A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

mabòni , nm: melone, meloni, meroni Definitzione genia de erba chi faet a cambu longu istérriu in terra, a fògias mannas, e bogat una genia de frutu mannu, pruposu, de papare cruo, grussu e druche, a genias fragosu meda, unu pagu longu o tundhatzu puru, cun su corgiolu a parte de fora ispartziu a fitas de su tenaghe a su culàciu: in mesu est apenas buidu e dhue portat su sèmene (a/c.: in calecunu logu narant meloni a sa síndria)/ calidades de melone: arreciau, de zerru, de olia, frantzesu, muscadedhu, muscau Sinònimos e contràrios poponi Maneras de nàrrere csn: melon'e punta = s'úrtimu chi cumprit, prus che àteru isaboriadu, metzanu; melonedhu burdu o aresti = cugúmini aresti, burdu, de àinu, zenia de erba velenosa chi assemizat a su cugúmene (Ecballium elaterium) Frases síndria e meloni baratu portaus! ◊ sentza de cust'àcua no iaus a fai tanti meloni, foràstiu, cugúmini e crocoriga! ◊ oe sos ómines che sont gullindhe dae s'ortu sos úrtimos melones de irverru Sambenados e Provèrbios smb: Melone, Meloni Terminologia iscientìfica frt, Cucumis melo Tradutziones Frantzesu melon Ingresu melon Ispagnolu melón Italianu melóne Tedescu Zuckermelone.

macabbèo, macabbéu , nm Definitzione foedhu chi narant unu pagu a disprétziu, prus che àteru persona pagu abbista Sinònimos e contràrios baliodha, bucalloto, gingiorre, macacu, macareu Frases macabbeo, no ischis fàghere unu zero cun sa tatza! ◊ aite si che leat cudha macabbea, ca nachi est bella?!◊ est unu pisedhone macabbeo, mesu castigadu

macàcu , agt, nm Definitzione chi o chie est unu pagu macu, ma nau prus che àteru po arrennegu, po tzacu Sinònimos e contràrios machilloto, machisóngiu, macoco, macotu, tontorrone, trantziu Frases e tue, macacu, ti lassas leare in ziru gai?!

macadòri , nm: macatore, mucadore, mucadori, mucaroi, mucatore, muncadoi, muncadore, muncadori, muncaroi Definitzione pinzos de orrobba de pònnere in conca is féminas (o fintzes a betare in palas), cuadrau ma addopiau cun duos bicos impare a manera de arresurtare a triàngulu, orrolau e fintzes acupintu, arricamau: is duos bicos chi abbarrant abbandha si podent acapiare asuta de s'abra, tra sa barra de asuta e su gúturu; pannighedhu piticu de pònnere in busciaca po frobbire pagu cosa (suore, nasu) Sinònimos e contràrios tiagiola / mancaloru, mucadoredhu Frases dha bio sempre in crésia a mucadore liau e a conca fritia! ◊ si pinnicant sos bicos de su mucatore in conca pro si ojare dae su sole ◊ tengu mucaroi mannu, piticu e mucaroi de ciugu ◊ nanchi mi comporao sa bunnedha, sas iscarpas e su macatore… 2. unus cantu giogadoris pigant is cuatru càbudus e is orus de su mucadori tenendidhu isténdiu e s'unu cun s'àteru cumandant: Tira! Indulli! Terminologia iscientìfica bst Ètimu ctl., spn. mocador Tradutziones Frantzesu foulard, mouchoir, pochette Ingresu handkerchief Ispagnolu pañuelo Italianu fazzolétto Tedescu Kopftuch, Schultertuch.

