi s'isciúsciat si sa fémina no benit príngia; fillu de mamma bona (nadu cun delicadesa) = fizu de bagassa, de tantas mamas, cristianu metzanu meda, malu de fatas, inganniosu; mama de gafè, de binu (o de carrada), de ollu = sa fundhana de su gafè (su gafè maghinadu, apustis fatu su gafè de bufare), sa feghe de su binu, sa murca de s'ozu; sa mama de su sole, de sa funtana = zenia de èssere fémina fatu a pessamentu pro fàghere a timire sas criaduras; m. de sonnu = sónniga, itl. crisàlide; mamma de fritu, mammaeritu, mama de frebba = priorissa, segadidus; mamma ’e terra, sa mamaderra = tilingrone de terra; m. de ambidha = zenia de babbautzu chi faghet in abbas frimmas (dytiscus marginatus); mamma de sèssini = sessinàrgiu (Cyperus rotundus); mama ’e sole = luixedha, lua burda; mamma ’e sole = papaule, atandha Frases su èssi mama non est isceti sa cosa prus bella, est sa prus difícili puru ◊ l'apo proadu ite dolore est a pèrdere una mama! ◊ una mamma ge cumprendit e no narat mali de su fillu ◊ bidèndhesi feridu, su pitzinnedhu curret e mustrat sa manu a sa mama ◊ seis pibirudas mamma e filla! ◊◊ mi arregordu cument'e chi siat oi candu iat isposau sa bonànima de mamma ◊ ih, mamma, tochit, citassí, chi est istétiu sempri un'ómini ghetau apari! (I.Pillosu)◊ lassadu mi as de carignos brivadu e de cunsizos, mamma! ◊ istimo a mamma e a babbu ◊ tia Tzitza fit intrada piús in annos de mamma ◊ toca, naradhi sa beridadi a mamma tua! 2. custa cosa no bi l'iscóbies a mamma, sinono deo iscóbio totu a mamma tua! ◊ mamma est in su stabi preparendi is mesas cun tzia Cecília ◊ at nadu mamma si pro piaghere nos prestades su frommentarzu! ◊ s’ànima de babbu e de mamma siat arregorta!◊ fuedhendu cun is fillus, su sardu narat "mamma tua" naendu de sa pobidha 3. nosu feminedhas gioghiaus a mamixedhas, is mascus a bòcia Sambenados e Provèrbios prb: una mamma poit pensai a dexi fillus: dexi fillus no podint pensai a una mamma Terminologia iscientìfica ptl Ètimu ltn. *mama, mamma Tradutziones Frantzesu maman, mère Ingresu mother Ispagnolu mamá, madre Italianu mamma, madre Tedescu Mutter.

mamabbàrgiu , nm Definitzione cora manna de ue si trantzit s'abba po abbare cosa prantada in is ortos Frases dh'ias ispinta e fata sècere in su mamabbàrgiu e de cussa infustura sorre mia si fut abbronchitada! (G.C.Mameli).

mamacúa , nm: mammacua Definitzione genia de giogu chi si faet cuandhosi, totu, e poi essindho e cricandho de agatare e aciapare is cumpàngios cuaos Sinònimos e contràrios cuagualèpuri, cualèpere, cubacuba, matacua Frases gioghendi a mammacua luxis che un'istella ca tenis bellu modu… ch'est sa pàtria tua, de cust'ísula bella, sardu, teni arregodu! ◊ in conca no ti pongas de fai a mammacua! ◊ bellu, cantu scit s'arti: girat de parti in parti fendi su mammacua! (E.Pintor Sírigu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cache-cache Ingresu hide-and-seek Ispagnolu escondite Italianu nascondino Tedescu Versteckspiel, Versteckerlspiel, Verstecken.

mamadèrra , nf: mammederra Definitzione tiringone de terra, genia de breme longu longu e grussitu chi faet in mesu de sa terra: candho sa terra est tostada o sicada est in colore de orrosa e abbarrat firmu fatu a lomboredhu Sinònimos e contràrios tilingione Terminologia iscientìfica crp. Ètimu srd.