A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

machixógnu machisóngiu

màcia , nf: mància, mantza, marca, màrcia Definitzione tretighedhu de colore diferente, nau siat de imbrutadura (mescamente candho no ndhe andhat samunandho o fintzes de sa cusciéntzia) e siat po guastu de maladia, puntura de bobboi o cropu in su frutuàriu: is mantzas a logos funt is pintirighinos chi essint in sa pedhe Sinònimos e contràrios chéntria, guastu, màcua, navradura, pecu, prodha, taca 3 Maneras de nàrrere csn: mància de pigota = su marcu chi lassat custa maladia; pònniri mància a s'aredadi = èssere de birgonza pro sa parentella Frases una mància manna in colore iscuru fit marinendhe in mare ◊ portàt màcias orrúbias in totu sa carena ◊ portat sa faci totu a màncias ◊ su cuadhu portat màncias mannas de àteru colori 2. si no giughes mància in sa cusséntzia za si at a bídere ◊ mi at postu una mància chi no ndi andat mai ◊ sa mància originale ◊ prima de ponni màncias fei chi benga sepultau! Sambenados e Provèrbios smb: Manza Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu tache Ingresu spot, macula Ispagnolu mancha Italianu màcchia Tedescu Fleck.

màcia 1 , nf: mància 1, màrcia 2 Definitzione genia de aparatu de su ferreri po sulare su fogu in sa forredha Sinònimos e contràrios fodhe Maneras de nàrrere csn: tirai sa m., as màcias = tirare su fodhe; sonetu a mància = sonete manu a manu, a tastos Frases is maistros de ferru imperànt sa màcia po atzitzari su fogu ◊ a su ferreri dhi portamu is gortedhus de acutzai e a bortas tiramu sa màrcia Ètimu ctl. manxa Tradutziones Frantzesu soufflet Ingresu bellows Ispagnolu fuelle Italianu màntice Tedescu Blasebalg, Balg.

màcia 2 , nf Definitzione matedu bàsciu cun cambos e naes medas chi essint de fundhu, a bisura tundha; fintzes fundhu o matzu de cosa prantada Sinònimos e contràrios busa 1, macra, mata*, moa 1, tupa Frases màcia de murdegu e de modhitzi ◊ in sa màcia de sos ruos cantant sos puzones ◊ in s'imbastu bi collocheit su coinzolu cun pumatas, melinzanas e una màcia manna de piberone.