macài , cng: macari, mancai, mancari, mancaris, mancarri Definitzione cng. cuncessiva = fintzes si: si manígiat cun su cong. presente e cun s'indicativu (presente o passau, e po tempus passau fintzes chentza predicau, arrisparmiandho deosi su chi s'itl. narat cun congiuntivu imperfetu)/ mancai siat!… = bell'e aici, mancai ti dh'apa nau, mancai dhu iscípias (sighis a fai coment'e a prima): si narat avertindho, e agiummai ammeletzandho, a unu, ma a bortas si narat fintzes in su sensu de própiu, de abberu, meda Sinònimos e contràrios ancus, belle, cuntantu Frases no si cherfeint tratennere a bustare, mancari mamma e babbu los aiant pregados che santos ◊ mancari chi no pigaiant a su palcu, sas féminas ant comintzadu a connòschere sa poesia paris cun sos ómines (M.Canu)◊ dhui nd'at de tremi e de fai oratzioni mancai siat unu bremi ◊ cussa domu si agataiat ancora, mancai isciarrocada ◊ a génuru no dh'ollu mancai si artzit a celu! ◊ mancari ricu, cussu no bogaiat mai unu sodhu! ◊ no ti dao nudha, mancari crebes! ◊ mancai piticarradhedhu iscidiat bèni ca de s'orcu no fadiat a si fidai ◊ sa buca no mi dha tupais, mancai mi gheteis a galera! 2. funt abbillus e asuta asuta si dha timint e, mancai siat, no aturant trancuillus, no arribbit puru cancua sceda lègia 3. at fatu un'iscutinada de abba mancari bella, difatis est totue currindhe Ètimu itl. macari Tradutziones Frantzesu bien que, même si, quand bien même Ingresu although Ispagnolu aunque Italianu ancorchè, sebbène, quantùnque Tedescu auch wenn, obwohl, obgleich.

macallòne , agt, nm Sinònimos e contràrios machilloto, macotu, scilivrau Ètimu srd.

macànica , nf: mecànica, matànica Definitzione genia de frenu de is carros e fintzes una genia de manúbbriu po ghiare su cadhinu, giogandho; parte de s'isciéntzia física chi istúdiat su movimentu o su istare de is cosas; totu su chi pertocat su funtzionamentu de is màchinas / zai l'apo cumpresa sa macànica! = apo cumpresu coment'est fatu, comente funtzionat Sinònimos e contràrios frenu, maltinica 1, martingala Frases aiat imparatu a manitzare sa mecànica canno su carru fit in pénnita e tropu gàrriu ◊ giraia sas carrelas cun su cricu a macànica Ètimu itl.p mecànica Tradutziones Frantzesu mécanique, mécanisme Ingresu mechanics, mechanism Ispagnolu freno, torno, mecánica Italianu meccànica Tedescu (Wagenbremse), Mechanik, Getriebe, Mechanismus.

macaràciu , agt Sinònimos e contràrios bagliúgulu, brullanu, fruscinedhu, ispabillu / macacu, macotu 2. macaràcios, non prangiais ca ciai torrat lunis ci benit, sa maistra! Tradutziones Frantzesu plaisant, amusant Ingresu joking Ispagnolu bromista Italianu scherzóso Tedescu scherzhaft, lustig.

macarédhu , agt, nm Definitzione min. de macu, machillotu.

macaréu , nm Sinònimos e contràrios macabbeo, macacu.

macàri macài

macarína , nf: macherina, machirina, mecherina Definitzione genia de armadiedhu in is muros de is barracos de pedra (o fintzes in sa domo, in is tumbas antigas iscavadas in s'orroca) tanti po arrimare calecuna cosa; oru, atza de orrocas artas, fintzes su tretu prus artu de is teuladas, s'oru inue, totu, s'undha de su mare tocat sa terra Sinònimos e contràrios acajolu, colomberi, magarita / pinnacutza, rundha Frases sos duos sodhitos los aviat postos in sa macherina de su muru.

macariótu , nm Sinònimos e contràrios machilloto, machisóngiu, macone Frases macariotos sunt cudhos chi lis daent su votu a pessones gai!

macarixòne , agt, nm Sinònimos e contràrios machilloto, machisóngiu, macone.

