A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

machixógnu machisóngiu

màcia , nf: mància, mantza, marca, màrcia Definizione tretighedhu de colore diferente, nau siat de imbrutadura (mescamente candho no ndhe andhat samunandho o fintzes de sa cusciéntzia) e siat po guastu de maladia, puntura de bobboi o cropu in su frutuàriu: is mantzas a logos funt is pintirighinos chi essint in sa pedhe Sinonimi e contrari chéntria, guastu, màcua, navradura, pecu, prodha, taca 3 Modi di dire csn: mància de pigota = su marcu chi lassat custa maladia; pònniri mància a s'aredadi = èssere de birgonza pro sa parentella Frasi una mància manna in colore iscuru fit marinendhe in mare ◊ portàt màcias orrúbias in totu sa carena ◊ portat sa faci totu a màncias ◊ su cuadhu portat màncias mannas de àteru colori 2. si no giughes mància in sa cusséntzia za si at a bídere ◊ mi at postu una mància chi no ndi andat mai ◊ sa mància originale ◊ prima de ponni màncias fei chi benga sepultau! Cognomi e Proverbi smb: Manza Etimo spn. Traduzioni Francese tache Inglese spot, macula Spagnolo mancha Italiano màcchia Tedesco Fleck.

màcia 1 , nf: mància 1, màrcia 2 Definizione genia de aparatu de su ferreri po sulare su fogu in sa forredha Sinonimi e contrari fodhe Modi di dire csn: tirai sa m., as màcias = tirare su fodhe; sonetu a mància = sonete manu a manu, a tastos Frasi is maistros de ferru imperànt sa màcia po atzitzari su fogu ◊ a su ferreri dhi portamu is gortedhus de acutzai e a bortas tiramu sa màrcia Etimo ctl. manxa Traduzioni Francese soufflet Inglese bellows Spagnolo fuelle Italiano màntice Tedesco Blasebalg, Balg.

màcia 2 , nf Definizione matedu bàsciu cun cambos e naes medas chi essint de fundhu, a bisura tundha; fintzes fundhu o matzu de cosa prantada Sinonimi e contrari busa 1, macra, mata*, moa 1, tupa Frasi màcia de murdegu e de modhitzi ◊ in sa màcia de sos ruos cantant sos puzones ◊ in s'imbastu bi collocheit su coinzolu cun pumatas, melinzanas e una màcia manna de piberone.