màcia 3 , nf: massa 3, mata 1, matza 1 Definitzione su tretu de sa carena ue un'animale portat su matzàmene, is istentinas; su matzàmene etotu; parte modhe de calecuna cosa (es. de su pane, fintzes sa parte de contrària de s'unga in sa punta de is pódhighes)/ matziniedhu = nau de frutuàriu, chi est fatu Sinònimos e contràrios bentre, busériga Maneras de nàrrere csn: istare, pònneresi o corcare a m. a terra = itl. pròno; a m. in altu, bentre a chelu, in susu = itl. supino; bogare sa mata = pònniri brenti manna, o fintzas ingurti ària a manera de fai a biri sa brenti de prus, coment'e unfrada; sa m. de su pódhighe = pupatza, s'àtera parti de s'unga, itl. polpastrèllo; sa m. de su pipione = sa purpa; sa màcia de s'àlbore = su coro, sa parte de mesu de su truncu; pisci matza bruta = chi fiat satzau candu dh'anti piscau; ómini o fémina matza bruta = isterchibúdidos, malos, tirriosos; betarebbei sa m. in sa cosa (nau cun feli) = papaindi meda; falare sa m. chei s'abe (nadu a frastimu) = essire s'istentina pro crebadura de sa mata, comente cumbinat a s'abe candho punghet; falarecheli sa m. = (nau cun feli, a frastimu), pèrdiri su matzàmini, andai de su corpus; calai sa matza, matza calada = rupire, rupida; bogàreche sa m. a unu = dàreli ifadu, busigàrelu, fàghereli male, segai sa matza; segamentu de matza = cosa o fintzas pessone tropu ifadosa, chi istat semper ponindhe dificurtades, chirchendhe chistiones; matas de piantu, de risu, de fele, de binu, de peta = satzada o, segundu, carda de…; bi at de ndhe falare sa mata (fendi unu trabballu) = est tropu trabballosu, tropu grai; triulare sa mata = fai a gana lègia, furriai s'istògumu; èssere a tríulos de mata = portai s'istògumu trumbullau Frases bos ndhe cherides bogare sa mata pro nudha: ite ndh'azis de bos disatinare? ◊ candho s'abe punghet, cun sa puntura bi lassat sa mata ◊ cosa bella su daor'e sa matza!…◊ pigat su caboni, dh'ispínniat, ndi dhi bogat sa massa e dhu ponit a còiri ◊ custa chistione nos pesat che contone subra de mata 2. cun sa mata de sos pódhighes carigno una foza ◊ su civraxu chi est a matza crua no fait a dhu papai ◊ su macarrone tundhu s'ischeat cun sa mata de su pódhighe mannu 3. sa mata in cue che lis est falada, ca no si podiant frànghere a un'oru a fàghere de bisonzu!…◊ mànighet sa ua chi cheret mancari bi betet sa mata, ma chentza mi fàghere dannu! ◊ su criedhu s'est illascau a prànghere a ghetu de nche li falare sa matichedha ◊ ello sa mata ti ch'est boghendhe, cussa cosa, chi la leas a corpos?! Sambenados e Provèrbios smb: Mata, Matta, Matza Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. matia Tradutziones Frantzesu ventre Ingresu belly Ispagnolu barriga, panza, tripa Italianu pància Tedescu Bauch.

maciacróxu , nm Definitzione cosa totu betata o intrada apare chentza critériu Frases custa lana est totu unu maciacroxu.

maciài , vrb: (ma-ci-a-i) massiai, matziai, matziare 1, matzigare Definitzione pistare, istrecare sa cosa de papare a dentes de dha pòdere digirire méngius Sinònimos e contràrios maciulare, mastiai, mastuciare Frases tui no nci dha fais a dhu maciai, custu, ca est tropu tostau! ◊ issu, candu tenemus macarronis, inveci de matziai a pagu a pagu, in d-una fruchitara su pratu fiat límpiu! 2. mancai barrosu màtzias su frenu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mâcher Ingresu to chew Ispagnolu masticar Italianu masticare Tedescu kauen.

maciàmini , nm: matàmene, matàmine, massàmini, matímene, matímine, matúmine, matzàmene, matzàmini, matzímene, matzúmene Definitzione totu is arremos de sa bentre (istògomo, istentinas, figau e àteru) Sinònimos e contràrios busàmene, busellos, matibuzu, minuzàmine / cdh., ttrs. matzímini Frases amos fatu sa note in su pinnetu arrustindhe matímene porchinu ◊ su matímine, si est sanu, est saboridu prus de sa peta ◊ a papare ant fatu su matzúmene, sa frissura e su sàmbene ◊ custu loi mi unfrat su matzàmini dónnia borta chi ndi papu Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entrailles Ingresu entrails Ispagnolu entrañas Italianu interióra Tedescu Eingeweide (Pl.).

maciamúrru , nm: matemurru, matimurru, matzamurru, matzimurru Definitzione genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu Sinònimos e contràrios martiguserzu, matimbródhiu, milciamuredhu / abbunzadura Frases cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru 2. e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu soupe de pain cuit avec de la sauce Ingresu bread cooked with sauce, mess Ispagnolu calandraca, sopa de pan y galletas, barullo Italianu mazzamurro Tedescu eine Brotsuppesorte, Brotbrei mit Tomatensauce, Hudelei, Heidenlärm.