macarronàda , nf: marraconada Definitzione unu bellu papare de macarrones; nau in cobertantza, tontesa, fata de tontos, de gente pagu abbista Sinònimos e contràrios cicionada, ciusonada Frases sa meri tenit sa marraconada pronta, cuncordada cun petza de caboniscu Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bon plat de macaroni Ingresu dish of macaroni (abundant) Ispagnolu atracón de macarrones Italianu maccheronata Tedescu Makkaroni-Essen, Dummheit.

macarròne, macarròni , nm: mancarrone, marracone, marraconi Definitzione css. genia de pasta (prus che àteru sicada) po còere a budhiu e papare agiummai sèmpere piscada e cundhia; nau in cobertantza: a) tontatzu, bovo, chi o chie si lassat ingannare, b) sa piscita de is piciochedhos / calidades de m.: m. curtzos (es. malloredhos o de pódhiche, de irmatadura o tundhos o cravaos, zogas, pinninos, berrinas), m. longos (es. findeus, de busa o de ferritu, alisanzas), de brou (suchitu o freguedha); macarrones ascaos = m. tundhos fatos cun sa símula Maneras de nàrrere csn: macarrones chin casu furriau, o m. furriados = m. de burte, zenia de mànigu fatu cun macarrones sucutados, cundhidos cun casu friscu a meda e morigados paris in su fogu; macarrones = cunnemari, orciada 1, zenia de animales de mare, chi sunt coment'e surcados e daent s'idea de sos macarrones; lassare o abbarrare che macarrones chentza casu = lassare a unu o abbarrare comente própiu no s'ispetaiat, male; ndhe amus bidu de macarrones fumendhe!… = àteru e che su chi nades bois ndhe amus bidu, de cosa!, ndhe amus bidu meda menzus!; nd'at biu fumu de macarronis!… = tenet isperiéntzia meda; èssere pesados che macarrone ischiadu = cun totu sas comodidades, tratados bene meda Frases ant fatu macarrones de busa e macarrones cravaos ◊ de is màchinas su pani ndi essit fatu a túturus a usu de marraconis ◊ apu fatu macarronis incasaus cun bagna de tomatas 2. seu innòi che marraconi sentza casu! ◊ su piciochedhu portat su pantalone iscorriau, est cun su macarrone in campu! ◊ issa tenit otanta annus e fumu ’e macarronis nd'at biu prus de tui ca ses giovanedhu Sambenados e Provèrbios smb: Maccarone Terminologia iscientìfica mng Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu macaroni, nigaud Ingresu macaroni Ispagnolu macarrón Italianu maccheróne Tedescu Makkaroni (Pl.), Trottel.

macasínu , nm: magasinu, mangasinu Definitzione logu, a bortas mannu, in sa domo o aterue po chistire provistas o pònnere àteru, fintzes cun cosa a bèndhere Sinònimos e contràrios camasinu Frases in mangasinu dhui manígiat topis ◊ seo intradu a magasinu e aprapidandho toco unu marrone ◊ tèngio is carradas in magasinu ◊ funta a faci de unu magasinu e si bufànt unu cuartinu de binu ◊ is guàdrias candu intrànt in is magasinus de binu pregontànt su meri, ma issu si giuràt de no tenni cosas de cuai ◊ in sos magasinos tenet cupas e cupones Terminologia iscientìfica dmo Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu magasin Ingresu storehouse Ispagnolu almacén Italianu magazzino Tedescu Lager, Magazin.

macatòre macadòri

macatrèfa , nm Definitzione chie costumat a fàere cosas ingannandho s'àteru Sinònimos e contràrios afrascadore, imbolicosu, imbusteri, inganneri, tramperi, tramposu Ètimu spn. mequetrefe.

macatrefería , nf Sinònimos e contràrios arrebbuseria, embusteria, fuglieria, fragnocoleria, ingannia, tramperia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu escroquerie Ingresu fraud Ispagnolu estafa Italianu truffa Tedescu Betrug.