màcia 3 , nf: massa 3, mata 1, matza 1 Definizione su tretu de sa carena ue un'animale portat su matzàmene, is istentinas; su matzàmene etotu; parte modhe de calecuna cosa (es. de su pane, fintzes sa parte de contrària de s'unga in sa punta de is pódhighes)/ matziniedhu = nau de frutuàriu, chi est fatu Sinonimi e contrari bentre, busériga Modi di dire csn: istare, pònneresi o corcare a m. a terra = itl. pròno; a m. in altu, bentre a chelu, in susu = itl. supino; bogare sa mata = pònniri brenti manna, o fintzas ingurti ària a manera de fai a biri sa brenti de prus, coment'e unfrada; sa m. de su pódhighe = pupatza, s'àtera parti de s'unga, itl. polpastrèllo; sa m. de su pipione = sa purpa; sa màcia de s'àlbore = su coro, sa parte de mesu de su truncu; pisci matza bruta = chi fiat satzau candu dh'anti piscau; ómini o fémina matza bruta = isterchibúdidos, malos, tirriosos; betarebbei sa m. in sa cosa (nau cun feli) = papaindi meda; falare sa m. chei s'abe (nadu a frastimu) = essire s'istentina pro crebadura de sa mata, comente cumbinat a s'abe candho punghet; falarecheli sa m. = (nau cun feli, a frastimu), pèrdiri su matzàmini, andai de su corpus; calai sa matza, matza calada = rupire, rupida; bogàreche sa m. a unu = dàreli ifadu, busigàrelu, fàghereli male, segai sa matza; segamentu de matza = cosa o fintzas pessone tropu ifadosa, chi istat semper ponindhe dificurtades, chirchendhe chistiones; matas de piantu, de risu, de fele, de binu, de peta = satzada o, segundu, carda de…; bi at de ndhe falare sa mata (fendi unu trabballu) = est tropu trabballosu, tropu grai; triulare sa mata = fai a gana lègia, furriai s'istògumu; èssere a tríulos de mata = portai s'istògumu trumbullau Frasi bos ndhe cherides bogare sa mata pro nudha: ite ndh'azis de bos disatinare? ◊ candho s'abe punghet, cun sa puntura bi lassat sa mata ◊ cosa bella su daor'e sa matza!…◊ pigat su caboni, dh'ispínniat, ndi dhi bogat sa massa e dhu ponit a còiri ◊ custa chistione nos pesat che contone subra de mata 2. cun sa mata de sos pódhighes carigno una foza ◊ su civraxu chi est a matza crua no fait a dhu papai ◊ su macarrone tundhu s'ischeat cun sa mata de su pódhighe mannu 3. sa mata in cue che lis est falada, ca no si podiant frànghere a un'oru a fàghere de bisonzu!…◊ mànighet sa ua chi cheret mancari bi betet sa mata, ma chentza mi fàghere dannu! ◊ su criedhu s'est illascau a prànghere a ghetu de nche li falare sa matichedha ◊ ello sa mata ti ch'est boghendhe, cussa cosa, chi la leas a corpos?! Cognomi e Proverbi smb: Mata, Matta, Matza Terminologia scientifica crn Etimo ltn. matia Traduzioni Francese ventre Inglese belly Spagnolo barriga, panza, tripa Italiano pància Tedesco Bauch.

maciacróxu , nm Definizione cosa totu betata o intrada apare chentza critériu Frasi custa lana est totu unu maciacroxu.

maciài , vrb: (ma-ci-a-i) massiai, matziai, matziare 1, matzigare Definizione pistare, istrecare sa cosa de papare a dentes de dha pòdere digirire méngius Sinonimi e contrari maciulare, mastiai, mastuciare Frasi tui no nci dha fais a dhu maciai, custu, ca est tropu tostau! ◊ issu, candu tenemus macarronis, inveci de matziai a pagu a pagu, in d-una fruchitara su pratu fiat límpiu! 2. mancai barrosu màtzias su frenu! Etimo srd. Traduzioni Francese mâcher Inglese to chew Spagnolo masticar Italiano masticare Tedesco kauen.

maciàmini , nm: matàmene, matàmine, massàmini, matímene, matímine, matúmine, matzàmene, matzàmini, matzímene, matzúmene Definizione totu is arremos de sa bentre (istògomo, istentinas, figau e àteru) Sinonimi e contrari busàmene, busellos, matibuzu, minuzàmine / cdh., ttrs. matzímini Frasi amos fatu sa note in su pinnetu arrustindhe matímene porchinu ◊ su matímine, si est sanu, est saboridu prus de sa peta ◊ a papare ant fatu su matzúmene, sa frissura e su sàmbene ◊ custu loi mi unfrat su matzàmini dónnia borta chi ndi papu Terminologia scientifica crn Etimo srd. Traduzioni Francese entrailles Inglese entrails Spagnolo entrañas Italiano interióra Tedesco Eingeweide (Pl.).

maciamúrru , nm: matemurru, matimurru, matzamurru, matzimurru Definizione genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu Sinonimi e contrari martiguserzu, matimbródhiu, milciamuredhu / abbunzadura Frasi cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru 2. e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini Etimo itl. Traduzioni Francese soupe de pain cuit avec de la sauce Inglese bread cooked with sauce, mess Spagnolo calandraca, sopa de pan y galletas, barullo Italiano mazzamurro Tedesco eine Brotsuppesorte, Brotbrei mit Tomatensauce, Hudelei, Heidenlärm.