maciapanéri , agt, nm: martzapaneri, matzapaneri Definitzione chi o chie pigat s'àteru a ingannu; chi o chie betat totugantu apare Sinònimos e contràrios afrascadore, arrebuseri, fraitzu, imbodhiosu, inganneri, tramperi, trasseri / carraxeri, ciaputzeri Frases cust'amigu miu est brullanu e unu pagu maciapaneri: fatuvatu mi pigat in giru (S.Mastrogiacomo) Ètimu srd.

maciàre , vrb: ammaciae, manciai, manciare, mantzare Definitzione fàere marcos de diferente colore, magas de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu; nàrrere fàulas chi noghent a s'onore de s'àteru Sinònimos e contràrios macrare, tacare / aciacai, anneciare, colpire, inciacai, tunconire, ticai / innoriare, ofèndhere Frases sas berveches marciavant de biancu e de sonos sas umbras de sas notes e de sas dies 2. in is intragnas de sa mama sua at pigau una carri manciada de su pecau 3. càgliadi, limba isfrenada, su bastante mi as manciadu! ◊ si in conca tua no ti seras, ti sighis a mantzare s'onore! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu tacher, gâter, corrompre Ingresu to stain Ispagnolu manchar, malear Italianu macchiare, bacare Tedescu beflecken, schädigen, verderben.

maciarèdha , nf Definitzione mància pitica.

maciarésu , agt: mataresu Definitzione nau de unu chi portat trassas, filedhos, malítzia Sinònimos e contràrios chentupizas, fraissinu, marrascu, prinnigheri, totupizas / moitzu 1 Frases trabàglia, mataresu, chi su pane lu deves balanzare cun suore! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rusé, malin, malicieux Ingresu mischievous Ispagnolu astuto Italianu furbo, malizióso Tedescu schlau, pfiffig, listig, verschmitzt.

maciarròni maceròni

macicédhu , nm Definitzione macitu Sinònimos e contràrios batulinu, gatixedhu.

macinài machinàre

màcinu , agt Sinònimos e contràrios gheltzu, gréciu, lértzinu, ocrighertzu, ocritortu, sghérciu Frases no si arregodais de cudhu carabbineri màcinu chi passàt? (M.A.Cappai)

maciochédhu , nm: matzuchedhu Definitzione macioca pitichedha, orrughedhu de fuste chi is piciochedhos pigant a giogare / giogare a m.: si ponent in duos, atesu unos trinta metros, donniunu acanta a unu cofedhu cun su maciochedhu e unu fuste; cumènciat a giogare unu iscudendho su maciochedhu a cara a s'àteru: custu, comente dhu biet lompendho, dhu depet parare a fuste e iscúdere atesu; si est arrennésciu, in s’ora chi su cumpàngiu chi at cumenciau andhat a ingòllere su maciochedhu, curret de unu cofedhu a s'àteru e po dónnia andhada e torrada si contat unu puntu ma chentza lassare ocupare su cofedhu suo a su cumpàngiu, ca sinono binchet est custu Frases candu fustus piciochedhus si praxiat a giogai a su matzuchedhu (A.Boi)◊ su matzochedhu fiat un'ispétzia de baseball giogau in duus cun d-un'arrogu curtzu de linna logu de una bòcia Terminologia iscientìfica ggs Ètimu srd.

maciochèsa , nf Definitzione su èssere maciocu, grussu, maduru Sinònimos e contràrios grussesa Ètimu srd.

maciòci, macióciu , agt: maciúciu, matzotzo Definitzione chi est bellu grassitu, prenu, nau de is piciochedhos, ma fintzes de animales Sinònimos e contràrios massaridhu, paciotu, trodolassu, trunconàciu | ctr. làngiu, romasu, iltrízile Frases ahn, maschitedhu… nanca est macioci: ita dhi nant? ◊ s'at iscioberau is duas crabiollas chi dhi pariant prus maciocis Sambenados e Provèrbios smb: Macciucciu Ètimu spn. machucho Tradutziones Frantzesu grassouillet Ingresu chubby Ispagnolu regordete Italianu grassòccio Tedescu feist.