maciapanéri , agt, nm: martzapaneri, matzapaneri Definizione chi o chie pigat s'àteru a ingannu; chi o chie betat totugantu apare Sinonimi e contrari afrascadore, arrebuseri, fraitzu, imbodhiosu, inganneri, tramperi, trasseri / carraxeri, ciaputzeri Frasi cust'amigu miu est brullanu e unu pagu maciapaneri: fatuvatu mi pigat in giru (S.Mastrogiacomo) Etimo srd.

maciàre , vrb: ammaciae, manciai, manciare, mantzare Definizione fàere marcos de diferente colore, magas de brutore, mescamente de cosa chi no ndhe andhat; pònnere intzimia de maladia, de guastu; nàrrere fàulas chi noghent a s'onore de s'àteru Sinonimi e contrari macrare, tacare / aciacai, anneciare, colpire, inciacai, tunconire, ticai / innoriare, ofèndhere Frasi sas berveches marciavant de biancu e de sonos sas umbras de sas notes e de sas dies 2. in is intragnas de sa mama sua at pigau una carri manciada de su pecau 3. càgliadi, limba isfrenada, su bastante mi as manciadu! ◊ si in conca tua no ti seras, ti sighis a mantzare s'onore! Etimo spn. Traduzioni Francese tacher, gâter, corrompre Inglese to stain Spagnolo manchar, malear Italiano macchiare, bacare Tedesco beflecken, schädigen, verderben.

maciarèdha , nf Definizione mància pitica.

maciarésu , agt: mataresu Definizione nau de unu chi portat trassas, filedhos, malítzia Sinonimi e contrari chentupizas, fraissinu, marrascu, prinnigheri, totupizas / moitzu 1 Frasi trabàglia, mataresu, chi su pane lu deves balanzare cun suore! Etimo srd. Traduzioni Francese rusé, malin, malicieux Inglese mischievous Spagnolo astuto Italiano furbo, malizióso Tedesco schlau, pfiffig, listig, verschmitzt.

maciarròni maceròni

macicédhu , nm Definizione macitu Sinonimi e contrari batulinu, gatixedhu.

macinài machinàre

màcinu , agt Sinonimi e contrari gheltzu, gréciu, lértzinu, ocrighertzu, ocritortu, sghérciu Frasi no si arregodais de cudhu carabbineri màcinu chi passàt? (M.A.Cappai)

maciochédhu , nm: matzuchedhu Definizione macioca pitichedha, orrughedhu de fuste chi is piciochedhos pigant a giogare / giogare a m.: si ponent in duos, atesu unos trinta metros, donniunu acanta a unu cofedhu cun su maciochedhu e unu fuste; cumènciat a giogare unu iscudendho su maciochedhu a cara a s'àteru: custu, comente dhu biet lompendho, dhu depet parare a fuste e iscúdere atesu; si est arrennésciu, in s’ora chi su cumpàngiu chi at cumenciau andhat a ingòllere su maciochedhu, curret de unu cofedhu a s'àteru e po dónnia andhada e torrada si contat unu puntu ma chentza lassare ocupare su cofedhu suo a su cumpàngiu, ca sinono binchet est custu Frasi candu fustus piciochedhus si praxiat a giogai a su matzuchedhu (A.Boi)◊ su matzochedhu fiat un'ispétzia de baseball giogau in duus cun d-un'arrogu curtzu de linna logu de una bòcia Terminologia scientifica ggs Etimo srd.

maciochèsa , nf Definizione su èssere maciocu, grussu, maduru Sinonimi e contrari grussesa Etimo srd.

maciòci, macióciu , agt: maciúciu, matzotzo Definizione chi est bellu grassitu, prenu, nau de is piciochedhos, ma fintzes de animales Sinonimi e contrari massaridhu, paciotu, trodolassu, trunconàciu | ctr. làngiu, romasu, iltrízile Frasi ahn, maschitedhu… nanca est macioci: ita dhi nant? ◊ s'at iscioberau is duas crabiollas chi dhi pariant prus maciocis Cognomi e Proverbi smb: Macciucciu Etimo spn. machucho Traduzioni Francese grassouillet Inglese chubby Spagnolo regordete Italiano grassòccio Tedesco feist.